Thursday, April 04, 2013

“Το πρόσωπο του ουρανού” της Δήμητρας Κολλιάκου

Όταν σε απολύουν από τη δουλειά-σου, όταν σε στέλνουν σε μια κρουαζιέρα (αποστολή) θανάτου, όταν σε αφήνουν έρμαιο του εχθρού μέσα στον πόλεμο, πώς πρέπει να νιώθεις, καθώς αντιλαμβάνεσαι από όλα αυτά ότι είσαι «αναλώσιμο υλικό»;


Caffe creme:
Δήμητρα Κολλιάκου
“Το πρόσωπο του ουρανού”
εκδόσεις Πατάκη
2013

            Ένας άνθρωπος που χάνει τη δουλειά-του, και μάλιστα Άγγλος που απολύεται από πανεπιστήμιο της Βρετανίας, μπορεί να εξηγήσει την ανεργία-του με ποικίλους τρόπους. Αυτός που επιλέγει ο Σαμ, ένας από τους δύο βασικούς χαρακτήρες της Κολλιάκου (τρεις, αν μαζί με τη γυναίκα-του Νεφέλη συνυπολογίσουμε και τον γιο-τους Νίκολας), είναι η παγκόσμια τρομοκρατία που ασκεί μια αδιόρατη ελίτ σε όλους τους ανυπεράσπιστους ανθρώπους.
            Στην αρχή ο Σαμ επινοεί μια αναπλήρωση, αφού δηλώνει με αληθοφάνεια ότι προσλήφθηκε σε σχολείο της Βαρκελώνης ως καθηγητής αγγλικών, πράγμα που αποτελούσε ένα σκηνοθετημένο ψέμα. Αυτή η πρώτη αντίδραση συνοδεύεται από τη συγγραφή ενός μυθιστορήματος για μεγάλα παιδιά (young adult novels), στο οποίο παρουσιάζεται αλληγορικά ένας μελλοντολογικός μηχανισμός εξουσίας, που βομβαρδίζει με ξηρό πάγο τα σύννεφα, με αποτέλεσμα να πνίγει στο νερό ολόκληρες περιοχές, και κατόπιν να οδηγεί σε μια κρουαζιέρα θανάτου τους πιλότους που έφεραν εις πέρας αυτήν την αποστολή. Η άνωθεν χειραγώγηση της ζωής αθώων ανθρώπων φαίνεται μια λογική εξήγηση, αν δει κανείς τον χειρισμό της ελληνικής κρίσης από τις κεφαλές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πρόσφατα την απόπειρα δήμευσης των καταθέσεων στην Κύπρο.
Η Κολλιάκου εκφράζει το πολιτικό παιχνίδι που παίζεται πάνω από τα κεφάλια-μας με συγγραφικές δοκιμές και ιστορικές αναμνήσεις.  Ο Σαμ γράφει το μελλοντολογικό-του μυθιστόρημα, αλλά στον ατζέντη πάει τελικά ένα άσχετο κείμενο: πρόκειται για το δακτυλόγραφο του πατέρα της αγγλίδας γειτόνισσας της Νεφέλης, ο οποίος πολέμησε στην Κρήτη και αποτυπώνει την εγκατάλειψη των Άγγλων ανδρών στο νησί, όταν αποφασίστηκε η εκκένωσή-του από τα συμμαχικά στρατεύματα. Επειδή δεν μπορούσαν να περιμαζέψουν όλους, αποφασίστηκε από την αόρατη εξουσία να μείνουν πίσω, έρμαιο στα χέρια των εισβολέων Γερμανών, μερικοί στρατιώτες που δεν χωρούσαν στα καράβια. Έτσι, μέσα από προσωπικές τραυματικές εμπειρίες, και στα δύο κείμενα, στο λογοτεχνικό και στο ιστορικό, αποδίδεται η στυγνή θυσία του πληθυσμού μπροστά στα ποικίλα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα. Τα αγγλικά πανεπιστήμια λειτουργούν με μια οικονομικίστικη λογική, οι πολιτικές αποφάσεις εκτελούν σχέδια και ανθρώπους, η λογική των ανωτέρων αφήνει ανυπεράσπιστους τους απλούς ανθρώπους-θύματα.
Πάνω σ’ αυτήν την τριπλή ανάδειξη της άνωθεν επιβολής όρων και τη διακύβευση ζωών, η Κολλιάκου προσπαθεί να δείξει πόσο η προσωπική πορεία του καθενός συνθλίβεται από αποφάσεις που έρχονται ουρανοκατέβατες και στις οποίες η αντίδραση είναι περιορισμένη. Παράλληλα, όμως, σκηνοθετεί και τα προβλήματα στη σχέση του Σαμ με τη Νεφέλη, προβλήματα που οδηγούν στον χωρισμό, ίσως ως απότοκος της γενικευμένης κρίσης που επηρεάζει και την οικογένεια. Η μόνη ίσως παραφωνία σ’ αυτό το πολυεπίπεδο στήσιμο είναι ο μικρός Νικόλας που παίρνει αφύσικες για την ηλικία-του πρωτοβουλίες.
“Το πρόσωπο του ουρανού” αφορμάται από το ευαγγελικό χωρίο «Υποκριταί, το μεν πρόσωπον του ουρανού εξεύρετε να διακρίνητε, τα δε σημεία των καιρών δεν δύνασθε;». Οι άνθρωποι με πολύ λεπτομερή τρόπο μπορούν να εξετάσουν τον ουρανό, να μελετήσουν τα είδη των σύννεφων και να χαρτογραφήσουν την παρουσία-τους, αλλά δεν μπορούν να αντιληφθούν τι τους επιφυλάσσει η ζωή και δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τα «σημεία των καιρών» που αφορούν στην ίδια την ύπαρξή-τους. Φταίνε οι ίδιοι ή η εκάστοτε εξουσία που τους πατά σαν μυρμήγκια;
[Το υλικό των φωτογραφιών είναι αντλημένο από: www.topwalls.net, cloudsforscience.blogspot.com, www.telegraph.co.uk, www.obreal.com και tenesica.deviantart.com]
Πατριάρχης Φώτιος

