“Η επιστροφή του Φρόιλερ”μετφ. Σπ. Μοσχόβου
εκδόσεις Εστία
2009
Άλλου είδους ελληνικότητα;
Ο τίτλος του ποστ παραπέμπει στο άρθρο της Χαρτουλάρη (17.4.2009), το οποίο παρουσίαζε τον Τζέφρυ Ευγενίδης και τον Τζωρτζ Πελεκάνος (Έλληνες της Αμερικής) ως φορείς μιας άλλου είδους ελληνικότητας. Αναρωτιέμαι αν Έλληνες δεύτερης ή τρίτης γενιάς, που μιλάνε ελάχιστα ή καθόλου ελληνικά, που διατηρούν με την Ελλάδα τη σχέση πολλών Αθηναίων με το χωριό του παππού τους (δηλαδή απειροελάχιστη) έχουν ελληνική συνείδηση και αυτή φαίνεται –συνειδητά ή μη- στα έργα τους.
Ο Περικλής Μονιούδης, γεννημένος στην Ελβετία το 1966, γράφει τις ιστορίες του στα γερμανικά. Αλλά η ματιά του δεν έχει κανένα ελληνικό γνώρισμα, ούτε προς την γενέτειρά του ούτε προς την Ελλάδα. Αποτέλεσμα: η πρώτη μη λογοτεχνική υπόθεση, με την οποία προσέγγισα το έργο, να διαψεύδεται, χωρίς αυτό φυσικά να έχει σχέση με την επιτυχία του έργου. Ωστόσο, επειδή “τα όρια της γλώσσας μου είναι και τα όρια του κόσμου μου”, όπως είπε ο Βιτγκενστάιν, το όνομα Μονιούδης, όπως και πολλά ελληνικής καταγωγής, είναι πλέον καταχωρισμένα σε άλλες λογοτεχνίες. Το ζήτημα είναι αν έμμεσα περνάνε και λίγο Ελλάδα στα έργα τους, κάτι που –επαναλαμβάνω- δεν τα κάνει καλύτερα ή χειρότερα.
Ας μείνουμε, λοιπόν, στην αστυνομική υφή του μυθιστορήματος.
Ο φόνος αποκαλύπτεται εξ αρχής, αλλά η επίσημη θέση είναι πως πρόκειται για αυτοκτονία. Μόνο ο ανακριτής Φρόιλερ αμφιβάλλει κι αρχίζει να ψάχνει τον περίγυρο του πλούσιου Μόζερ, ελέγχει τους οικείους και φίλους του, μένει μάλιστα και στο άδειο σπίτι του, αρχίζει να ταυτίζεται με τον νεκρό και να σκέφτεται, όπως εκείνος. Εντέλει αποκαλύπτει τον ένοχο με μικρή μόνο δόση αιφνιδιασμού για τον αναγνώστη, αφού έτσι κι αλλιώς όλο το στόρι κυλάει αργά και ράθυμα: διαβάζεις και δεν μαθαίνεις σχεδόν τίποτα.Το στοίχημα λοιπόν της ενδιαφέρουσας πλοκής χάνεται, ενώ ήδη έχει καταπέσει –σχεδόν από την αρχή του έργου- η περίπτωση της ανανέωσης του είδους που το θέλει πιο πολύ κοινωνικοπολιτικό, παρά λογοκρατικό. Η απόπειρα ταύτισης ανακριτή και θύματος, πέρα από το γεγονός ότι είναι επιδερμική και αστήρικτη εν πολλοίς, δεν έρχεται να ενισχύσει τον τελικό σκοπό της αυτογνωσίας και της αναγνωστικής συνταύτισης με τους δύο ήρωες, τον νεκρό και τον ζωντανό.
Συμπέρασμα: περνάς καλά γιατί ψάχνεις τον δράστη, αλλά ποτέ δεν συγκλονίζεσαι με την ένταση, την αγωνία ή την κοφτερή ματιά.
