“Η εικοστή έβδομη πολιτεία” του Τζόναθαν Φράνζεν

Πεθαίνει η πόλη, πεθαίνει κι ο αναγνώστης πάνω στις σελίδες φωνάζοντας «έλεος»! Όταν έχεις να αντιμετωπίσεις μια χαοτική αφήγηση, πρέπει ή να μπορεί ο συγγραφέας να σου δώσει τον μίτο της Αριάδνης ή εσύ να ναυαγήσεις με το βιβλίο αυτό ανά χείρας και να μην έχεις τίποτα άλλο καλύτερο να κάνεις.

Αμερικάνικος καφές ελαφρύς:

Jonathan Franzen
“The Twenty-Seventh City”
Picador
New York 1988
Τζόναθαν Φράνζεν
“Η εικοστή έβδομη πολιτεία”
μετ. Γ.Ι. Μπαμπασάκης
εκδόσεις Ψυχογιός
                                         2012

            Ο καφές που προτείνουμε με αυτήν την ανάγνωση είναι ελαφρύς, αλλά το βιβλίο βαρύ κι ασήκωτο. 650 σελίδες πυκνού κειμένου και εξίσου πυκνής ύφανσης, που απλώνει την αφήγηση σε πολυάριθμα πρόσωπα και σε απειράριθμες σκηνές. Είναι η αμερικάνικη εκδοχή της μεταμοντέρνας μυθοπλασίας, στην οποία ο κόσμος συλλαμβάνεται ως μια πολυδαίδαλη πραγματικότητα και γι’ αυτό το μυθιστόρημα σε μια νεορεαλιστική απόδοσή-της αγγίζει τον δυσθεώρητο αριθμό σελίδων των συγγραφέων του 19^ου αιώνα. Έτσι, μετά τα πολυσέλιδα βιβλία των Ντοστογιέφσκυ, Τολστόι, Σταντάλ κ.ο.κ. έχουμε τις σχοινοτενείς αφηγήσεις των Πύντσον, Μπολάνιο, Μουρακάμι, Φράνζεν, κ.ο.κ.

            Τι λέει αυτή η διόγκωση του αφηγηματικού χώρου; Και τι η διάσπαση της υπόθεσης σε ποικίλα σκηνικά; Ίσως δείχνει τη διάθεση του εκάστοτε συγγραφέα να δείξει ότι μια συγκεκριμένη, κλειστή, μικροκοσμική ιστορία δεν μπορεί να παρακολουθήσει τη ζωή, αφού η τελευταία απλώνεται στην απειρία των τυχαίων συναντήσεων και των δευτερευόντων ανθρώπων που συναντούν τους βασικούς πρωταγωνιστές. Κάτι τέτοιο όμως είναι συνάμα και πολύ κουραστικό για τον αναγνώστη, ο οποίος ρίχνεται στο στίβο με τα λιοντάρια ή καλύτερα στην παλαίστρα με τους μικρούς και μεγάλους χαρακτήρες.

            Ένας μικρός θύλακος ινδών γυναικών είναι ίσως η πρώτη αναγνωρίσιμη ομάδα που διαφαίνεται στο έργο του Φράνζεν: η Τζάμου που εκλέγεται διοικητής της αστυνομίας στο Σεντ Λούις, η πριγκίπισσα Άσα που παντρεύεται έναν πλούσιο της περιοχής, τον Χάνακερ, και η Ντεβί, νεαρή πόρνη που ασκεί τη δική-της γοητεία. Δίπλα σ’ αυτές διάφοροι επιχειρηματίες και οι γυναίκες-τους, όπως και τα παιδιά-τους με πιο εξέχουσα μορφή τη Λουίζα, αλλά και άλλα πρόσωπα παρελαύνουν στους δρόμους και στα σπίτια της αμερικάνικης πολιτείας.

            Το έργο, όπως προείπα, εκτείνεται με σαδιστική διάθεση σε πολλές σκηνές και διαλόγους, μικρές αφηγήσεις γύρω από έναν αγώνα ή μια βομβιστική ενέργεια, όλα χωμένα στο νερουλό άπλωμα ενός αδιάφορου βάλτου. Ομολογώ ότι τόσο πολύ δυσκολεύτηκα να παρακολουθήσω τον στόχο όλων αυτών που σκέφτηκα πολλές φορές να παρατήσω το βιβλίο.

            Αυτό που κατάλαβα σε πρώτη φάση είναι η προσπάθεια του Φράνζεν να αποδώσει όλη τη διαφθορά που κυριαρχούσε στην πόλη, τόσο στα υψηλά κλιμάκια όσο και στα κατώτερα στρώματα. Ο Βιστωνίτης γράφει ενδεικτικά: “Την περίοδο αυτή το αστικό τοπίο σε ολόκληρη τη χώρα μεταμορφώνεται και για το Σεντ Λούις το μείζον ζήτημα είναι η ενοποίηση της πόλης με τα περίχωρά της - με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Σε τούτο το εγχείρημα ο ρόλος της Τζάμου είναι καταλυτικός, αν και η ίδια κινείται στο παρασκήνιο. Θα συγκρουστεί με τον μεγαλοκατασκευαστή Μάρτιν Προμπστ και θα μεταχειριστεί εναντίον του βρώμικα μέσα: θα βάλει να σκοτώσουν τον αγαπημένο του σκύλο, να ξελογιάσουν τη σύζυγό του Μπάρμπαρα και να αποξενώσουν την κόρη του Λουίζα από την οικογένειά της.”

Ο Βιστωνίτης βλέπει σωστά το τοπίο: αναγνωρίζει τη ρεαλιστική απόδοση της πλοκής, διαγιγνώσκει την πολυπρόσωπη πραγματικότητα, αναλύει την ψυχολογική διάσταση των χαρακτήρων, αναγνωρίζει την υπομονή που πρέπει να δείξει ο αναγνώστης. Μόνο την “καταιγιστική δράση” δεν είδα εγώ και γι’ αυτό ως αναγνώστης πνίγηκα σε έναν αστικό πίνακα που δεν με άγγιξε ούτε στο ελάχιστο. Θα ήθελα πέρα από μεγαλεπήβολο το έργο αυτό του Φράνζεν να είναι και προσιτό, εξυπνότερο, με πιο μεγάλη οικονομία στο αχανές υλικό-του. Νομίζω ότι οφείλω να δώσω συγχαρητήρια σε όποιον μπορέσει να το διαβάσει με απερίσπαστη προσοχή.

[οι φωτογραφίες αντλήθηκαν από: www.worldexecutive.com, commons.wikimedia.org, www.crimefilenews.com, www.guardian.co.uk, www.siue.edu και www.loc.gov].

Πατριάρχης Φώτιος