Monday, October 07, 2013

Δημιουργική γραφή σε …υπερπροσφορά

Τα τελευταία χρόνια κάθε επίδοξος συγγραφέας ή κριτικός, επιμελητής ή διορθωτής κ.ο.κ. μπορεί, αν θέλει, να βρει μαθήματα / σεμινάρια που θα τον βοηθήσουν να οργανώσει το γράψιμό-του ή να μυηθεί στα μυστικά του βιβλίου και της λογοτεχνίας. Μάλιστα, το 1ο Διεθνές Συνέδριο με θέμα τη δημιουργική γραφή πραγματοποιήθηκε από τις 4 έως τις 6 Οκτωβρίου 2013 στην Αθήνα προς τιμή του εκλιπόντος Μίμη Σουλιώτη. Σ’ αυτό το πλαίσιο, συγκέντρωσα όσα σεμινάρια/εργαστήρια τέτοιου είδους βρήκα που προσφέρουν φορείς, όπως εκδοτικοί οίκοι και βιβλιοπωλεία ή άλλες πρωτοβουλίες, και προσπάθησα να σκεφτώ πόσο αυτή η υπερπροσφορά μπορεί να βοηθήσει τη βιβλιοπαραγωγή και την ποιότητά-της:
 
-         Ιανός: με μαθήματα από τους Χρήστο Οικονόμου, Ανδρέα Μήτσου, Ανδρέα Αποστολίδη, Χρήστο Χρυσόπουλο, Στρατή Πασχάλη, Νίκο Παναγιωτόπουλο, Γιάννη Μπασκόζο κ.ο.κ.
-         Πατάκης: με μαθήματα από τους Στρατή Χαβιαρά, Μισέλ Φάις, Χάρη Βλαβιανό, Βαγγέλη Χατζηβασιλείου, Κατερίνα Σχινά, Βαγγέλη Ηλιόπουλο, Λίζυ Τσιριμώκου, Σώτη Τριανταφύλλου κ.ο.κ.
-         Μεταίχμιο : με τους Τατιάνα Αβέρωφ, Μικέλα Χαρτουλάρη, Άννα Ιορδανίδου και Νίκο Δαββέτα.
-         Dasein : με τους Κώστα Κατσουλάρη και Σώτη Τριανταφύλλου.
-         Μικρό Πολυτεχνείο : με εισηγήτρια τη Χριστίνα Οικονομίδου.
-         Διάφορα: εργαστήρια δημιουργικής γραφής με τους Έλενα Μαρούτσου στο Κέντρο διά Βίου Μάθησης «Σύνθεσις», με τον Δημήτρη Στεφανάκη στο βιβλιοκαφέ «Έναστρον», στον ίδιο χώρο με τον Μάνο Κοντολέων και τέλος με τον Αλέξη Σταμάτη στο Ελληνοαμερικανικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα.
-         Μεταπτυχιακό πρόγραμμα Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας: με συνεργάτες τους Τίτο Πατρίκιο, Θανάση Βαλτινό, Αλκίνοο Ιωαννίδη, Σαββίνα Γιαννάτου, Σοφία Νικολαΐδου, Γιώργο Ξενάριο, Νάσο Βαγενά, Θεόδωρο Παπαγγελή, Γιώργη Γιατρομανωλάκη, Ζωή Σαμαρά, Κωνσταντίνο Ντίνα, Τριαντάφυλλο Κωτόπουλο, Πένυ Φυλακτάκη. 

Έχω ξαναγράψει ότι δεν βλέπω τη δημιουργική γραφή με κακό μάτι, αφού σε όλο τον κόσμο αναγνωρίζεται ως σημαντικός αρωγός στην προσπάθεια του φιλόδοξου συγγραφέα να εξελιχθεί. Όπως δεχόμαστε ότι η Σχολή Καλών Τεχνών διδάσκει ζωγράφους, έτσι πρέπει να δεχτούμε ότι το ταλέντο πρέπει να περάσει από μια σειρά τεχνικών αφήγησης, ύφους, γλώσσας, ειδολογικών κατευθύνσεων κ.ο.κ.

