Eugen Chirovici, “Το βιβλίο των κατόπτρων”

Ό,τι πιο δυνατό έχω διαβάσει τελευταία. Αστυνομικό μυθιστόρημα όπου η περιέργεια για τη λύση του αινίγματος στοιχίζεται με τις θεωρίες περί μνήμης και ανθρώπινης υποκειμενικότητας.

Eugen Chirovici “The Book of Mirrors” 2017 “Το βιβλίο των κατόπτρων” μετ. Α. Καλοκύρης εκδόσεις Πατάκη -2017

Όλη η ζωή του ένας παραπονιάρης μύθος τυλιγμένος

στου νου του την ανέμη και στου ονείρου την απόχη

κι αυτός στ’ άλογο με τα όπλα του στο στήθος φορτωμένος

περνάει κι όλοι γιουχάρουν "Δον Κιχώτη":

Η αλήθεια είναι ότι μου άρεσε ο τίτλος. Το “κάτοπτρο” παραπέμπει στο μυαλό μου σε μια λογοτεχνία που ελίσσεται και ξαναβλέπει τον εαυτό της, κάτι μάλλον διεγερτικό. Κι όταν διάβασα, εκεί μπροστά στον πάγκο του βιβλιοπωλείου, το οπισθόφυλλο, πείστηκα να διαβάσω τον άγνωστό μου συγγραφέα.

“Πρίνστον, 1987: ο καταξιωμένος ψυχολόγος και καθηγητής Τζόζεφ Βίντερ δολοφονείται άγρια.

Νέα Υόρκη, 25 χρόνια μετά: ο λογοτεχνικός ατζέντης Πίτερ Κατς λαμβάνει ένα χειρόγραφο. Ή μήπως πρόκειται για ομολογία;

Σήμερα: τα μυστικά του Βιβλίου των Κατόπτρων έρχονται στο φως και αποκαλύπτουν γιατί οι αναμνήσεις είναι το πιο επικίνδυνο από όλα τα όπλα. Η αλήθεια του ενός είναι τα ψέματα του άλλου...”

Αυτό ζητάει η καρδιά του ν’ αλαφρώσει.

Να φέρει ανάσκελα το κόσμο από τη βάση:

Το οπισθόφυλλο υπόσχεται αστυνομική υπόθεση, αλλά το έργο ξεκινά αυτοαναφορικά. Ο ατζέντης Peter Katz δέχεται ένα ημιτελές χειρόγραφο από τον συγγραφέα Richard Flynn και γρήγορα διαβάζουμε το βιβλίο μέσα στο βιβλίο. Όταν μάλιστα μαθαίνουμε ότι ο ήρωας του βιβλίου είναι φοιτητής το 1987 στο Princeton, του οποίου η συγκάτοικος Laura σπουδάζει ψυχολογία δίπλα στον πολλά υποσχόμενο εξηντάρη καθηγητή Joseph Wieder, τότε έχουμε λίγο campus novel και λίγο ψυχολογικό μυθιστόρημα, έναν συνδυασμό που προκαλεί το ενδιαφέρον.

Πέρα απ’ αυτά, το βιβλίο είναι γραμμένο με στιβαρό τρόπο, ξεκινά από ένα δυο πρόσωπα και σταδιακά εμπλουτίζεται με άλλα. Η υπόθεση είναι ένα κέντρο που προοδευτικά απλώνεται σε επάλληλες τροχιές, ώσπου να φτάσουμε στον φόνο. Η σχέση του Richard με τη Laura κι ακόμα περισσότερο με τον ιδιοφυή αλλά και αινιγματικό Wieder αποκτά σκιές και γωνίες, που ιντριγκάρουν τον αναγνώστη. Ο Flynn ωστόσο πεθαίνει πριν προλάβει να παραδώσει το υπόλοιπο χειρόγραφο στον ατζέντη του κι έτσι η ιστορία μένει μισοτελειωμένη, ακριβώς όταν έγινε ο φόνος του καθηγητή. Ποιος λοιπόν είναι ο ένοχος;

