Θωμάς Κοροβίνης, “Ο θρύλος του Ασλάν Καπλάν”

Λαϊκό ρομάντζο μιας άλλης εποχής που ξαναζωντανεύει σε συσκευασία μυθιστορήματος. Κι ο αναγνώστης του 21ου αιώνα διακτινίζεται στις αρχές του 20ού και ξαναζεί τη μεγάλη φωτιά της Θεσσαλονίκης.

Θωμάς Κοροβίνης “Ο θρύλος του Ασλάν Καπλάν” εκδόσεις Άγρα -2018

Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος / στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη / κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος / περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη" (Sadahzinia):

Το όνομα του Κοροβίνη το έχω συνδυάσει με αφηγήσεις βασισμένες στην ελληνοτουρκική ιστορία. Σε πόλεις με μικτό πληθυσμό και δρώμενα που δείχνουν την έντονη, συνεχή αλληλεπίδραση των δύο λαών, όσο ζούσαν σε κοινά μέρη. Στο ΒΙΒΛΙΟΚΑΦΕ έχουμε διαβάσει το “’55” (29/9/2013), “Το πρώτο φιλί” (7/10/2015) και τον “Κατάδεσμο” (22/11/2016).

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει. / Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση (Sadahzinia):

Στο παρόν πλούσιο μυθιστόρημα, πλούσιο σε σελίδες και σε πληροφορίες, διαβάζω με έκπληξη στον υπότιτλο: “Λαϊκό ρομάντζο τον καιρό της φωτιάς του ’17 στη Θεσσαλονίκη”. Ρομάντζο; Δηλαδή λαϊκό ανάγνωσμα που εκδιδόταν σε εφημερίδες της εποχής, σε συνέχειες, και αποτελούσε παραλογοτεχνία, ικανή για τους λαϊκούς αναγνώστες που έβρισκαν ψυχαγωγία σε τέτοια κείμενα. Και σκέφτομαι ότι στην εποχή μας, στην εποχή της “ανακύκλωσης”, παλιά είδη έρχονται να ξαναχρησιμοποιηθούν, όχι βέβαια με τους όρους της πρώτης τους χρήσης, αλλά με μια νέα ματιά και σε νέα καλούπια.

Ο Κοροβίνης λοιπόν ανανεώνει με μεταμοντέρνο τρόπο το “ρομάντζο”, εστιάζοντας στη Θεσσαλονίκη του 1917. Ιστορικά, η πόλη, απ’ όσο θυμάμαι, είναι πλέον ελληνική, αλλά ακόμα διατηρεί την πολυπληθυσμιακή της σύσταση. Έτσι, ο συγγραφέας απλώνει στον καμβά της πόλης τρία βασικά θέματα:

1_ η πολυπολιτισμική της ιδιοσυγκρασία συγκεντρώνει σε μια πολυστρωματική σύνθεση Έλληνες, Τούρκους, Βούλγαρους, Αλβανούς, Εβραίους και προσώρας Βαλκάνιους, Άγγλους, Γάλλους, Ρώσους κ.ο.κ., στρατεύματα δηλαδή που καταυλίζονταν εκεί στο πλαίσιο του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου και του Εθνικού Διχασμού.

2_ λαϊκός πολιτισμός, που αποτελείται από φτωχογειτονιές, φαγητά, λαϊκή θυμοσοφία, μαγγανείες και αφελείς πίστεις, θρησκοληψία, μαγκιά, κρασοπουλειά, βρισιές, πόρνες, χαμίνια και άλλα στοιχεία που ζωγραφίζουν το τοπίο, τόσο σκηνικά όσο και ατμοσφαιρικά.

3_ Ανδρεία και λαγνεία: άνδρες γενναίοι, μπαρουτοκαπνισμένοι, αράθυμοι, αψείς, με όπλα, μουστάκια, μπότες, βαριές εκφράσεις, σκληρά βλέμματα και γυναίκες μαργιόλες, ανατολίτικης λαγνείας, λευκόσαρκες, λαγγευτικές, μαντάμες και πόρνες, που περιφέρονται φιλήδονα και σκορπούν αρώματα και εξάψεις. Συνευρέσεις, απιστίες, εκμαυλισμοί, πορνεία, αρσενοκοιτία, αιμομιξία απαρτίζουν το γενετήσιο μωσαϊκό με το οποίο κοσμεί ο Κοροβίνης το έργο του.

Το βιβλίο είναι αρκετά ασυνεχές, με την έννοια ότι χωρίζεται σε επιμέρους κεφάλαια, σαν να τα διαβάζει κανείς στην εφημερίδα. Κάθε κεφάλαιο αφορά σε ένα περιστατικό της ζωή του Ασλάν Καπλάν ή της Θεσσαλονίκης και των κατοίκων της. Η υπόθεση δηλαδή είναι στοιχειώδης και πιο πολύ το βάρος πέφτει στον διάκοσμο, στα άπειρα στιγμιότυπα της πόλης, στα λαογραφικά στοιχεία, στα χρώματα και τις λαλιές, στους ανθρώπινους τύπους και τις συνήθειές τους, στα δρομάκια, στα μαγαζιά, στα επαγγέλματα… Ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό, που δίνει την εντύπωση ότι αυτό αποτελούσε τη βασική πρόθεση του Κοροβίνη και όχι η ιστορία του.

