“Στη σωφρονιστική αποικία” του Franz Kafka

(ενός δυνάμει Νομπελίστα συγγραφέα)

Μια “Δίκη” και τώρα μια τιμωρία (το έργο γραφόταν παράλληλα με τη “Δίκη”), μια εκτέλεση και μια αυτοκτονία, ένας μηχανισμός που συντρίβει και τους θύτες.

Μηλόπιτα με παγωτό:  Franz Kafka “In der Strafkolonie” Kurt Wolf 1919 “Στη σωφρονιστική αποικία” μετ. Β. Τσαλής εκδόσεις Κίχλη 2017

Πριν το διαβάσω:

            Γιατί το διάλεξα; Επειδή το να διαβάζεις Κάφκα μετά από καιρό, μετά από τα κλασικά-του έργα, είναι μια καταβύθιση στη βαριά πισίνα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Καθώς το διάβαζα:

            “Στη σωφρονιστική αποικία” είναι ένα μέσης έκτασης διήγημα, που ακολουθεί τα παγιωμένα γνωρίσματα του Κάφκα, προσανατολισμένα πάλι προς την απανθρωπιά της εξουσίας προς το άτομο. Ο “ταξιδιώτης” παρευρίσκεται σε μια αποικία, όπου ο “αξιωματικός” του εξηγεί τη χρήση ενός μηχανήματος, το οποίο αναλαμβάνει να στίξει μέχρι αιματώσεως και τελικά μέχρι θανάτωσης το σώμα του εκάστοτε καταδικασθέντα. Εν προκειμένω, μπροστά-τους είχαν έναν φρουρό, που έδειξε απειθαρχία προς τον λοχαγό-του και με συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς περιθώρια υπεράσπισης και αντιλόγου, κρίθηκε ένοχος.

            Τα πρόσωπα είναι ανώνυμα, ακριβώς για να φανεί η παν-ανθρώπινη υπόστασή-τους, το μέρος δεν κατονομάζεται, αλλά εικάζεται ότι είναι ένα νησί-γαλλική αποικία, ενώ όλοι οι πρωταγωνιστές είναι Δυτικοί. Επομένως, δεν έχουμε μια καταγγελία της ιμπεριαλιστικής πολιτικής των Ευρωπαίων εις βάρος του Τρίτου κόσμου, αλλά πιο πολύ ένα έργο επιστημονικής φαντασίας, όπου η εξουσία χρησιμοποιεί την τεχνολογία για να επιφέρει θανάσιμα χτυπήματα στον φερόμενο ως ένοχο. Ο Κάφκα καταγγέλλει πιο άμεσα από άλλα του βιβλία την εξουσία ως δογματικό κριτή που δεν αφήνει περιθώρια για αντιρρήσεις, αλλά εφαρμόζει άτεγκτα τις αποφάσεις-της, χρησιμοποιώντας την εξέλιξη της τεχνολογίας ως απάνθρωπο μέσο βασανισμού.

            Παράλληλα, ο ταξιδιώτης θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει τον μέσο άνθρωπο, ο οποίος, ενώ καταδικάζει τα τεκταινόμενα, μένει αδρανής. Ναι, έτσι είναι, αλλά… Αν δει κανείς το θέμα από μια άλλη όψη, η αμηχανία μπροστά στη βαρβαρότητα ξεπερνά τη δυνατότητα δράσης, ειδικά σε μια απρόσωπη κοινωνία, που δεν δίνει σημασία στις όποιες διαμαρτυρίες. Φυσικά, αυτό έχει οδηγήσει τον νεωτερικό άνθρωπο σε ένα είδος σολιψιστικού ατομικισμού, που τον επαναπαύει και τον πείθει ότι δεν μπορεί να κάνει πολλά.

            Το διήγημα είναι γραμμένο με στωική απάθεια, για να αφήσει τα γεγονότα να μιλήσουν λιτά και απέριττα. Και μέσα σ’ αυτό το σκόπιμα επίπεδο κείμενο περιέχονται θεατρικά στοιχεία, διάλογοι και εσωτερικές φωνές, πλάγιες υποδηλώσεις κ.ο.κ., που έμμεσα υποβάλλουν μια αιματηρή δραματικότητα, αλλά και μια σιωπηρή διαλογικότητα. Αυτή τονίζει τις συνεχείς αντιθέσεις που στίζουν το έργο, τόσο ανάμεσα στον δικαστή και τον ένοχο, τον εκτελεστή και τον εκτελεσθέντα, όσο και ανάμεσα στον αξιωματικό και τον ταξιδιώτη, τη βία και την απάθεια, τον προηγούμενο διοικητή και τον τωρινό κ.ο.κ. 

Αφού το διάβασα:

            Νομίζω ότι διάβασα το έργο με το βάρος της καφκικής πραγματικότητας, που κυριαρχεί σε όποιον έχει διαβάσει τα άλλα-του συγκλονιστικά έργα.

[Οι εικόνες που στολίζουν το άχαρο κείμενο αντλήθηκαν από:  www.sgt.gr,  www.johncoulthart.com,  www.culturenow.gr,  willizblog.de   και  alexis-chryssanthie.blogspot.gr]

Καλό μήνα

Πατριάρχης Φώτιος