Καφές από καλαμπόκι: Δημήτρης Σωτάκης

Δημήτρης Σωτάκης, “Ο άνθρωπος καλαμπόκι”

Ο Δ. Σωτάκης έχει δημιουργήσει ένα ελληνόφωνο καφκικό σύμπαν στα δύο προηγούμενα έργα του, τόσο στην “Πράσινη πόρτα” όσο και στην “Παραφωνία”. Ο “Άνθρωπος καλαμπόκι” ολοκληρώνει αυτήν την καφκική τριλογία, που θέτει υπαρξιακούς προβληματισμούς και επιχειρεί να δείξει το παράλογο της ζωής και την αδυναμία του ανθρώπου να το παρακολουθήσει και να το ξεπεράσει.
Το συγκεκριμένο βιβλίο, παρόλο που διαθέτει εν μέρει αυτά τα καφκικά χαρακτηριστικά, κινείται λίγο πολύ εκτός αυτών των ορίων. Η αλληγορία του εξακολουθεί να ωθεί τον αναγνώστη στην αναγνώριση συμβόλων και σχημάτων της ανθρώπινης συμπεριφοράς με άξονα το κ α λ α μ π ό κ ι και την εμμονή του ήρωα σ’ αυτό. Ο πρωταγωνιστής σχηματοποιείται εξ αρχής με όρους της ψυχολογίας: μονομανία στην ιδέα του καλαμποκιού και στην αξία του για ολόκληρη την ανθρωπότητα (βλ. και τη μονομανία στο έργο του Poe "The Black Cat and other stories"), αίσθηση της ιδιαίτερης αποστολής που του έχει ανατεθεί σαν απεσταλμένου του καλαμποκιού επί της γης, γεγονός που σταδιακά τον μετατρέπει σε Μεσσία με αποστόλους και αγίους (κυριολεκτικά), πρόβλημα κοινωνικότητας και συμβίωσης με τους άλλους, σύγχυση στόχων, θεωρίες συνωμοσίας κ.τ.λ.
Ακόμη περισσότερο ο Σωτάκης προσπαθεί να παίξει στο μεταμοντέρνο πεδίο και μάλιστα στο γήπεδο της απουσίας νοήματος που διέπει τον κόσμο, έννοιας αντι-αριστοτελικής. Ένα τέτοιο πετυχημένο παράδειγμα είναι η “Πλωτή όπερα” του Ρ. Μπάρθ, μεταφρασμένη και στα ελληνικά. Πού δεν τα καταφέρνει; Κατά τη γνώμη μου, αδυνατεί να καταδείξει ότι όσα συνέβησαν είναι πτυχές της σύγχρονης φαινομενολογίας. Με άλλα λόγια, φτιάχνει ένα μυθιστόρημα χωρίς ουσιαστικό ειρμό, για να δείξει ότι ο κόσμος δεν έχει ειρμό και νόημα. Τελικά πετυχαίνει να καταλάβει ο αναγνώστης την απουσία νοήματος στο έργο, αλλά όχι πως και η ζωή είναι έτσι, ειδικά μέσω της οπτικής γωνίας του πρωταγωνιστή. Στην “Παραφωνία” το ένα επεισόδιο ακολουθούσε το άλλο κλιμακωτά κι έτσι η ιστορία κέρδιζε σε βάθος, καθώς κάθε νέα σκηνή συνέχιζε και επέκτεινε την προηγούμενη. Εδώ, φαίνεται πως κάθε επεισόδιο αποκόπτεται από τα προηγούμενα και έτσι ατονεί η όλη σύνθεση.
Ο κεντρικός (αντι)ήρωας δεν πείθει για τη μονομανία του, κυρίως επειδή τα πάντα αποδίδονται επιφανειακά και ρηχά. Τα γεγονότα δίνονται με μια εξωτερική μονοκάμερη λήψη, που δεν μεταφέρει το πάθος –όπως συνέβαινε στην “Πράσινη πόρτα”-, αλλά το καλαμπόκι αναδεικνύεται σε φετίχ, όχι μέσα από την ψυχολογία του προσώπου αλλά μέσα από τη ρητορική του βιβλίου.
Ο Σωτάκης δεν παύει να είναι μια αξιοσημείωτη περίπτωση στα ελληνικά γράμματα και οι πειραματισμοί του πάντα έχουν ενδιαφέρον, ασχέτως αν το αποτέλεσμα δεν είναι αυτό που θα περίμενε κανείς.

Βλέπε θετικά σχόλια για τον “Άνθρωπο-καλαμπόκι”:
- http://alexistamatis2.blogspot.com/2007/04/blog-post_08.html
- http://mamaloukas.blogspot.com/2007/03/blog-post_09.html
- Λίνα Πανταλέων, “Παρανοϊκή σύγκρουση με τον κόσμο”, εφ. Ελευθεροτυπία (ένθετο Βιβλιοθήκη), 27.4.2007.

Πατριάρχης Φώτιος
27.4.2007