9 comments:

Pellegrina said...

a)το βιβλίο φαίνεται ενδιαφέρον, οπως το παρουσιάζεις

β) 1)εκτος βιβλίου, απανταω στο τελευταιο σου ερωτημα: κ α ν ε ί ς δεν φταίει. Ετσι ειναι η ζωή. Ο άνθρωπος λογικά ειναι προετοιμασμένος για οποιαδήποτε μεταβολή, που ασφαλώς προκαλείται απο δυνάμεις ανεξέλεγκτες απο τον ιδιο.
2) προσωπικά εχω υποφέρει αφανταστα απο ανθρωπους που διαρκώς ασχολούνταν με το τι "τους επιφυλάσσει η ζωή'. Και μονο που το ακουσω ως έκφραση συγκρυο με πιανει!
3) Και κατι εξωλογοτεχνικό μεν, αλλα με λογοτεχνικες προεκτάσεις (γενικά, οχι για την Κολλάκου): οι άνθρωποι ταπεινής καταγωγής, οι μικροαστοί, οι εργάτες και οι υπάλληλοι (μια τάξη απο την οποία σημερα, λογω εγκύκλιας μορφωσης, προερχονται πολλοί συγγραφείς, διεθνώς) εχει την ταση να εντάσσει τους προνομιούχους, την αρχουσα ταξη, τους "πλουσιους" κλπ στις "ανεξέλεγκτες δυνάμεις". Ειναι απλώς αναλγητες μηχανές (κατι σαν ..καθυστερημένοι;;) που παιρνουν αποφάσεις να καταστρέψουν οικονομίες και ζωές, να εγκαταλέιψουν στρατιώτες, να απολύσουν κλπ. Ομως δεν ειναι ετσι: ειναι κι αυτοί, οι ισχυροί, άνθρωποι, ο κόσμος των προβλημάτων τους περιλαμβάνει ολα αυτά και εκεί εντάσσονται και τα διλήμματά τους, οταν τα συνειδητοποιούν. οσο πιο ψηλά εισαι ταξικά, τοσο οι πραξεις σου εχουν μεγαλύτερες συνεπειες, αλλα η συνηθεια σε κανει να μην το αντιλαμβάνεσαι (εμείς αληθεια αντιλαμβανόμαστε για πόσους οι απλές αποφάσεις μας εχουν τεράστια σημασία και τους αλλαζουν τη ζωή; οι δασκαλοί πχ στα σχολέια εχουν κα΄θε στιγμή συνειδηση πόσο απλές ενεργειες της δουλειάς τους μπορουν να προκαλέσεουν μεχρι και ακραία οικογενειακά δράματα;)
Αυτη η αντιληψη νομιζω εχει κανει κακο στη λογοτεχνία. θυμηθειτε την αρχια τραγωδία: οι ηρω΄ς της ήταν βασιλιάδες. μπορέι να ειναι συμβολικό, αλλα τα συμβολα εχουν παντα δυναμη. Και οι αποφάσεις οσων εχουν δυναμη ειναι πιο τραγικές (με τη λογοτεχνικη σημασία)από την τυχη των θυμάτων. Στην Ελλάδα η αντιληψη αυτη (με τη βοηθεια και του αριστερού λαϊκισμού) ειναι ανυπαρκτη: ειναι σχεδον λογικο να πσιτυεουμε οτι οσοι κυβερνουν γενικως και αορίστως ειναι αναλγητα καθα΄ρματα και συνωμοτουν να εξοντώσουν τους φτωχους συνανθρωπους. Αν αυτο ειναι αληθεια τιποτα δεν αξιζει και καμια λογοτεχνια δεν χρειάζεται να γραφεται. το να γραφεις για να πεις οτι ειμαστε "θυματα" των πιο ισχυρων απο μας ειναι σαν να γεμιζεις σελιδες με το απλως αυτονόητο.
(υγ: ασχετα απο τις παραπανω προσωπικες αποψεις,εξακολουθω να πιστευω πως το βιβλιο ακουγεται ενδιαφερον.Η διαπλοκη τριών ιστοριών απο μόνη της δημιουργει μια διαλεκτικη. Αυτο χωρις να το εχω διαβασει φυσικά.
Επισης ακουγεται ευρυτερου απο το ελληνικου ενδιαφεροντος

