Saturday, February 11, 2012

“Κρυφές αντοχές” του Κοσμά Χαρπαντίδη

Σε μια εποχή όπου οι αντοχές του ανθρώπου μειώνονται και όλο και περισσότερο γινόμαστε απαισιόδοξοι, ο διηγηματογράφος βρίσκει κρυμμένες δυνάμεις που κανείς δεν πίστευε ότι διαθέτουμε. 


Καπουτσίνο με σαντιγί:
Κοσμάς Χαρπαντίδης
“Κρυφές αντοχές”
εκδόσεις Μεταίχμιο
2011 

            Ομολογώ ότι εξεπλάγην θετικά ειδικά με τα πρώτα διηγήματα, αλλά και με τη συνέπεια με την οποία ο βορειοελλαδίτης διηγηματογράφος συνθέτει τις μικρές ιστορίες-του πάνω στον άξονα που θέλει τις «Κρυφές αντοχές» να δοκιμάζονται και συχνά να αποδεικνύονται σθεναρές σε ποικίλες στιγμές της πολυτάραχης ζωής.
            Τα είκοσι ένα διηγήματα του παρόντος τόμου στηρίζονται στον παραπάνω άξονα και επιχειρούν να αναδείξουν ανθρώπους που καταπιέζονται κι όμως αντέχουν, που υφίστανται ισχυρές δυνάμεις πίεσης κι όμως βρίσκουν τρόπους να απορροφήσουν τους κραδασμούς ή να τους διοχετεύσουν αλλού, ώστε να μην επιβαρυνθεί ο ψυχικός σκελετός-τους. Είναι crash tests που δοκιμάζουν και ξαναδοκιμάζουν τις αντιστάσεις του καθενός και έτσι αποδεικνύουν, μέσα στο ζόρι και στον αγώνα, ότι ο άνθρωπος υποφέρει πολλές φορές χωρίς να το δείχνει και παλεύει καθημερινά σε στίβους που οι άλλοι ούτε καν υποψιάζονται. Τα έργα αυτά είναι με αυτή τη λογική άκρως επίκαιρα, κομμάτι της Ελλάδας που αγωνίζεται να ορθοποδίσει και σύντροφος κάθε απλού πολίτη που πρέπει να αντέξει πολλαπλάσια βάρη από άλλοτε. Δεν ξέρω αν το μήνυμα τελικά είναι αισιόδοξο, αν δηλαδή ο αναγνώστης παίρνει θάρρος και πιστεύει περισσότερο στον εαυτό-του ή συμπάσχει με τους χαρακτήρες κάθε ιστορίας και αναλογίζεται τα δικά-του βάσανα με μια ελαφριά αίσθηση πίκρας.
            Κάθε διήγημα κρατάει λίγες σελίδες, μια αναγνωστική ρουφηξιά, όταν περιμένεις το μετρό στο παγκάκι του σταθμού, μια άλλη μέσα στον συρμό κοιτώντας τους γύρω-σου και αναρωτώμενος πόσες και ποιες δοκιμασίες περνάνε, ώστε να πρέπει να κινητοποιήσουν όλες εκείνες τις αντοχές που θα τους κρατήσουν ζωντανούς και ψυχικά ισορροπημένους, για να μην τρελαθούν. Κάθε άνθρωπος βιώνει, ειδικά σήμερα, τον δικό-του Γολγοθά και δυσκολεύεται να αντέξει τα απανωτά χτυπήματα. Οι ήρωες του Χαρπαντίδη βγαίνουν από τη ζωή και μπαίνουν στο βιβλίο με τις ψυχικές-τους ζυγαριές να μην ισορροπούν αλλά οι ίδιοι να προσπαθούν να τις παλαντζάρουν με κάθε μέσο.  Οι εσωτερικές-τους συγκρούσεις είναι αδυσώπητες και λίγο φαίνονται, πολύ όμως γίνονται αντιληπτές με όσα αφήνουν οι λέξεις να δραπετεύσουν.
            Η καταπίεση του άντρα από τη σύζυγό-του, ο έρωτας που υπέφωσκε σαν σουέλ όσο κι αν πέρασαν τα χρόνια, ο φαύλος κύκλος του πάχους και του σεξ που οδηγεί στον θάνατο, η αλλεργία που προέρχεται από τα βάρη του κόσμου, η εμμονή με τις άγαμες θείες, ο κόμης που αναγκάστηκε να δουλέψει σε στάβλους, το σπίτι που έσταζε δάκρυα από το βάρος καταρρακωμένων ζωών, ο ξενιτεμένος από το χωριό-του αστός που βρίσκει διέξοδο στον κήπο κ.ο.κ. Τα θέματα του Χαρπαντίδη θα μπορούσαν να συνεχίσουν επ’ άπειρον, αφού ο συγγραφέας πλαγιοκοπεί το αβάσταχτο με ριπές κάθε διαμετρήματος και εμβέλειας.
            Επαναλαμβάνω, δεν ξέρω αν η μίζερη πραγματικότητα είναι πιο ισχυρή από τις ανθρώπινες αντοχές ή αν το άτομο γεννά συνεχώς δυνάμεις που υπερκερνούν ό,τι προκύπτει με εσωτερικό σθένος και νέο ανεξάντλητο πυροβολικό. Δεν ξέρω ποιο το μήνυμα του διηγηματογράφου, αν πιστεύει στις κρυφές αντοχές ή αν τις θεωρεί δυνάμεις εν εξαντλήσει. Ωστόσο, χωρίς μοιρολατρίες και κοπετούς, κάθε χαρακτήρας-του σηκώνει τον σταυρό-του κι έτσι ο αναγνώστης δεν πνίγεται στα δάκρυα της απόγνωσης αλλά προβληματίζεται στο πεδίο της συμπάθειας, της ομοιοπαθητικής και της επιμονής.
            Η λογοτεχνία δεν παρέχει έτοιμες λύσεις, απλώς ακτινογραφεί το πρόβλημα και τα χαρακώματα του ανθρώπινου ψυχισμού.
[Πρωτοδημοσιεύτηκε στο In2life στις 3.1.2012]
Πατριάρχης Φώτιος