Εκτός από την αστυνομική υπόθεση, που δίνει ενδιαφέρον στο μυθιστόρημα, η αφηγηματική λογική αναδιαμορφώνει την ιστορία. Το χειρόγραφο του συγγραφέα Richard Flynn διασταυρώνεται με την έρευνα του John Keller, ο οποίος αναλαμβάνει να βρει τι απέγινε η προ εικοσαετίας υπόθεση και να συνεχίσει το ημιτελές βιβλίο, με τη δική του σκέψη. Η αλήθεια του ενός κοντράρεται με τις μαρτυρίες που συλλέγει ο άλλος και αίρεται ή επιβεβαιώνεται. Και τέλος, αφού ο John Keller έφτασε σε αδιέξοδο, παρά τα πολλά στοιχεία που συνέλεξε, συνεχίζει την έρευνα και την αφήγηση ο Roy Freeman, πρώην αστυνομικός και νυν ιδιωτικός detective.

Το σαγηνευτικό είναι ότι η εναλλαγή των αφηγητών και η εμπλοκή του ενός στην εξιστόρηση του άλλου παράγει αναγνωστικά αποτελέσματα, σε μια γόνιμη σκυταλοδρομία. Έχουμε μια πραγματικότητα διαθλασμένη σε διάφορες αποδόσεις της. Η συγγραφική αλήθεια, που μπορεί να είναι σύμφωνη με όσα έγιναν ή να ακολουθεί τη δική της λογική, τη λογική της μυθοπλασίας. Οι αντικρουόμενες καταθέσεις των μαρτύρων, άλλοι από τους οποίους έβλεπαν τον Wieder ως ιδιοφυή επιστήμονα κι άλλοι ως ύποπτο μυστικών προγραμμάτων και γυναικά. Πού η συγγραφή γίνεται εξομολόγηση και πού τρόπος απόκρυψης της αλήθειας; Πού γίνεται μαρτυρία και πού τεθλασμένη μνήμη ή και σκόπιμη παραχάραξη;

Αλλά και κυρίως πού σφάλλει η ανθρώπινη σκέψη, πού από διάλειψη, πού από σκοπιμότητα; Πώς η μία κατάθεση αντανακλάται στην άλλη, αλλά με ανάποδο τρόπο κι έτσι η αλήθεια υπεκφεύγει σε διαρκείς αντικατοπτρισμούς; Το μυθιστόρημα αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο τη διαφυγούσα αλήθεια (που στο τέλος βέβαια αποκαλύπτεται) μέσα από τις διαθλάσεις της στον ανθρώπινο παράγοντα.

Η γη το παραμύθι λέει του ταξιδιώτη

(που `χε αγάπη την ωραία, την πριγκιπέσσα την κρυφή τη Δουλτσινέα):

Ό,τι πιο ερεθιστικό και συνάμα προβληματισμένο διάβασα τον τελευταίο καιρό! Αφηγηματικό ισορροπημένο, καλογραμμένο, δυνατό “Το βιβλίο των κατόπτρων” δεν πολυακούστηκε, αλλά σίγουρα είναι ένα αστυνομικό σε πρώτη φάση ολκής.

 

> Ο Γιουτζίν Κίροβιτς γεννήθηκε στην Τρανσυλβανία, σε μια οικογένεια με ρουμανικές, ουγγρικές και γερμανικές ρίζες. Η πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία έγινε με μία συλλογή διηγημάτων, ενώ το πρώτο του μυθιστόρημα "Η σφαγή", πούλησε 100.000 αντίτυπα στη Ρουμανία. Για πολλά χρόνια εργάστηκε ως δημοσιογράφος, αρχικά σε μία διακεκριμένη εφημερίδα και στη συνέχεια σε έναν μεγάλο τηλεοπτικό σταθμό. Από το 2013 ασχολείται αποκλειστικά με τη συγγραφή. Το "Βιβλίο των κατόπτρων" πρωτοκυκλοφόρησε στην Αγγλία τον Ιανουάριο του 2017 και μεταφράζεται σε 40 γλώσσες.

Πάπισσα Ιωάννα