Εκδόσεις ...εκτός συναγωνισμού

Ή εκδόσεις σε μικρούς οίκους και αυτοεκδόσεις

            Υπάρχει μια προκατάληψη, διαφημιστικής και καταναλωτικής υφής, που θέλει ένα βιβλίο εκδεδομένο από έναν μικρό και αφανή εκδοτικό οίκο (όχι δεύτερο στη σειρά μετά τους μεγάλους, αλλά μικρό και άγνωστο), ένα τέτοιο λοιπόν βιβλίο να μην έχει και λογοτεχνικές απαιτήσεις. Γιατί, σου ψιθυρίζει στ’ αυτί η φωνή αυτή, δεν κυκλοφόρησε από έναν μεγάλο οίκο; Προφανώς, απορρίφθηκε επειδή δεν πληρούσε τις ποιοτικές προδιαγραφές που θα έπρεπε…

            Κι όμως τα τελευταία χρόνια μπορεί κανείς να βρει στις μικρές λίστες των λογοτεχνικών βραβείων βιβλία που κυκλοφόρησαν από άγνωστους στο ευρύ κοινό εκδοτικούς οίκους, όπως λ.χ. Φαρφουλάς κ.ο.κ., ή βιβλιοπαρουσιάσεις για έργα αφανών συγγραφέων ή οίκων, τα οποία ωστόσο δεν είναι τόσο μέτρια όσο η προκατάληψη της εκ των προτέρων φήμης-τους υπαγορεύει.

            Κατά καιρούς μου έχουν στείλει βιβλία …εκτός συναγωνισμού, που εκδόθηκαν από μικρές εκδόσεις ή αυτοεκδόσεις, που αποτέλεσαν το προϊόν της αγάπης του συγγραφέα για τη γραφή και όχι την “ιδιοτελή” προσπάθειά-του να μεγαλουργήσει, που παρήχθησαν από μεράκι και πίστη στο γραπτό κείμενο, είτε ως προσωπική λύτρωση είτε ως μοίρασμα με τους άλλους. Δεν παραβλέπω βέβαια τη γραφομανία που καταλαμβάνει τους Νεοέλληνες, μια αχόρταγη τάση να δείξουν ότι αυτό που έχουν μες στο κεφάλι τους αξίζει και να εκδοθεί, ακόμα κι αν το διαβάσουν μόνο δυο τρεις φίλοι-τους. Ούτε παραγνωρίζω ότι οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι έχουν ειδικό προσωπικό ανάγνωσης και κοσκινίσματος των άξιων προς έκδοση χειρογράφων από τη μεγάλη μάζα των γραφομένων. Αλλά, οι ευκαιρίες να βρει κανείς κάτι καλό, κάτι μικρό αλλά πολύτιμο σε αφανείς προσπάθειες έκδοσης, μπορεί να είναι ελάχιστες, αλλά πλέον χάρη στο διαδίκτυο, μπορούν κάποια στιγμή να προβληθούν και να αναγνωριστούν.

            Πρόσφατα μου απέστειλαν μερικά βιβλία που κινούνται σ’ αυτό το “περιφερειακό” πλαίσιο. Ο φίλος του ιστολογίου Νώντας Τσίγκας απέστειλε (αγοράζοντάς-το μάλιστα, αν δεν κάνω λάθος) το βιβλιαράκι του Στάθη Κοψαχείλη “Παραμιλητά” (εκδόσεις Θερμαϊκός, Θεσσαλονίκη, Νοέμβριος 2011). Παράλληλα, ο Δημήτρης Μαμάκος είχε την καλοσύνη να μου ταχυδρομήσει το έργο-του “Νομαδικόν” (αυτοέκδοση: δες και www.nomadikon.com). Την ίδια διάθεση είχε και η Μαρία Βελονάκη-Νικολάου, που μου ταχυδρόμησε το μυθιστόρημά-της “Ασύμπτωτες ιστορίες και το σημείο τομής” (εκδόσεις Σοκόλη-Κουλεδάκη, Αθήνα 2012). Παλιότερα, άλλοι φίλοι, όπως ο Βαγγέλης Μπέκας (εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος) κ.ο.κ., προσέφυγαν σε μικρούς εκδοτικούς οίκους, πιστεύοντας στην αξία του έργου-τους και προσπαθώντας να μετατρέψουν σε τυπωμένο χαρτί ευρείας κυκλοφορίας όσα η καρδιά, το μυαλό ή η αλογόμυγα που τους οιστρηλατεί τους υπαγορεύει.