8 comments:

Anonymous said...

Αυτό, ναι. Το βρίσκω ενδιαφέρον. Πολύ.

Καλό απόγευμα!

Ελεάννα

Pellegrina said...

"Η καταπίεση του άντρα από τη σύζυγό-του, ο έρωτας που υπέφωσκε σαν σουέλ όσο κι αν πέρασαν τα χρόνια, ο φαύλος κύκλος του πάχους και του σεξ που οδηγεί στον θάνατο, η αλλεργία που προέρχεται από τα βάρη του κόσμου, η εμμονή με τις άγαμες θείες, ο κόμης που αναγκάστηκε να δουλέψει σε στάβλους, το σπίτι που έσταζε δάκρυα από το βάρος καταρρακωμένων ζωών, ο ξενιτεμένος από το χωριό-του αστός που βρίσκει διέξοδο στον κήπο κ.ο.κ."

Με εξαίρεση το -ασαφές- "σπίτι που έσταζε δάκρυα από το βάρος καταρρακωμένων ζωών", ποιο από τα υπόλοιπα είναι "αβάσταχτο";

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ελεάννα,
διηγήματα με άποψη, χωρίς ισχυρούς κραδασμούς, αλλά με υποδόριες αναταράξεις που αφήνουν μηνύματα
Σίγουρα καλή επιλογή
Πατριάρχης Φώτιος

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
το ασαφές είναι κυριολεκτικό: ένα σπίτι δακρύζει σε μια μεταφυσικού τύπου υπαρξιακή αλληγορία.
Τα άλλα είναι αβάσταχτα όσο αβάσταχτο είναι λ.χ. το να μην μπορείς να βρεις χρήματα για τις ανάγκες-σου ή να έχεις μαλώσει με την αδελφή-σου και να μην μιλιέστε.
Αβάσταχτα, όσα η ψυχή-μας δεν μπορεί να σηκώσει, ούτε μετά την πάροδο καιρού.
Μ' αυτά φτιάχνονται τα διηγήματα...
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Δηλαδή, δεν φτάνει που τα ζω, να τα γράφω κιόλας;

Anonymous said...

"Πόσο βαρύ είναι ένα φτερό; Εξαρτάται, είναι σχετικό.
Με τι είναι σχετικά τα πράγματα; Μεταξύ τους."
...Και ενώ τα υλικά μπορεί να είναι κοινά για όλους, διαφέρουν οι ιδιοσυγκρασίες και, άλλος φτιάχνει με αυτά -ή κάποια απ' αυτά- ένα μυστικό σχολείο, άλλος μια κόλαση, άλλος μια περιπέτεια, άλλος κάτι άλλο κι άλλος (ένα) τίποτα.
Κι ο παρατηρητής ανάλογα. Μπορεί να συγκινείται έτσι ή αλλιώς ή καθόλου.

