“Ταμείο α(ν)εργίας” του Νίκου Γκαμαρλιά

Άνεργος ή άεργος, περιθωριοποιημένος ή αντισυμβατικός; Πώς μπορεί μια απόλυση να λειτουργήσει ως πράξη απελευθέρωσης και όχι ως διάθεση μεμψιμοιρίας;

 

Καφές σκέτος: Νίκος Γκαμαρλιάς “Ταμείο α(ν)εργίας” εκδόσεις Γαβριηλίδη 2014

 

            Λένε πολλοί ότι η οικονομική κρίση γεννά πολιτισμό. Ο άνθρωπος μπροστά στο αδιέξοδο αρχίζει να σκέφτεται, να ενεργεί, να ψάχνει έξω και πέρα από τα χρήματα. Ή ότι η συναισθηματική κατάστασή-του και οι υπαρξιακές αναθεωρήσεις-του βρίσκουν διέξοδο στη λογοτεχνία, για να μπορέσει το άτομο να τακτοποιήσει τα του εαυτού-του, τώρα που δεν μπορεί να εκτονωθεί καταναλώνοντας.

            Πάρτε για παράδειγμα τον πρωτοεμφανιζόμενο Νίκο Γκαμαρλιά. Δεν θα ψάξω να βρω αν έζησε την ανεργία που περιγράφει ή να μπήκε στο σενάριο της ζωής για να ορθώσει τον πρωταγωνιστή-του. Αυτό που διαβάζουμε είναι η απόλυση, που του άφηνε την ελευθερία να ζήσει 21 μήνες (τόσο θα έφταναν τα λεφτά-του) χωρίς υποχρεώσεις και χωρίς πρόγραμμα. Σ’ αυτούς βρήκε φτηνή στέγη, γνώρισε τη Νεφέλη, μπαργούμαν και ναρκομανή, γνώρισε έναν φιλόσοφο της ζωής, τον Ματιέ, και αναζήτησε μακριά από το καθημερινό μαγγανοπήγαδο της ρουτίνας το νόημα μιας άλλης πορείας.

            Δεν ξέρω αν η λογοτεχνία αυτού του είδους είναι ο κατάλληλος χώρος να διοχετεύσει ο Γκαμαρλιάς το βίωμα της ανεργίας και το τραύμα της κρίσης. Και το λέω αυτό γιατί διάλεξε ένα αφηγηματικό είδος, χωρίς όμως ο ίδιος να αφηγείται, επέλεξε ένα είδος που στηρίζεται εν πολλοίς στην πλοκή, χωρίς ο ίδιος να έχει καταστρώσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο γραφής. Το “Ταμείο α(ν)εργίας” είναι πιο πολύ μεγάλοι μονόλογοι και λιγότερο δράση, στοχασμοί και φιλοσοφίες πάνω στο νόημα της ζωής, που μας διαφεύγει μέσα στην καθημερινότητα, παρά χαρακτήρες, συγκρούσεις, δραματικότητα, όλα αυτά δηλαδή που διαμορφώνουν την πλοκή. Στην πεζογραφία το “μήνυμα” παράγεται μέσα από το δραν και όχι μέσα από το λέγειν.

            Για όλους αυτούς τους λόγους είδα ένα κείμενο-καταγγελία, ένα μυθιστόρημα που γράφτηκε για να δείξει πώς ένας ντόμπρος, ευθύς, ειλικρινής με τον εαυτό-του άνθρωπος πηγαίνει, επιτυχώς ή ανεπιτυχώς, ενάντια στο σύστημα, ενάντια στη “μαμά-μηχανή” που καλουπώνει τα παιδιά-της. Πρόκειται για ένα είδος μανιφέστου, το οποίο στηρίζεται σε ελάχιστα αισθητικές βάσεις και σε ελάχιστα ολοκληρωμένη πλοκή με συγκρούσεις και με ανατροπές.

[Φωτογραφίες ελήφθησαν από τα: www.gabankruptcylawyersnetwork.com, www.alfavita.gr, www.ndtv.com και schoolstarttime.org]

Πατριάρχης Φώτιος