Ξαναγυρίζω στο αρχικό θέμα. Υπάρχουν Έλληνες συγγραφείς που ζουν στο εξωτερικό, όπως ο Β. Αλεξάκης, ο Θ. Καλλιφατίδης, ο Π. Καρνέζης, ο Α. Φιορέτος εκτός των προαναφερθέντων. Άλλοι από αυτούς γράφουν στα ελληνικά (ή γράφουν και στις δύο γλώσσες) κι άλλοι γράφουν μόνο στην ξένη γλώσσα. Άλλοι από αυτούς –ασχέτως γλώσσας- περνάνε στο έργο τους ελληνικότητα, όπως κι αν οριστεί αυτή, κι άλλοι λογοτεχνικά αφίστανται και υιοθετούν πλήρως τη νέα τους κουλτούρα.
Πατριάρχης Φώτιος
13 comments:
Καλή σας μέρα και χρόνια πολλά! Αυτό, που πιστεύω, ότι θέλει να πει η κα. Χαρτουλάρη,είναι, ότι,έστω και μερικώς οι κ.κ. Ευγενίδης και Πελεκάνος αναφέρονται στην ελληνική καταγωγής τους, χωρίς αυτή να αποτελεί το κύριο στοιχείο των βιβλίων τους. Με άλλα λόγια, το ελληνικό στοιχείο υπάρχει σε ορατό αλλά μικρό βαθμό εις τρόπον, ώστε να μη μετατρέπεται σε αφόρητο φολκλόρ. Και, σε καμμία περίπτωση, δε μετατρέπει σε καλύτερα ή χειρότερα τα βιβλία τους.
Περιούσιε, μέχρι εκεί βέβαια τα πράγματα είναι μέσα στα όρια και με τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Απλώς είμαι επιφυλακτικός αν τελικά αυτοί οι συγγραφείς -με μειωμένη ούτως ή άλλως την ελληνική συνείδηση- προωθούν (μια υγιή) ελληνικότητα ή αν απλώς προσεγγίζουν την Ελλάδα όπως οι ξένοι που θέλουν απλώς να τη γνωρίσουν, στηριζόμενοι συχνά σε κλισέ.
Αναρωτιέμαι.
Πατριάρχης Φώτιος
Αναρωτιέμαι τι εννοεί κανεις οταν αναφερεται σε "υγιή" ελληνικότητα. Ο προσδιορισμός υποδηλώνει οτι πιθανόν να υπαρχει και το αντιθετο, μια "ανθυγιηνή" ελληνικοτητα, ορος που σε συγχρονες κοινωνίες ακουγεται... καπως.
αλδαβαράν,
εννοώ ότι υπάρχουν εθνικιστικές φωνές, φολκλορ φωνές τύπου Βαρδάλος, εθνοκαπηλικές φωνές, λαϊκίστικες φωνές που βλέπουν την Ελλάδα απλώς ως περιφέρεια και άλλες πολλές που δεν μπορώ να προβλέψω. Έχω υπόψη μου όλα όσα γράφτηκαν κατά καιρούς στα Νέα για το τι εννοούμε με τον όρο "ελληνικότητα" και για το τι ορίζεται με το διαχρονικό ερώτημα της ένταξης στην Ανατολή ή στη Δύση, πουθενά ή και στα δύο και άλλα ανάλογα ζητήματα.
Φυσικά δεν έχω έτοιμη απάντηση, αλλά πάντα υπάρχουν ενδείξεις θετικής ή αρνητικής προβολής του ελληνισμού. Γι' αυτό είμαι επιφυλακτικός και γενικόλογος...
Χριστός ανέστη
Πατριάρχης Φώτιος
Χριστός ανέστη
I've followed your discussion and want to thank you.
I would have difficulties to say how much of me is Greek and how much Swiss. I must admit: this is not my main concern.
I was born and raised in Switzerland, and I am of Greek decent. The rest is up to you, the Readers.
Sincerely yours,
Perikles
perikles@monioudis.ch
Perikles,
the discussion about greek origin is a question that concerns several writers who do not write in greek.