Ορισμένες ερωτήσεις είναι όμως αναπόφευκτες:
     1.      Τα μαθήματα αυτά προσφέρουν πρακτικές γνώσεις ή/και θεωρητικές κατευθύνσεις;
    2.      Κάθε δόκιμος συγγραφέας είναι και καλός δάσκαλος που μπορεί να μεταδώσει τα μυστικά της γραφής;
3.      Πόσο παίζει ρόλο το ταλέντο και πόσο η καθοδήγηση;
4.      Έχουμε εν Ελλάδι απτά αποτελέσματα συγγραφέων που αναδείχθηκαν μέσα από τέτοια σεμινάρια;
5.      Πόσο ένα τέτοιο μάθημα ισοπεδώνει την ατομική διάνοια και υποβάλλει καθιερωμένους κανόνες;
6.      Υπάρχουν «πρέπει» στην τέχνη ή οι καθηγητές διδάσκουν εμπειρικά; 

Σε προηγούμενες αναρτήσεις το 2007 είχαν ακουστεί ενδιαφέρουσες απόψεις, είχαν διατυπωθεί επιφυλάξεις αλλά και εύστοχες παρατηρήσεις: Δημιουργική γραφή Ι, Δημιουργική γραφή ΙΙ  και Δημιουργική γραφή ΙΙΙ. Τώρα, έξι χρόνια αργότερα, πόσο έχουν αλλάξει οι νοοτροπίες στο ελλαδικό σκηνικό και πόσο είμαστε πιο έτοιμοι να δεχτούμε τη δημιουργική γραφή ή να την απορρίψουμε σαν αρπαχτή;
Το βασικό ερώτημα, που μου προκαλεί περιέργεια για το τι διδάσκουν στα σεμινάρια αυτά, είναι αν οι διδάσκοντες μεταφέρουν γνώσεις που έχουν έναν κάποιο αποδεκτό χαρακτήρα, ίσως επιστημονικής υφής, βάσει ερευνών και μελετών, ή τις δικές-τους συνταγές επιτυχίας, πρακτικές οδηγίες πλεύσης στο πέλαγος της γραφής, βιώματα προσωπικά πάνω σε δυσκολίες και πώς οι ίδιοι ή άλλοι ομότεχνοί-τους τα ξεπέρασαν. Το δίλημμα είναι: γνώση ή πείρα, κωδικοποιημένες πληροφορίες ή διαφωτιστικά βιώματα, “αντικειμενική καθοδήγηση” (αν υπάρχει) ή υποκειμενικές λύσεις;
 
[Το φωτογραφικό υλικό ελήφθη από: www.authorprovocateur.com, www.robertmanni.com, www.thesafespace.org, writerssherpablog.com και usfcreativewriters.wordpress.com]
Πατριάρχης Φώτιος

19 comments:

Γ. said...

Πολύ ενδιαφέρον θέμα, Πατριάρχη. Με είχε απασχολήσει κι εμένα πέρυσι σε σχετική ανάρητηση (κατά σύμπτωση ήταν τον Οκτώβριο).
Δεν έχω παρακολουθήσει κανένα τέτοιου είδους σεμινάριο, αλλά θα είχα την περιέργεια να παρακολουθήσω κάποτε.

Έχω την εντύπωση πως δύο κέρδη μπορείς να έχεις από μια τέτοια διαδικασία :
1. Ο συνεχής "εξαναγκασμός" να γράφεις, γεγονός που σε βελτιώνει κι από μόνο του.
2. Γνωριμίες και δικτύωση με επαγγελματίες του χώρου (συγγραφείς, εκδότες, επιμελητές, μεταφραστές).
Βέβαια, δεν είναι και ασήμαντα οφέλη αυτά τα δύο -κάθε άλλο.

Δεν είδα να αναφέρεις τίποτα για το κόστος τέτοιων σεμιναρίων, που είναι, κατά τη γνώμη μου πάντα, εξωφρενικό στις περισσότερες περιπτώσεις (μερικές εκατοντάδες ευρώ).

Anonymous said...

"Έχουμε εν Ελλάδι απτά αποτελέσματα συγγραφέων που αναδείχθηκαν μέσα από τέτοια σεμινάρια;"

Επειδή ένας συγγραφέας είχε (μεταξύ των άλλων προσπαθειών του) παρακολουθήσει και κάποιο σεμινάριο δημιουργικής γραφής, δεν σημαίνει ότι "αναδείχθηκε" από το σεμινάριο. Το πόσο ωφελήθηκε ή όχι από τα μαθήματα μόνο ο ίδιος είναι σε θέση να το απαντήσει.

