Θεόδωρος Γρηγοριάδης, “Γιατί πρόδωσα την πατρίδα μου”

Διηγήματα. Μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Μεταξύ του παρόντος και του παρελθόντος. Μεταξύ της πραγματικότητας και της μεταφυσικής. Σαν η λογική να κάνει στην άκρη για να περάσει το συναίσθημα, η συγκίνηση, η εμπειρία…

Θεόδωρος Γρηγοριάδης “Γιατί πρόδωσα την πατρίδα μου” εκδόσεις Πατάκη -2018

Χαρά στον Έλληνα που ελληνοξεχνά …και στην Αθήνα μέσα ζει στη ξενιτιά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

“Ο παλαιστής και ο δερβίσης” το 2010, “Το μυστικό της Έλλης” το 2012, η “Ζωή μεθόρια” το 2015 και η “Καινούργια πόλη” το 2017. Τι ψάχνουμε στο Βιβλιοκαφέ διαβάζοντας Γρηγοριάδη; Ποιος δάκτυλος από μας βάζει συχνά στο τραπέζι των συζητήσεών μας, δίπλα στους καφέδες και στα κουλουράκια, ένα βιβλίο του;

Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ και βαθιά σ’ ευχαριστώ, γιατί μ’ έμαθες και ξέρω

ν’ ανασαίνω όπου βρεθώ, να πεθαίνω όπου πατώ και να μη σε υποφέρω (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

26 διηγήματα, που γράφτηκαν την τελευταία εικοσιπενταετία. Τα θέματα ποικίλλουν, από το παρελθόν που στοιχειώνει έως τη μεταφυσική, από την ανάγνωση μέχρι τον έρωτα και πόθο, από την ελληνική κοινωνία της δεκαετίας του ’70 και του ’80 ώς τις σχέσεις των ανθρώπων.

Ο Γρηγοριάδης δεν ενδιαφέρεται τόσο για το κοινωνικοπολιτικό και το δημόσιο. Ή μάλλον λοξοκοιτάζει την κοινωνία μέσα απ’ το ατομικό πεδίο, μέσα απ’ τις διαπροσωπικές σχέσεις. Έτσι επαγωγικά ίσως και να δείχνει κοινωνικές νοοτροπίες και τη στάθμη του μικροαστού και μεσοαστού, που άλλαζε σταδιακά τις τέσσερις δεκαετίες.

Ξεκίνησα το βιβλίο με δυο πολύ δυνατά διηγήματα, που μου είπαν «Εδώ είναι κάτι πολύ καλό» και στην πορεία έχασα την αναγνωστική μου ορμή. Πέρασα από αδιάφορους δρόμους, είδα άνυδρες πλατείες, στάθμευσα σε μουντά τσιμεντένια πάρκινγκ. Ξαναβρήκα παλμό σε δυο-τρία προς το τέλος κι έτσι συνολικά στάθηκα με απόλαυση σε πέντε-έξι, που θα μπορούσαν να στηρίξουν σαν στύλοι όλο το βιβλίο. Ή θα μπορούσαν να είναι και τα μόνα σε μια μικρή, σφιχτή συλλογή διηγημάτων.

Ένα μοτίβο που διατρέχει τα δυο πρώτα διηγήματα είναι το παρελθόν που στοιχειώνει το παρόν. Στο “Ζεϊμπέκικο της Μαρίας” η ομώνυμη ηρωίδα εμφανίζεται σε ένα reunion, συναντώντας μετά από χρόνια τον αφηγητή, το παλιό της “φιλαράκι”! Λόγια και αναμνήσεις και παραιτήσεις και θλιμμένες σιωπές, προ-στάδια μιας τραγικής κατάληξης αφού χώρισαν. Και στο “Αντίσκηνο” έρχεται η εκδίκηση του “Λαγού” όχι στον ίδιο τον καταπιεστή του που τον τυραννούσε όταν ήταν πρόσκοποι, αλλά στη γυναίκα του. Το παρόν, το παρελθόν που ξεπηδά καλεσμένο ή ακάλεστο, η μεταξύ τους σύγκρουση.

Μια κάποια συγκίνηση προκαλεί και το “Χωρίς σωματοφύλακα”. Ο Τάκης, που εργαζόταν χρόνια ως σωματοφύλακας, επέζησε από ένα ναυάγιο κι εξηγεί πώς δεν μπόρεσε να σώσει την κοπέλα του. Τελικά φαίνεται ότι ξεπέρασε την πνιγμένη κοπέλα του. Αλλά μήπως κι αυτός δεν σώθηκε από το ναυάγιο, όπως φαίνεται; Αυτό το μεταφυσικό στοιχείο, που αιωρείται ως ερωτηματικό και ως απορία, δίνει στο διήγημα ένα δεύτερο επίπεδο, ένα υπόστρωμα σκέψης που προωθεί την ενεργή αναγνωστική ανταπόκριση.