I saw your book, aside from your origin, as a crime novel.
Thanks for your kind entering in our cafe.
Πατριάρχης Φώτιος
Αν το στόρυ (πλοκή, κλπ) δεν λαμβάνει χώρα στην Ελλάδα, αν οι ήρωες δεν είναι έλληνες, αν τα ζητήματα του βιβλίου δεν είναι ελληνικά, τότε γιατί να με νοιάζει η καταγωγή του συγγραφέα; Η Σώτη Τριανταφύλλου (ελληνίδα, ζει στην Ελλάδα, γράφει στα ελληνικά) τοποθετεί τους ήρωές της κυρίως στο εξωτερικό, χωρίς να διεκδικεί κάποια ελληνικότητα ή όποια άλλη εθνικότητα.
(Τα λέω αυτά χωρίς να έχω διαβάσει το βιβλίο του Μονιούδη.)
Dear fellow boggers
Again thank you for the comments.
I understand the necessity of speaking about language/origin/settings.
I myself have made these topics my main topics in a number of books, especially in "Land" ("Xira", will appear in two weeks time at Hestia), and I have had a number of discussions about them (also in Greece; e.g. Thessaloniki book fair and Megaron plus event).
About my own language gaining
process I've tried to write also here:
http://www.e-poema.eu/view_foreign_text.php?id=17
Thank you again for this blog entry.
Have a nice day!
Perikles
perikles@monioudis.ch
Wonderful to have the author taking part in the conversation!!!
Ας μου επιτραπεί κι εμένα να λάβω μέρος στην συζήτησή σας.
Γενικώς οι ξενόγλωσσοι συγραφείς με Ελληνικές ρίζες γράφουν συνήθως όχι για ελληνικά θέματα, κι αν ποτέ βάλουν κάποιον έλληνα ήρωα είναι από μια αφηρημένη ένοια από τα παραμύθια που τους έλεγε η γιαγιά τους.
Η λιγοτεχνία, η συγγραφεική τέχνη έξω απ τα σύνορα της Ελλάδος, αντιπεροσωπεύεται μόνο από τους εξακολουθούντας να γράφουν ελληνικα με ελληνικά θέματα ή όχι.
Ευχαριστώ
Γαβριήλ Παναγιωσούλης, Νεα Υόρκη
http://pylaros.blogspot.com
Καλησπέρα. Ίσως τα σημαντικά θέματα που θέτεις να ενδιαφέρουν περισσότερο τους αναγνώστες παρά τους συγγραφείς. Μέρος της απάντησης αφορά το πως αντιλαμβανόμαστε την ελληνικότητα, αν δηλαδή κατά τη γνώμη μας υποδηλώνει ένα εν πολλοίς ασυνείδητο αλλά ισχυρό συναισθηματικά βίωμα ή αν ορίζεται από την κουλτούρα ή την πνευματική παράδοση στην οποία μπορούν να μετέχουν άτομα εκτός των ελληνικών συνόρων.
Φίλοι μου,
φυσικά η έννοια ελληνική λογοτεχνία ταυτίζεται με την εννοια ελληνικά γλώσσα. Αλλά...
-όποιος, ακόμα και μη Έλληνας, περνάει στο έργο του την ελληνική κουλτούρα, μετέχει και της ελληνικής συνείδησης
-επομένως, οι εκ καταγωγής Έλληνες που δεν γράφουν ελληνικά δεν είναι Έλληνες συγγραφείς
-αυτό δεν τους κάνει φυσικά χειρότερους ή καλύτερους
-η Εύα θέτει το πολυσυζητημένο θέμα για το αν η ελληνικότητα είναι βίωμα ή κουλτούρα. Δύσκολη απάντηση
Το θέμα, ενώ ξεκίνησε από ένα άρθρο και από ένα βιβλίο, τελικά φαίνεται να έχει τεράστιες προεκτάσεις.