Αλέξης

Βιβή Γ. said...
This comment has been removed by the author.
Βιβή Γ. said...
This comment has been removed by the author.
Βιβή Γ. said...

Καλημέρα,καλή βδομάδα.
Δεν θα τεκμηριώσω την μάλλον μεσοβέζικη γνώμη μου,ότι αυτά τα βραχύχρονα εξωπανεπιστημιακά σεμινάρια στα οποία αναφέρεσαι ,είναι πολύ ωραίες, αμφίδρομες δραστηριότητες αξιόλογων ανθρώπων παθιασμένων με την λογοτεχνία αλλά πάντως η ίδια δεν θα επέλεγα να πάω σε κανένα ούτε τζάμπα, παρόλο που μου αρέσει πάρα πολύ το γράψιμο και δεν το έχω κρύψει ….
Πληροφορία απλώς θα ήθελα να δώσω,αν μου επιτρέπεις,για την Καλών Τεχνών:στην ΑΣΚΤ και στις άλλες δυό σχολές δεν μπαίνει όποιος πιστεύει ο ίδιος και κυρίως με την βοήθεια των χρημάτων του ότι είναι ζωγράφος,χαράκτης κτλ αλλά άνθρωποι με δεδομένο το ταλέντο -αλλιώς δεν ξεκινάνε καν-δεν έχει νόημα-που μπαίνουν μετά από δύσκολες,σε βεβαιώνω, εξετάσεις, οι οποίες υπάγονται σε αρκετά αυστηρούς κανόνες κι έτσι είναι σπάνιο να παίξει ρόλο η κολοφαρδία ή οι γνωστοί τους-διότι ζούμε και στην Ελλάδα κι όλα είναι πιθανά-και ύστερα μαθητεύουν βεβαίως κοντά σε άλλους ομότεχνούς τους αλλά μαθητεύουν συστηματικά,επί χρόνια,με μεγάλο κόπο και όγκο δουλειάς.Κι επίσης οι διδάσκοντες,είναι κατά κοινή,πλατειά και διόλου υποκειμενική εκτίμηση σαν εκείνη του ιδιώτη που διοργανώνει σεμινάρια ,καλλιτέχνες εμβέλειας που ως καθηγητές διαθέτουν μια πολύ διαφορετικά θωρακισμένη διδακτική επάρκεια,από ό,τι μπορεί να έχουν οι –ενδεχομένως πολύ καλοί και έμπειροι δεν αντιλέγω-συγγραφείς που βρίσκουμε στα χομπίστικα σεμινάρια δημιουργικής γραφής και μη ξεχνάς ότι οι πανεπιστημιακοί αυτοί δάσκαλοι έχουν-εκτός των άλλων-οι ίδιοι περάσει από μια εξίσου πολύχρονη και κοπιώδη διδακτική περίοδο που τους έδωσε ασυγκρίτως (εκ)παιδευτικότερα εφόδια πριν πάνε να διδάξουν σε άλλους μανιέρες της Τέχνης...
Αν μιλούσαμε βέβαια για πανεπιστημιακές καταστάσεις ,δεν αναφέρομαι στην φιλολογία,δεν θα ήμουν τόσο καχύποπτη.
Αυτά και παρακαλώ να μη παρεξηγηθώ,καλόγνωμα τα λέω, θεωρώντας κατ΄αρχάς ότι καλά κάνουν όσοι καταφεύγουν σ΄αυτά και μακάρι αν έχει κάποιος χρήματα μέσα σε τέτοια κρίση να πηγαίνει να του διδάξει ο χ,ψ έστω κι αν εκείνος δεν έχει διδαχτεί αυτό που διδάσκει και το οποίο εκείνου,του διδάσκοντος, έχει προκύψει από ταλέντο, μεράκι, τρέλα, συγκυρίες, τύχη, βιοποριστική ανάγκη κτλ,γιατί όχι,μακάρι να πηγαίνει ο κόσμος σε εργαστήρια τέχνης,να εκφράζεται,να παθιάζεται,να βρίσκει διέξοδα.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Θαλή,
να βάλω οπωσδήποτε ως 3)
ορισμένα πρακτικά θέματα, τα οποία, φαντάζομαι, ότι μαθαίνεις να χειρίζεσαι, όπως π.χ. πώς να σκιαγραφείς πρόσωπα, πώς να χρησιμοποιείς την περιγραφή, πώς να πυκνώνεις τους διαλόγους κ.ο.κ.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Αλέξη,
έχεις δίκιο στο ότι πολλοί που συμμετείχαν σε τέτοια προγράμματα δεν έγιναν εν ολίγοις μαθήμασι και χάρη σ' αυτά νομπελίστες,
αλλά πιθανόν να ωφελήθηκαν λίγο ή πολύ.
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βιβή,
καταιγιστική, όπως πάντα, θέτεις τον δάκτυλο επί τον τύπο των ήλων σε πολλά απ' όσα λες.
Θα σταθώ στο βασικό θέμα που θέτεις και προσθέτω:

> Τα προγράμματα αυτά δεν είναι σαν την ΑΣΚΤ, λες σωστά.

Προφανώς, συμπληρώνω εγώ, αν και η σύγκριση από εμένα έγινε για να δείξω πώς όλα διδάσκονται.
Υπερθεματίζω ότι η Σχολή Καλών Τεχνών είναι πανεπιστημιακό ίδρυμα με πεπειραμένους και σπουδασμένους δασκάλους, με πλατιά θεωρητική και πρακτική γνώση, με βάθος και εύρος μαθημάτων.
Από την άλλη, τα περισσότερα από αυτά τα σεμινάρια στηρίζονται σε αυτόκλητους αυτονομαζόμενους διδασκάλους, που θεωρούν ότι είναι ικανοί να μεταφέρουν τις γνώσεις και την πείρα-τους στους άλλους.

Εδώ έγκειται η μεγαλύτερη επιφύλαξή-μου και συντάσσομαι στο γενικό πλαίσιο της παρατήρησής-σου:
με τι προσόντα, με τι τυπικές και ουσιαστικές περγαμηνές, με τι εχέγγυα της αξίας-τους αυτοαναγορεύονται οι συγγραφείς με μικρή ή μεγάλη καταξίωση σε "δασκάλους της τέχνης";
Τι διδάσκουν, τι έχουν διαβάσει, τι θεωρητική κατάρτιση έχουν, τι μεταφέρουν πλην της δικής-τους πείρας;
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Φώτιε,
Νομίζω ότι η συζήτησή σας με τη Βιβή Γ. καλύπτει και το δικό μου προβληματισμό, ειδικά για την ΑΣΚΤ αλλά και για τα προσόντα των δασκάλων.

Η ιστορία νομίζω ότι ξεκίνησε με το Στρατή Χαβιαρά που δίδασκε δημιουργική γραφή στο Χάρβαρντ και ο οποίος πιστεύει ακράδαντα ότι το σχετικό σεμινάριο βοηθάει τον συγγραφέα στις ελλείψεις του με διάφορους τρόπους.
Εγώ, πάντως, λέω πως αν δεν "το 'χεις", δεν...

κ.κ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

κ.κ.,
αυτό το "το 'χεις" δεν είναι έμφυτο.
Είναι μια δημιουργική (ΥΠΟΣΥΝΕΙΔΗΤΗ για τους περισσότερους) διαδικασία μάθησης,
που ξεκινά από την παιδεία, τα διαβάσματα, τη γλωσσική ικανότητα, το ύφος, τη συνθετική ικανότητα, την πυκνότητα κ.λπ.
Κι αυτά όλα μαθαίνονται είτε ανεπαίσθητα και αφομοιωτικά
ή/και με καθοδήγηση.
Άρα, ό,τι κι αν λέμε "ταλέντο", αυτό καλλιεργείται.
Καληνύχτα
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Η λογοτεχνία ως Τέχνη δεν υφίσταται χωρίς το "ταλέντο", που είναι έμφυτο.
Ως σκέτη τεχνική (έτσι την θέλουμε;)ναι μπορεί να στηρίζεται μόνο σ' αυτά που λέτε, Πατριάρχη Φώτιε.