1.      Η συλλογή με ολιγοσέλιδα διηγήματα του Κοχαχείλη αποτυπώνει στιγμιότυπα μιας γραφικής, χωριάτικης ζωής με ηθογραφική διάθεση. Το σκηνικό του Λιτοχώρου με τον Ενιπέα, την άγρια φύση, το χωριό και οι κάτοικοί-του συνοδεύεται από μια γλώσσα, τοπική και ιδιαίτερη, φυσική και χυμώδη, που δεν δυσκολεύει την ανάγνωση αλλά της δίνει το απαραίτητο χρώμα. Οι ιστορίες είναι αναμνήσεις από το χωριό, πιο πολύ συναντήσεις της απλής καθημερινής ζωής με μια άλλη σφαίρα, όπου οι πεθαμένοι έρχονται φυσιολογικά και καθόλου απρόσμενα, ενώ η μεταφυσική σαν σύννεφο αργοδιαβαίνει πάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων, χωρίς να προδίδεται ο ρεαλιστικός χαρακτήρας των κειμένων. Ο συνδυασμός μιας στέρεα βασισμένης στο μακεδονικό τοπίο και ντοπιολαλιά ατμόσφαιρας με το μαγικό (σαν τον μαγικό ρεαλισμό της Ζατέλη, που αναφέρεται, νομίζω, κι αυτή στη Μακεδονία) κάνει τα μικρά διηγήματα λιγότερο μουντά και περισσότερο ποικίλα, παρά τη σκληρότητα των θεμάτων-τους και την αίσθηση πικρίας που συνοδεύουν τα σκηνικά-τους.
 

2.      Το “νομαδικόν” του Μαμάκου, από την άλλη, είναι ένα οδοιπορικό δρόμου, στο οποίο δίνονται σε ημερολογιακή μορφή (με ημερομηνιακές καταχωρίσεις) οι εμπειρίες του αφηγητή στην Ινδία, στις πλαγιές των Ιμαλαΐων, στα χωριά της περιοχής, ανάμεσα στους κατοίκους και τις οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον ευρύτερο χώρο. Πιο πολύ από ημερολογιακό μυθιστόρημα είναι ένα έργο που ανήκει στην ταξιδιωτική λογοτεχνία. Ο αναγνώστης γεύεται εικόνες της Ανατολής, καθώς ο συγγραφέας επιχειρεί να μεταδώσει το κλίμα της περιήγησης έξω από το ευρωπαϊκό περιβάλλον και μέσα από την επαφή με τον “πρωτόγονο” τρόπο ζωής που κρύβει μαγεία αλλά και κινδύνους για την ισορροπία ενός βολεμένου αστού.
 

3.      Τέλος, οι “Ασύμπτωτες ιστορίες και το σημείο τομής” της Μαρίας Βελονάκη-Νικολάου είναι ένα μυθιστόρημα διπλής αφετηρίας αλλά κοινού τέλους. Η Φλώρα, διάσημη συγγραφέας, αναλογίζεται όσα είχε μάθει από τη Ρούλα, την υπηρέτριά-τους, που βίωσε ως παιδί τη φρίκη του Εμφυλίου: οι Δεξιοί εκτέλεσαν τον αδελφό-της χωρίς πραγματικό λόγο. Από την άλλη, ο Θόδωρος απολύεται, με αποτέλεσμα να διασαλευτούν οι σχέσεις-του με τη γυναίκα-του. Το κείμενο αρέσκεται στις ωραίες φράσεις που υποτίθεται κρύβουν μεγάλες αλήθειες αλλά εντέλει καταντούν στείρος διδακτισμός. Κι αυτό γιατί ακούγονται βαρύγδουπες, χωρίς τα γεγονότα τα ίδια να μιλάνε.

 

Τελικά, δύσκολα βρίσκει κανείς αξιόλογα έργα που δεν έπεσαν στα χέρια εκδοτικών οίκων με παράδοση. Κι ήταν πιο πολύ το βιβλιαράκι του Κοψαχείλη που με έκανε να κοιτάξω και τα άλλα, χωρίς όμως ανάλογη αναγνωστική απόλαυση.

            Ευχαριστώ ούτως ή άλλως τον Νώντα Τσίγκα, τον Δημήτρη Μαμάκο και τη Μαρία Βελονάκη-Νικολάου που μου απέστειλαν τα παραπάνω βιβλία.

Πατριάρχης Φώτιος