Πατριάρχης Φώτιος
Κάπως ετεροχρονισμένα μεν, αλλά έστω και τώρα θα ήθελα να παρέμβω σε αυτή τη συζήτηση, για να ανασύρω μια πτυχή που συχνά δεν λαμβάνεται υπ΄όψη. Πιστεύω κατ΄ αρχήν ότι στα κείμενα ενός συγγραφέα "βγαίνει" η ουσία των βιωμάτων του, τα οποία φυσικά χρωματίζουν αυτά που γράφει και "προδίδουν" πράγματα, όπως η καταγωγή του ή ο χώρος, οι άνθρωποι και τα δεδομένα που τον γαλούχησαν. Άτομα, τα οποία έτυχε να μεγαλώσουν σε έναν τόπο που δεν ταυτίζεται με τον τόπο καταγωγής τους (και ποιός είναι αυτός τελικά; ο τόπος καταγωγής των γονέων του;), και αναφέρομαι ειδικά σε παιδιά μεταναστών (όπως τυχαίνει να είμαι και εγώ), πολύ συχνά νιώθουν μέσα τους να αντιμάχονται πράγματα που σχετίζονται και με τους δύο - σε βαθμό που εξαρτάται άμεσα από την βαρύτητα που είχαν στην παιδεία τους οι έννοιες "καταγωγή", "πατρίδα", "μητρική γλώσσα", και πιο συγκεκριμένα για μας: "Ελληνικότητα". Έχω παρατηρήσει πως, όσο πιο κοντά ζει κανείς στον τόπο καταγωγής του (ή των γονέων του), και άρα όσο πιο συχνή είναι η άμεση επαφή με αυτόν τον τόπο και τη γλώσσα του, τόσο πιο "δύσκολα" είναι τα πράγματα για αυτόν. Έλληνες της Γερμανίας π.χ. νιώθουν πολύ περισσότερο διχασμένοι από κάποιους της Αμερικής. Μάλιστα για τη λεγόμενη "δεύτερη γενιά" των μεταναστών αυτός ο διχασμός είναι μεγαλύτερος ακόμη και από αυτόν που νιώθουν οι γονείς τους ή τα παιδιά τους. Οι λόγοι είναι προφανείς, ειδικά για αυτούς που ζουν στο εξωτερικό, και δεν θα ήθελα να επεκταθώ σε αυτούς. Για το θέμα μας αυτός ο διχασμός είναι θα έλεγα ουσιαστικός: Όσο λιγότερο ξεκάθαρο είναι για έναν(Έλληνα) συγγραφέα το ζήτημα - όσο περισσότερο δηλ. ο διχασμός μοιάζει μέ έντονο προβληματισμό με διαστάσεις υπαρξιακές ("είμαι Έλληνας ή Γερμανός; μήπως Ελληνογερμανός; ή τελικά Ευρωπαίος;;")- τόσο περισσότερο είναι εμφανή στα κείμενά του(ελληνικά)εθνικά στοιχεία - αν τα αφήσει τελικά να περάσουν και δεν τα εξαλείψει κατά τη διαδικασία της διόρθωσης. Στο πνεύμα του κ. Μονιούδη θα έλεγα, ότι ανήκει κυρίως στον αναγνώστη να αναγνωρίσει ή όχι τέτοια στοιχεία καθώς και να τους δώσει τη βαρύτητα που εκείνος νομίζει. Πάντως οι αλλού "ξένοι" συγγραφείς ελληνικής καταγωγής δίνουν μάχη για αναγνώριση στις χώρες, όπου ζουν και στων οποίων τις γλώσσες γράφουν, γιατί πολύ γρήγορα "στγματίζονται" ως εκπρόσωποι μιας "λογοτεχνίας μεταναστών", πράγμα που δημιουργεί συνειρμούς σχετικά με τη θεματολογία και κρύβει τον κίνδυνο της απαξίωσης.
Χαιρετισμούς απο τη Γερμανία και ευχές για ένα όμορφο τριήμερο Αγ. Πνεύματος, Αναστασία Τ.
Post a Comment