“43 & 11” της Αλίκης Αναγνωσταρά

Μπαίνεις σε μια άλλη εγκεφαλική διάσταση ως επιστήμονας ή ως λογοτέχνης, ως σκεπτόμενο άτομο ή ως δημιουργός γλώσσας και αφήγησης; Κι ο χρόνος είναι δεδομένος ή ποικίλλει στις διευθύνσεις-του; 

 

 

British coffee:

Αλίκη Αναγνωσταρά

“43 & 11”

εκδόσεις Άγκυρα

2012 

            Ο χώρος του φανταστικού προσφέρει εξαιρετικές ευκαιρίες για νέες ιδέες και ευφυείς συλλήψεις. Εκεί ανάμεσα στο πραγματικό και το εξωπραγματικό, εκεί που η επιστήμη εντοπίζει κάτι αλλόκοτο αλλά κι αυτή σηκώνει τα χέρια ψηλά, αφού δεν μπορεί να το εξηγήσει, ξεπροβάλλει συχνά μια λογοτεχνική ιδέα, ικανή να δώσει σε ένα βιβλίο τη φαντασία εκείνη που χρειάζεται μια καλή ανάγνωση.

            Το πρώτο βιβλίο της συγγραφέως αφορά ένα ατύχημα που υπέστη ο Τομ Ράιτ, διάσημος αρχιτέκτονας, εγκεφαλικός, λογοκρατούμενος, οργανωτικός όσο και πατερναλιστικός, πετυχημένος με λίγα λόγια, που διοικεί ένα γραφείο με άλλα τρία άτομα. Το ατύχημα τον κάνει να μπορεί να βλέπει σε ένα είδος φλασιάς 43 λεπτά και 11 δευτερόλεπτα μπροστά. Στην αρχή ανησυχεί, επισκέπτεται ψυχολόγο για ψυχοθεραπεία, έπειτα πηγαίνει στην Αμερική για να εξετάσει το νευρικό-του σύστημα όπου ανακαλύπτει ποικίλες πρωτόγνωρες δυνατότητες του εγκεφάλου και σταδιακά το συζητά με ανθρώπους που εμπιστεύεται προσπαθώντας να το εκλογικεύσει.

            Αυτό που κάνει για άλλη μια φορά τέτοιου είδους πρωτόλεια να “κάθονται” είναι η γλώσσα-τους που δεν έχει βλέψεις για κάτι ανώτερο. Επιτελεί τον αφηγηματικό-της σκοπό με ρηχό και άνευρο τρόπο, υπηρετεί σαν διάφανη οντότητα την εξέλιξη της ιστορίας, αλλά δεν πείθει ότι έχουμε να κάνουμε με λογοτεχνία. Ο αναγνώστης νιώθει ότι διαβάζει εφημερίδα ή ένα κείμενο διαφημιστικού σποτ, με ανάμιξη ελληνικού κειμένου και αγγλικών τίτλων των κεφαλαίων, χωρίς όμως τη σπιρτάδα που βλέπουμε σε πολλές ελληνικές διαφημίσεις. Είναι σαν να έχουμε λόγο που θα ήθελε να παραπέμπει σε εικόνες κι ο ίδιος μένει υποτελής και άχρωμος.

            Αυτό παρασύρει και την αφήγηση σε μια επίπεδη πορεία που σπάει με εσωτερικούς διαλόγους μεταξύ του Τομ και του δαιμόνιού-του, του άλλου-του εαυτού που συνεχώς τον ελέγχει. Όμως οι εξωτερικοί διάλογοι είναι απλώς θεατρικοί, χωρίς το βάθος που θα προέκυπτε αν περιορίζονταν στα απαραίτητα. Νομίζω ότι η χημεία μεταξύ διαλόγου, αφήγησης και σκέψεων είναι αυτή που κάνει ένα κείμενο πιο βαθύ, πιο μεστό, πιο επαρκές.

            Τελικά, το πιο σημαντικό για ένα έργο επιστημονικής φαντασίας που θέλει να σέβεται τον εαυτό-του είναι το αν μπορεί να προσφέρει έναν γόνιμο προβληματισμό για τη φύση του ανθρώπου. Η Αναγνωσταρά επιχειρεί να καταδείξει την απεριόριστη δύναμη του εγκεφάλου, συχνά ερήμην της συνειδητής χρήσης-του. Εδώ βρήκα έξυπνο και φιλοσοφημένο το συμπέρασμα ενός ήρωα, με τον οποίο συζητά ο Τομ: κάθε απόφαση του ανθρώπου ενεργοποιεί μια πιθανότητα. Οι πιθανότητες με άλλα λόγια απλώνονται μπροστά-μας και εμείς επιλέγουμε από το πλήθος-τους μια από αυτές μετατρέποντάς-της σε πράξη, εφαρμόζοντας το άνυσμά-της στη ζωή-μας. Βεβαίως αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένα προκαθορισμένο σύνολο πιθανοτήτων, έστω κι αν τείνει στο άπειρο, και δεν είμαστε εμείς που δημιουργούμε τις πιθανότητες επιλέγοντας τις κινήσεις-μας.

            Η έννοια του χρόνου που απασχολεί την πεζογράφο είναι ένα εύπλαστο θέμα προς πραγμάτευση, ένα θέμα δεκτικό πολλών πλοκών και ερμηνειών. Ίσως αυτή η υπαρξιακή μέχρις ενός σημείου ανησυχία της Αναγνωσταρά να γίνει στο μέλλον πηγή καλύτερου χειρισμού και να αποδώσει με γλώσσα και αφηγηματική δεινότητα καλύτερα αποτελέσματα.

 

[Ο πίνακας της κορυφής είναι του Νταλί (1931), ενώ οι υπόλοιπες φωτογραφίες αντλήθηκαν από: depositphotos.com, www.nicabm.com, www.theepochtimes.com και brettworks.com]

Πατριάρχης Φώτιος