Ελ,Ελ

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ελ,Ελ,
εξήγησέ-μου, σε παρακαλώ,
υπάρχει κάποιο γονίδιο που περιέχει το καλλιτεχνικό ταλέντο; ή οι καλλιτέχνες έχουν αναπτυγμένο κάποιο τμήμα του φλοιού του εγκεφάλου;
Πώς αποδεικνύεται η έμφυτη υπόσταση του ταλέντου;
Προσπαθώ να καταλάβω τι είναι αυτό, όπως λες εσύ και όπως πολλοί άλλοι υποστηρίζουν, που κάνει τον τάδε δυνάμει λογοτέχνη, ενώ όχι εμένα.
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Εμένα, Πατριάρχη Φώτιε, που είμαι παράφωνη και καημό το 'χω, μπορείτε να μου υποδείξετε ένα ωδείο απ' όπου θα βγω σοπράνο; Ας έβγαινα κι Αρβανιτάκη, ευχαριστημένη θα ήμουν.
Καλημέρα

Ελ,Ελ

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ελ,Ελ,
στην περίπτωσή-σου μπορώ να σου δείξω τις φωνητικές χορδές-σου, τη στοματική-σου κοιλότητα και άλλα βιολογικά προβλήματα που σε κάνουν παράφωνη.
Στη συγγραφική τέχνη τι μπορείς να δείξεις;
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Πατριάρχη Φώτιε, καμία αντίρρηση. Το ταλέντο, λοιπόν, ή χάρισμα, ή όπως αλλιώς, δεν είναι παρά θέμα βιολογικού προγραμματισμού. Αν το ΄χεις το καλλιεργείς, ειδαλλιώς δεν μπορείς να κάνεις τίποτα.
Για την συγγραφική τέχνη, που δεν είναι άλλη από την Ποίηση -μητέρα όλων των Τεχνών- πάμε κατευθείαν στον εγκέφαλο, εξετάζοντας ιδιαίτερα το δεξιό ημισφαίριο.
Συνεπικουρικά, ρίχνουμε μια ματιά στις θεωρίες των Gardner, Gagne και άλλων, θυμόμαστε την παραβολή του Ιησού περί ταλάντων, το συν Αθηνά, ρωτάμε και τον Χαβιαρά τι εννοεί λέγοντας ότι τα σεμινάρια είναι για όποιον το 'χει, αν δεν το ΄χει πάει αλλού, και πού θα πάει μια άκρη θα τη βρούμε. Καλή θέληση να 'χουμε.
Παρεμπιπτόντως, οι κοιλότητες και οι καμπύλες μου μια χαρά είναι. Και δυο κιλά που πήρα στις διακοπές, τα έχασα.
Καλό απόγευμα

Ελ,Ελ

Anonymous said...

Δεχτείτε την ανωνυμία μου αν και εσείς προσωπικά με "βλέπετε". Ο παππούς μου έλεγε, ο πρόσφυγας στα τουρκικά μια παροιμία "σαράντα χρόνια, κεμεντζέ δεν έμαθε".
Θέλω να πω (ως συγγραφέας) χωρίς ταλέντο/έφεση/σαράκι/χρόνια και καθημερινή τριβή συγγραφέας δεν γίνεσαι. Τα εργστήρια χρειάζονται ακριβώς για όσους θα ήθελαν ενδεχομένως να καλλιεργήσουν το γράψιμο. Κάτι σαν φιλότεχνοι...

NYT Review of Books said...

Καθυστερημένη παρέμβαση στα "περί εμφυτου ταλέντου": Το σεμινάριο δεν σημαινει οτι ένας στουρνος θα μπορέσει να γίνει συγγραφέας.

Σημαινει οτι αν κάποιος διαθέτει την υποδομή -η οποία, κατα τη γνώμη μου επίσης δεν ειναι αποκλειστικά έμφυτη- θα διδαχθεί την τεχνική που θα του επιτρέψει να την αξιοποιήσει.

Πάντως, συγγραφή χωρις τεχνική δεν υφίσταται -και αν τυχόν συμβεί ειναι για τα πανηγύρια.

storyteller said...

Έχοντας πάρει μέρος στο συνέδριο με εισήγηση ως υποψήφιος διδάκτορας Δημιουργικής Γραφής σας παραπέμπω στο σχετικό άρθρο που είχα γράψει στο ToPortal: http://www.toportal.gr/?i=toportal.el.politismos&id=298

storyteller said...
This comment has been removed by the author.