“Το ποτάμι” του Ketil Bjørnstad

Η ποιοτική γραφή αξιοποιεί τα ανθρώπινα αισθήματα, τα οδηγεί ίσως σε μια ιδιαίτερη ένταση, και τα αφήνει να κυλήσουν σε μια καλογραμμένη υπόθεση. Ο αναγνώστης δεν ανακαλύπτει αφηγηματικά μυστικά, αλλά αφήνεται στο άγγιγμα της τέχνης. 

Mocha με αλκοόλ:

Ketil Bjørnstad

“Elven”

Oslo 2004

“Το ποτάμι”

μετ. Κρ. Γλυνιαδάκη

εκδόσεις Πόλις

2012 

            Ένας ενδιαφέρων χαρακτήρας αποτελεί τον άξονα του μυθιστορήματος του νορβηγού συγγραφέα. Και δεν αναφέρομαι στον δεκαοχτάχρονο αφηγητή Άξελ που φαίνεται πολύ πιο ώριμος απ’ ό,τι η ηλικία-του και οι εμπειρίες-του θα επέτρεπαν. Δεν αναφέρομαι στον Άξελ, ο οποίος είναι ανερχόμενος πιανίστας, μαθητής της αυστηρής πενηντάρας Σέλμα Λύνγκε, ερωτευμένος παλιότερα με την Άνια, που πέθανε, και φίλος της Ρεμπέκα Φροστ. Φαντάζομαι ότι αυτά τα πρόσωπα τα είχε ξαναπαρουσιάσει ο νορβηγός Ketil Bjørnstad στο προηγούμενο βιβλίο-του, το οποίο έχει κι αυτό μεταφραστεί στα ελληνικά με τίτλο “Η λέσχη των νέων πιανιστών” (μετ. Γ. Σαμαρά, εκδόσεις Πόλις, 2009).

            Πιο πολύ κινεί την προσοχή η Μαριάνε Σκουγκ, 35χρονη μητέρα της Άνια, η οποία εκτός από την κόρη-της έχασε και τον άνδρα-της, που αυτοκτόνησε το ίδιο διάστημα με τον θάνατο της μικρής. Ένα παράξενο γύρισμα της μοίρας φέρνει τον Άξελ νοικάρη στο σπίτι της Μαριάνε, όπου κάτω από τις κοινές εμπειρίες οι δύο-τους γίνονται εραστές, παρά τη διαφορά της ηλικίας. Ο δεσμός είναι ήδη μια ακραία παράμετρος που ανακινεί ψυχολογικές συγκρούσεις, ειδικά από τη Μαριάνε που νιώθει ένοχη επειδή εγκλώβισε σε μια αδιέξοδη σχέση τον νεαρό Άξελ. Σταδιακά, μέσα από τις εξομολογήσεις-της ολοκληρώνεται το παζλ της ταραγμένης προσωπικότητάς-της: οι συνθήκες θανάτου του άνδρα και της κόρης-της, η δική-της τραυματική απώλεια της παρθενιάς-της, η πρώτη κύηση που κατέληξε σε αυτοσχέδια έκτρωση, η απόπειρα αυτοκτονίας, η ενεργητική δράση-της υπέρ των εκτρώσεων, το Γουντστοκ, η τωρινή απόπειρα αυτοκτονίας που αποσοβείται χάρη στον Άξελ, η νοσηλεία-της σε κλινική λόγω μανιοκατάθλιψης κ.ο.κ.

            Στην αρχή φοβήθηκα ότι το μυθιστόρημα είναι μόνο για παθιασμένους μουσικόφιλους, γεμάτο με συναυλίες και κλασική μουσική, γεμάτο με μεγάλους μαέστρους και εμπνευσμένους συνθέτες. Σχετικά γρήγορα συνειδητοποίησα ότι η μουσική είναι η μία όχθη του ποταμού, ενώ η άλλη, η πιο σημαντική, είναι ο έρωτας ως απόπειρα εξόδου από τα ψυχολογικά προβλήματα που ταλανίζουν τον καθένα. Ο Άξελ μέσω του έρωτα καταφέρνει να παίξει πολύ καλά στο ντεμπούτο-του ως πιανίστα, ενώ η Μαριάνε ξεπερνά την κατάθλιψη και την κλινική, γίνεται καλά, όσο καλά μπορεί να γίνει, παντρεύεται τον Άξελ και μένει έγκυος μαζί-του. Το ποτάμι, που χωρίζει το σπίτι της Μαριάνε (έρωτας) με το σπίτι της Σέλμας (μουσική) είναι επικίνδυνο, αλλά συνάμα είναι ο δρόμος που ενώνει τις δύο αγάπες του Άξελ.

            Γράφει χαρακτηριστικά ο Μπιόρνσταντ στο ομώνυμο με το βιβλίο κεφάλαιο: “Δυο όχθες έχει το ποτάμι, δυο κόσμοι με περιμένουν κι εμένα: από τη μια, ο κόσμος της Μαριάνε Σκουγκ, από τη μεριά της Ρόα. Ένας κόσμος όμορφος, επικίνδυνος, απελευθερωμένος. Από την άλλη, ο κόσμος της Σέλμας Λύνγκε: απαιτητικός, κουραστικός, δεσμευτικός. Νιώθω πολύ μικρός και για τους δύο, αλλά αδυνατώ να τους αφήσω”.

            Η ιστορία κυλάει με τις αυξομειώσεις ενός ποτάμιου ρέματος, συνήθως ήρεμα όσο και γοργά, αλλά μερικές φορές κατακλυσμιαία, όταν οι καταρράκτες των ανατροπών επιταχύνουν απότομα την αφήγηση. Ο αναγνώστης μυείται στην ατμόσφαιρα, μπαίνει στην ψυχολογία των ηρώων, κάτι πολύ σημαντικό για την ποιότητα της πρόσληψης του έργου, συν-αισθάνεται τα υπόγεια νερά που ρέουν παθιασμένα και στροβιλιζόμενα μέσα στην ψυχή των προσώπων.

            Και το τέλος, σαν μαχαίρι που κατεβαίνει απότομα, αφήνει μια γλυκόπικρη αλλά εξόχως ταιριαστή γεύση…

 

            [Πρωτοδημοσιεύτηκε στο In2life στις 17/7/2012]

            Πατριάρχης Φώτιος