Pellegrina said...

Κολλιάκου

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
έσπευσα να διαβάσω το βιβλίο της Κολλιάκου που μόλις κυκλοφόρησε γιατί κάπου διάβασα ότι θέτει το θέμα της δικής-μας αλλά και της άνωθεν επιβολής των κανόνων.

Πάντα πιστεύω στο αυτεξούσιο, αλλά σ' αυτήν τη χαοτική παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, δυστυχώς μπαίνω συχνά στη λογική πώς άνθρωποι, κυβερνήσεις και φορείς καθορίζουν τη ζωή-μου. Όχι όμως την ψυχή-μου ή την ευτυχία-μου, γιατί ό,τι κι αν συμβαίνει, κάθε άνθρωπος μπορεί να χειριστεί τη "μοίρα"-του.
Το παράδειγμα της αρχαίας τραγωδίας είναι η πολιτική φιλοσοφία της αρχαιότητας απέναντι στη μοίρα. Κι αυτή την ιντετερμινιστική άποψη, αυτό το όρθωμα ενός αναστήματος πάνω από τους άλλους, προσπαθώ να κρατώ ως φιλοσοφία ζωής.
Πατριάρχης Φώτιος

Βιβή Γ. said...

Προσυπογράφω.Ειδικά αυτό το "΄Όχι όμως την ψυχή-μου ή την ευτυχία-μου" είναι φράση κλειδί.

Με έβαλες σε πειρασμό με την ανάρτησή σου,ενώ δεν θέλω πια να αγοράζω καινούργια και δη ελληνικά.Βέβαια η Κολλιάκου μου αρέσει...

Καλή μέρα,καλό μήνα.

Pellegrina said...

και χωρις τη 'χαοτική, παγκοσμιοποιημένη κοινωνία', "ανθρωποι, κυβερνήσεις και φορείς" κανονίζουν τη ζωή σου. Το ιδιο ειναι. Δηλαδή σε μια μικρή, κλειστή, με γνωστά δεδομένα και, ας πούμε, απολυτως δημοκρατική (ψηφοφορίες κλπ) κοινωνία, παλι άνθρωποι, φορείς και κυβερνήσεις (οποιουδηποτε μεγέθους) δεν κανονιζουν τη ζωή σου; Το θέμα ειναι η δική σου συνειδηση και μόνο; ποσο δηλαδή τη νιωθεις κοινή, διαφοροποιημένη, ή συμπαθούσα με /προς αυτούς που καθορίζουν τη ζωή σου. Ολη μας η ζωή ειναι η δική μας συνειδηση, ο δικός μας εγκέφαλος και μόνο.

Kostas ALEXOPOULOS said...

Καλησπερα,
πολυ καλη η απουσιαση του βιβλιου αλλα δεν κανετε κανενα σχολιο κριτικης φυσεως, ας πουμε : γιατι συμβαλλει στην ανανεωση της νεοελληνικης λογοτεχνιας;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Κώστα,
ευχαριστώ για τις παρατηρήσεις-σου.
Δυστυχώς δεν είμαι κριτικός και δεν μπορώ να μιλήσω με τέτοιους όρους.
Μπορώ μόνο να πω ότι το θέμα-του είναι συνάμα επίκαιρο και συνάμα διαχρονικό, άπτεται του σήμερα αλλά θέτει βασικά διαχρονικά(υπαρξιακά) ερωτήματα μέσα από τον κοινωνικό προβληματισμό-του.
Επιπλέον, είναι ενδιαφέρουσα η σύμπλευση τριών ειδών λόγου που αλληλοδιαπλέκονται.
Για άλλα δες τους επίσημους κριτικούς, που ξέρουν καλύτερα.
Καληνύχτα
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Σε e-book δεν υπάρχει;

Πάπισσα Ιωάννα said...

Απ' ό,τι βλέπω στη biblionet, όχι ακόμα.
Μάλλον είναι θέμα χρόνου.
Καλημέρα
Πατριάρχης Φώτιος