Τι μεταφέρουν τα τρένα; Κάτω από τα ρούχα, πάνω από τα σώματα...
Πόσα ουρλιαχτά άηχα συναιρεί η βουή των σταθμών με τα βήματα, τον ήχο των μηχανών, τις αναγγελίες των μεγαφώνων...
Και πόσων, άραγε πόσων επιβατών, που ζωντανοί και βιαστικοί περνούν, οι "φανερές" αντοχές, δεν είναι μόνο φαινομενικές και αυτοί παλεύουν για να ανταποκρίνονται στο "φαίνεσθαι", προσπαθώντας ταυτόχρονα να στήσουν ένα "είναι" πιο δυνατό, ισορροπώντας πάνω στην κόψη μιας ελπίδας-λεπίδας...
Και ποιος ξέρει, αν και πόσο θ' αντέξουν πάνω εκεί, αν και πότε θα περάσουν στο επόμενο "διήγημα" της ζωής τους...

Ε, λοιπόν Πατριάρχη Φώτιε, κάθε που κατεβαίνω στο μετρό, εκεί, μέσα στο πλήθος, κάτι τέτοια σκέφτομαι, όποτε βέβαια είναι σε ύφεση και αφήνουν χώρο τα δικά μου "πάθη".

Ίσως, μάλλον γι αυτό, το βρίσκω ενδιαφέρον το βιβλίο.

Καλό βράδυ

Ελεάννα

Πάπισσα Ιωάννα said...

Pellegrina,
αφού ξέρεις καλά ότι η γραφή
είναι εκτόνωση,
είναι ανακούφιση,
είναι εκλογίκευση των παράλογων που μας ζώνουν,
είναι εξομολόγηση και αποφόρτιση.
Επομένως, σαν την Ελεάννα, βλέπω κι εγώ τους ανθρώπους γύρω-μου και αναρωτιέμαι ποιο σαράκι δεν τους αφήνει να χαμογελάσουν, ποια τραγωδία με τη μάνα-τους τη Μηδεία, με τον γιο-τους τον Οιδίποδα, με τον αδελφό-τους τον Ορέστη τούς βασανίζει.
Κι αν ήμουν συγγραφέας, θα ήθελα να τα βάλω όλα αυτά στον καμβά ενός διηγήματος και να ξαλαφρώσω, ίσως κι αυτοί το ίδιο.
Καλημέρα
Αμήν
Πατριάρχης Φώτιος

Pellegrina said...

Μπορεί να είναι κι έτσι. Ανακούφιση, εκλογίκευση ισχύουν σιγουρα. (το εκτόνωση δεν μου αρεσει και πολύ)
Ισως φταίει που ποτέ δεν ειδα τη γραφή ως "γραφή" Σκέφτομαι λίγο διαφορετικά από τους πιο πολλούς γρ΄φοντες. ποτέ, ουτε καν στο πρωτο μου βιβλίο (αν και τελικά βγηκε κάπως ετσι-"ανακουφιστικό")δεν ειπα "τωρα θα καθίσω να γραψω γι αυτο που με βασανίζει". Ξεκινάω τη "γραφή" (τη λογοτεχνική) με την ιδέα: "τωρα θα δημιουργήσω ένα έργο τέχνης. Θα ειναι ετσι κι ετσι κι ετσι.." (κι αυτο ανακουφιστικό είναι, αλλα η αναφορά του σε ο,τι βασανίζει είναι πολύ πιο μακρινηκαι εμμεση)

Μπορέι να φταιει που ειχα πατέρα ζωγράφο. Η συλληψη των θεμάτων σ αυτη την τέχνη γινεται με ένα παρόμοιο τρόπο. Ηταν καλός ζωγράφος, με ιδεολογική συγκρότηση και αισθητική άποψη, όχι απλώς τεχνίτης ή εικονοπλάστης. Υπήρξε απόλυτα "αποτυχημένος" ο 'ιδιος,(δεν εκανε ποτέ μια έκθεση, δεν φυλούσε καν τα έργα του!κατω από εναν "πίνακα" κρύβονταν αλλοι εικοσι που ειχαν σβηστει) αλλα πέρασε πολλά στη δομή του δικού μου μυαλού..

Καλησπέρα