Ο ίδιος ο Ασλάν Καπλάν είναι ένα είδος Ζορμπά, που ζει τη ζωή του αλλά συνάμα διατηρεί μερικές βαθιές αξίες, όπως “μπέσα, τιμιότητα, φιλία, φιλοπατρία, δικαιοσύνη”. Με μια δική του ηθική ελεημονούσε όσους είχαν ανάγκη και περιέθαλπε στα νοσοκομεία του ασθενείς, κυνηγούσε την αδικία και προστάτευε τους ανήμπορους. Απ’ την άλλη, ήταν “ασυναγώνιστος ερωτύλος”, αφού πίστευε στον έρωτα σαν μοίρα και δεν δίσταζε να ξεδιψάσει κάθε θηλυκό, ακόμα και την ετεροθαλή αδελφή του.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη / (που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα) (Sadahzinia):

Ωραία μαγική αφήγηση. Σε ταξιδεύει. Και μένει στον νου για τις έντονες σκηνές του. Η εποχή αναβιώνει. Η Θεσσαλονίκη ζωντανεύει. 

> Ο Θωμάς Κοροβίνης γεννήθηκε το 1953 στη Νέα Μηχανιώνα Θεσσαλονίκης. Φιλόλογος στη μέση εκπαίδευση. Από το 1988 έως το 1996 έζησε στην Κωνσταντινούπολη, υπηρετώντας στο Ζάππειο και το Κεντρικό Παρθεναγωγείο της. Εδώ και χρόνια ερευνά πτυχές του ελληνικού και του τουρκικού λαϊκού πολιτισμού καθώς και τις σχέσεις μεταξύ τους. Συνεργάζεται με διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά. Από το 1995 μέχρι και το 1999 εργάστηκε ως παραγωγός και επιμελητής ραδιοφωνικών εκπομπών στον 9,58 FM της Θεσσαλονίκης. Έγραψε τα βιβλία: "Τουρκικές παροιμίες", "Κανάλ ντ' Αμούρ", "Τα πρόσωπα της Σωτηρίας Μπέλλου", "Φαχισέ Τσίκα", "Σκανδαλιστικές και βωμολοχικές ελληνικές παροιμίες", "Κωνσταντινούπολη, λογοτεχνική ανθολογία: Τούρκοι ποιητές υμνούν την Κωνσταντινούπολη", "Ο Μάρκος στο χαρέμι", "Το χτικιό της Άνω Τούμπας", "Οι ασίκηδες", "Οι ζεϊμπέκοι της Μικράς Ασίας", "Όμορφη νύχτα", "Σμύρνη: μια πόλη στη λογοτεχνία", "Ο γύρος του θανάτου", "Το αγγελόκρουσμα", κ.ά. Το 1995 βραβεύτηκε με το βραβείο Αμπντί Ιπεκτσί. Το 2011 με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το βιβλίο του "Ο γύρος του θανάτου", με θέμα την υπόθεση του "Δράκου του Σέιχ-Σου", Αριστείδη Παγκρατίδη. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Είναι επίσης συνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής λαϊκών τραγουδιών. Έχει συνεργαστεί με τα συγκροτήματα "Βόσπορος", "Εν χορδαίς" και "Λωξάντρα". Το 2002 δημιούργησε, μαζί με την Τουρκάλα ερμηνεύτρια Ντιλέκ Κοτς, το συγκρότημα παραδοσιακής ελληνικής και τουρκικής μουσικής "Ανατολίτικος Σεβντάς". Δισκογραφία (σύνθεση-ερμηνεία): "Από έβενο κι αχάτη", "Φουζουλή: Λεϊλά και Μετζνούν", "Τακίμια", "Το κελί", και συμμετοχή ως στιχουργός σε δίσκους των Νίκου Παπάζογλου, Λιζέτας Καλημέρη, Χρήστου Τσιαμούλη, Βούλας Σαββίδη, Ελένης Βιτάλη, Δημήτρη Κοντογιάννη, κ.ά. Συχνά παρουσιάζει συναυλίες με το δικό του ρεπερτόριο ή με θέματα του ρεμπέτικου και του λαϊκού τραγουδιού. Από το 2009, στις αρχές του καλοκαιριού, οργανώνει στο κτήμα του στα Λεχώνια Πηλίου μια βραδιά πανελλήνιας συνάντησης συγγραφέων και αναγνωστών της νεοελληνικής λογοτεχνίας, με τη συμμετοχή μουσικών συγκροτημάτων.

Πάπισσα Ιωάννα