Μίροσλαβ Πένκοφ, “Το βουνό των πελαργών”

Το βαλκανικό φαντασιακό συνδέει παρόν και παρελθόν, εξωστρέφεια κι ιστορία, πραγματικότητα και θρύλους. Κι έτσι, είτε μιλάμε για την Ελλάδα του Γρηγοριάδη ή της Ζατέλλη, είτε για τη Σερβία του Πάβιτς ή τη Βουλγαρία του Penkov, το σκηνικό συναιρεί όλα αυτά σε ένα ιθαγενές αμάλγαμα.

Miroslav Penkov “Stork Mountain” 2016 Μίροσλαβ Πένκοφ “Το βουνό των πελαργών” μετ. Ά. Παπαντώνης εκδόσεις Αντίποδες -2018

Maybe I'm foolish, Maybe I'm blind, Thinking I can see through this:

Το προηγούμενο βιβλίο του Penkov, το “Ανατολικά της δύσης”, που κυκλοφόρησε πριν από δύο χρόνια, δεν το είχα διαβάσει. Είχα ακούσει καλά λόγια, αλλά κάπου χάθηκε στη ροή του χρόνου. Τώρα, σαν απωθημένο, ήθελα να ξαναδώ αυτόν τον συγγραφέα, που κινείται ανάμεσα στη Βουλγαρία και τις ΗΠΑ.

Don't ask my opinion, Don't ask me to lie:

Ένας νεαρός Βούλγαρος, φοιτητής στην Αμερική, επιστρέφει στην πατρίδα για να βρει τον παππού του, που έχει χαθεί εδώ και κάποια χρόνια, και να πουλήσει τα χωράφια του. Η αναζήτησή του τον οδηγεί σε ένα μικρό χωριό στα σύνορα με την Ελλάδα και την Τουρκία, ψηλά στα βουνά της Στράντζας, ένα μυστηριώδες μέρος όπου επιβιώνουν οι αρχαίες παγανιστικές παραδόσεις, όπου χορεύουν κάθε άνοιξη οι αναστενάρηδες και όπου μαύροι πελαργοί φωλιάζουν στις θεόρατες βελανιδιές. Εκεί θα εμπλακεί στον αγώνα του παππού του για τη διάσωση του χωριού, θα ερωτευτεί το λάθος κορίτσι και θα βυθιστεί σε έναν κόσμο που ανήκει στο παρελθόν, είναι όμως ακόμη ζωντανός.

Αυτή είναι η περίληψη του έργου από το οπισθόφυλλο.

Το έργο ξεκινά από έναν σταθμό της Βουλγαρίας, που θυμίζει παρηκμασμένα Βαλκάνια προ εικοσαετίας. Η αρχική αφήγηση κινείται θολά, καθώς τα περιγράμματα της ιστορίας δεν είναι σαφή. Σταδιακά αποκτούν σχήμα. Ο νεαρός φοιτητής γνωρίζεται με την καταπιεσμένη Μουσουλμάνα Elif και γνωρίζει όλους τους θρύλους για τον Άγιο-Κωνσταντίνο, τον χριστιανό άγιο που καταλαμβάνει τις κοπέλες. Γνωρίζει την πυροβασία και έρχεται σε επαφή με το μέρος εκείνο της χώρας, όπου βουλγαρικές, ελληνικές και τουρκικές παραδόσεις μπολιάζονται. Η γιορτή αναπαριστάται με τα γνωρίσματα της τελετουργίας, που σώζει τις κοπέλες από τον έν-θεο πυρετό και περνά στους παριστάμενους μια πυρέσσουσα μανία.

O Penkov, που παρουσιάζεται στο μυθιστόρημα ως «Αμερικάνος», αφού σπουδάζει στην Αμερική, πηγαινοέρχεται στις ταυτότητες και τις εξετάζει. Αυτός Αμερικάνος που επιστρέφει στη Βουλγαρία, πώς τον αντιμετωπίζουν οι συμπατριώτες του; Και πώς συμβιώνουν Βούλγαροι και Τούρκοι που ζουν στα ίδια εδάφη. Αυτός μιλάει για ελευθερία, ενώ ο πατέρας της Elif για παράδοση που απαιτεί πειθαρχία.

Βεβαίως, το κέντρο του έργου, που αποκαλύπτεται συντωχρόνω, είναι η προσπάθεια του παππού να σώσει την Клисура από τα νύχια μιας τούρκικης εταιρίας που θέλει να εγκαταστήσει ανεμογεννήτριες. Αγόρασε εκτάσεις στην ευρύτερη περιοχή, ώστε να αποτρέψει τις όποιες επενδύσεις. Στην ουσία είναι η μάχη του ζωντανού παρελθόντος, των ιστοριών και των θρύλων ενάντια στο τεχνολογικό μέλλον και στη φθορά που θα επιφέρει. Το παρελθόν συντηρείται από ιστορίες για τους πρώτους Βούλγαρους του 7^ου αιώνα και τους αρχαίους Θράκες.

Ακόμα περισσότερο αναπλάθεται ο έρωτας ως στοιχείο ένωσης των λαών και ξεπεράσματος των εθνικών στεγανών. Στη Στράντζα συναντώνται οι Έλληνες αναστενάρηδες με τους Βούλγαρους πυροβάτες και τους Μουσουλμάνους Τούρκους της περιοχής που αλληλεπιδρούν. Ο παππούς είχε αγαπήσει παλιά την Ελληνίδα Λενιώ κι ο εγγονός τώρα αγαπά την Elif.

I'm only human, That's all it takes, To put the blame on me:

Ο Penkov μοιάζει λίγο με τον Καζαντζάκη. Μιλάνε κι οι δύο για τη γη τους και τους ανθρώπους της. Μιλάνε κι οι δύο με παρέμβλητες ιστορίες, που προεκτείνουν τον κόσμο τους. Είναι ένας γνήσιος Βαλκάνιος που συνδυάζει ηθογραφία, ιστορία, μυθολογία σ’ ένα αμάλγαμα παρόντος κι άχρονου παρελθόντος. Το τοπικό διαμέσου της τελετουργίας αποκτά μυστηριακές διαστάσεις. Έτσι, αντιμάχεται το εξωγενές που έρχεται να το αλλοιώσει. Κι ο έρωτας έρχεται να ενώσει λαούς και θρησκείες.

> Γεννήθηκε το 1982 στην πόλη Γκάμπροβο της κεντρικής Βουλγαρίας, έζησε στη Σόφια και σε ηλικία 18 ετών μετακόμισε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Σπούδασε Ψυχολογία και Δημιουργική Γραφή. Διδάσκει δημιουργική γραφή στο University of North Texas.

Πάπισσα Ιωάννα