Και τέλος τρία διηγήματα, γειτονάκια στη συνοικία του έρωτα, ξανανεβάζουν τον αναγνωστικό σφυγμό, μετά από πολλά ενδιάμεσα. Στο “Café Beckett” ένας γνωστός σκηνοθέτης επιχειρεί μια φιλόδοξη προσπάθεια, καθώς ανοίγει ένα καφέ-θέατρο στη Φυλής και στήνει έναν χώρο κουλτούρας ανάμεσα στον υπόκοσμο της περιοχής. Η τέχνη συμπλέκεται με τον έρωτα σε μια υποβαθμισμένη περιοχή, που ωστόσο έχει ένα καλλιτεχνικό υπέδαφος; Ερωτηματικό. “Η σκλάβα” μυεί στα ερωτικά-σαδιστικά-σεξουαλικά σκοτάδια του Βερολίνου. Η αφηγήτρια σε επίσκεψή της σε φίλο της, που μένει στην πρωτεύουσα της Γερμανίας, εισάγεται στα βίτσια του νυχτερινού άκρατου έρωτα. Και τέλος στο “Disco freaks” η παραμορφωμένη Σουλτάνα ξανανιώνει, όταν χορεύει, κι ο αφηγητής την τραβά στην ξανανοιγμένη ντίσκο για να της δώσει λίγη ζωή.

Η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά, Οδυσσέα γύρνα κοντά μου, που τ’ άγια χώματα της πόνος και χαρά (Μανώλης Ρασούλης – Βάσω Αλαγιάννη):

Άξονες της συλλογής, όπως και άλλων έργων του Γρηγοριάδη, είναι ο έρωτας, το παρελθόν, αλλά και οι σχέσεις Ελλήνων με την Ανατολή. Αν πολλά έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας μας στρέφουν το βλέμμα τους στη Δύση, όπου “ανήκομεν”, ο συγγραφέας κοιτάζει λαγγεμένος της Ανατολή, τον αραβικό κόσμο, τους Μουσουλμάνους, είτε είναι ντόπιοι τους οποίους συναντά ο αφηγητής, είτε πρόσφυγες-μετανάστες που βρίσκονται στη χώρα μας.

Θεωρώ ότι δεν είναι όλα τα διηγήματα δυνατά κι αυτό αλλού ανεβάζει κι αλλού κατεβάζει την αναγνωστική πρόσληψη.

> Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης γεννήθηκε στο Παλαιοχώρι Παγγαίου του νομού Καβάλας το 1956. Σπούδασε αγγλική γλώσσα και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Εμφανίστηκε στον χώρο της ελληνικής πεζογραφίας το 1990 με το μυθιστόρημα "Κρυμμένοι άνθρωποι". Ακολούθησε η συλλογή διηγημάτων "Ο αρχαίος φαλλός", 1991, τα μυθιστορήματα "Ο ναύτης", 1993, "Ο χορευτής στον ελαιώνα", 1996, "Τα νερά της Χερσονήσου", 1998, "Το Παρτάλι", 2001, "Έξω απ' το σώμα", 2003, "Αλούζα, χίλιοι και ένας εραστές", 2005, η συλλογή διηγημάτων "Χάρτες", 2007, η νουβέλα "Δεύτερη γέννα", 2009, και τα μυθιστορήματα "Ο παλαιστής και ο δερβίσης", 2010, "Το μυστικό της Έλλης", 2012, "Ζωή μεθόρια", 2015 (Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος, 2016), "Καινούργια πόλη", 2017. Την τριετία 1999-2003 διοργάνωσε σειρά λογοτεχνικών σεμιναρίων στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών. "Το Παρτάλι" εκδόθηκε στη Γαλλία, την άνοιξη του 2003, από τις εκδόσεις "AlterEdit" και παρουσιάστηκε ως θεατρικός μονόλογος στο Φεστιβάλ Αθηνών το 2011. Η "Δεύτερη γέννα", ανέβηκε ως θεατρικός μονόλογος στο Φεστιβάλ Αθηνών και Καβάλας το 2009. Η συλλογή διηγημάτων "Χάρτες" ήταν υποψήφια για το Βραβείο Διαβάζω 2007 και ο "Παλαιστής και ο δερβίσης" για το Athens Prize for Literature του περιοδικού "(δέ)κατα", για το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2011 και για το Βραβείο Αναγνωστών του ΕΚΕΒΙ. Το μυθιστόρημα "Ζωή μεθόρια" κέρδισε το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος του 2016 (ανακοινώθηκε το 2017). Διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά και στα ολλανδικά. Το μυθιστόρημα "Αλούζα, χίλιοι και ένας εραστές" μεταφράστηκε στα αραβικά και εκδόθηκε στην Αίγυπτο, σε μετάφραση Χάμντι Ιμπραχίμ. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων, ζει στη Νέα Σμύρνη και διδάσκει αγγλικά στη μέση εκπαίδευση.

Πάπισσα Ιωάννα