“Ευτυχισμένοι οι ευτυχείς” της Γιασμίνα Ρεζά

Δεκαοκτώ ιστορίες από ισάριθμα πρόσωπα φωτίζουν διαδοχικά τον εαυτό-τους και τους άλλους, δείχνοντας μυστικά και ψέμματα, δράματα πίσω από τη λάμψη της φαινομενικής ευτυχίας, ερωτικές παρασπονδίες και υποκριτικά αισθήματα.

Γαλλικός καφές πολυποικιλιακός: Yasmina Reza “Heureux les heureux” Flammarion 2013 Γιασμίνα Ρεζά “Ευτυχισμένοι οι ευτυχείς” μετ. Μ. Πιμπλής εκδόσεις Εστία 2015

Μερικές προκαταρκτικές και περιμετρικές παρατηρήσεις:

Ø καταρχάς είχα λατρέψει τη Ρεζά, όταν είδα μια παράσταση με το έργο-της “Art”, όπου θαύμασα την ευφυΐα-της και το μεταμοντέρνο ξεσκέπασμα της κούφιας τέχνης. Επομένως, από τότε ήθελα να διαβάσω κάτι δικό-της, κάτι που να με επαναφέρει, αν είναι δυνατόν, σ’ αυτό το εκπληκτικό ξάφνιασμα.

Ø ο τίτλος του μυθιστορήματος, κατά τη γνώμη-μου, έχει μεταφραστεί λανθασμένα. Υποψιάστηκα και το έψαξα ότι η γαλλική λέξη “heureux” αντιστοιχεί στο ελληνικό “μακάριοι”, αφού έτσι μεταφράζονται οι περίφημοι μακαρισμοί από το κεφ. Ε΄ τού κατά Ματθαίον ευαγγελίου. Εικάζω λοιπόν ότι η Γαλλίδα συγγραφέας επιδίωξε να παραλλάξει τα γνωστά ευαγγελικά “Μακάριοι οι…” και να φτιάξει ένα παρωδιακό/διακειμενικό σύμπλεγμα του στυλ “Μακάριοι οι ευτυχείς” ή κάτι παρόμοιο.

Και τώρα η ουσία του κειμένου. Πρόκειται για ένα πολυεστιακό μυθιστόρημα, όπου παρουσιάζονται η οπτική γωνία ποικίλων προσώπων, η δική-τους στάση απέναντι στη ζωή και απέναντι στους άλλους, οι οποίοι σταδιακά παίρνουν τον λόγο και από δευτεραγωνιστές που ήταν στο προηγούμενο μονόλογο γίνονται πρωταγωνιστές στον δικό-τους. Έχουμε ένα είδος γαϊτανακίου, καθώς ο ένας παραδίδει τη σκυτάλη στον άλλο. Κάθε ιστορία είναι ένα αυτόνομο διήγημα, το οποίο όμως ολοκληρώνεται αν τεθεί δομικά δίπλα στα άλλα, σ’ αυτό το σπονδυλωτό έργο.

Το βασικό ζευγάρι των Τιμπουσό, ο Ρομπέρ και η Οντίλ, βρίσκονται σε μια διαρκή διαμάχη για καθημερινά θέματα, δείγμα ίσως μιας σοβούσας κρίσης. Διάφοροι άλλοι που τους περιτριγυρίζουν, συγγενείς και φίλοι, ασχολούνται με τη ζωή-τους, τραυματίζονται ή γελάνε, διάγουν μια καθημερινότητα που τους χαρακτηρίζει. Διάφοροι πιο έξω, άσχετοι εν πολλοίς, που δεν ξέρω αν κρατούν ένα νήμα να τους συνδέει με τους άλλους, “φωτογραφίζονται” σε μικρά σκηνικά, σε μικρές σκηνές οι οποίες δείχνουν σχέσεις, άγχη, ελπίδες κ.ο.κ.

Οι μικρές ιστορίες αποκαλύπτουν ότι άλλο πράγμα δείχνει συχνά η βιτρίνα ενός προσώπου ή μιας σχέσης και άλλο είναι η πραγματικότητα. Εναλλάσσοντας τις οπτικές γωνίες η Ρεζά δείχνει τόσο πως ο ίδιος ο άνθρωπος μπορεί να καταλάβει τη δυστυχία-του, αλλά και οι άλλοι γύρω-του ενίοτε ξεσκεπάζουν τον μουσαμά, για να δείξουν πόσο λερωμένος είναι ο πίνακας που σιγά σιγά ζωγραφιζόταν.

Τελικά, οι παράλληλοι μονόλογοι δεν είναι πλέον τόσο πρωτότυπο τέχνασμα. Το γαϊτανάκι δεν κλείνει ή, αν κλείνει, έχει πολλά κενά, που δεν ξέρω αν μπορεί (και αν αξίζει) ο αναγνώστης να μπει στη διαδικασία να τα καλύψει. Τα πρόσωπα έρχονται ξανά, αλλά τόσο φευγαλέα, που δεν ξέρω αν μπορεί κανείς να σχηματίσει ολοκληρωμένη εικόνα, μέσα από ένα τέτοιο παζλ με πολλά κομμάτια να λείπουν σκόπιμα. Κάθε κεφάλαιο έχει το δικό-του ενδιαφέρον, όσο το κοιτάμε σαν μια μικρή ιστορία, αλλά μας αποπροσανατολίζει όσο προσπαθούμε να το δούμε ως κομμάτι του ευρύτερου συνόλου. Αν, όπως φαίνεται, η Ρεζά άφησε σκόπιμα τη σύνθεση αποσπασματική, σπονδυλωτή, φυγόκεντρη, με πολύ λίγους τους αρμούς σύνδεσης, τότε αυτή η μεταμοντέρνα μυθιστορηματική αποδιάρθρωση προκαλέι πολλά προβλήματα στην αύξηση της αναγνωστικής απόλαυσης.

Κάτι έχασα από το βραβευμένο μυθιστόρημα της Ρεζά, κάτι δεν έφτασε μέχρι την ψυχή-μου και έμεινα μετέωρος πάνω από 18 ιστορίες που δεν με άγγιξαν.

[Η εικόνα κορυφής είναι ένα κολλάζ με τίτλο "Disappear" του Γάλλου καλλιτέχνη Slip. Τον υπόλοιπο εικαστικό διάκοσμο τον δανείστηκα από: www.purepeople.com, romainiacs.com, postgradproblems.com, www.cnn.com και www.saatchikevin.com]

Πατριάρχης Φώτιος