“Οι δύο αδελφές από την Πράγα” του Ζερόμ Γκαρσέν

Θυμηθείτε τον Κούντερα και τη μετακίνησή-του από την Τσεχία στη Γαλλία. Βάλτε στο μπολ αρκετή αυτοαναφορικότητα και λίγες κουταλιές κριτικής στο σύστημα συγγραφέα-ατζέντη-εκδότη και θα δείτε τη συνταγή του γάλλου σεφ στο πιάτο-σας.

Γαλλικός με γάλα:

Jérôme Garcin
“Les Sœurs de Prague”
Gallimard
2007
Ζερόμ Γκαρσέν
Οι δύο αδελφές από την Πράγα”
μετ.  Ρ. Παπαδάκη
εκδόσεις Πόλις
                             2011

            Είναι στη μόδα στην Ευρώπη τα λογοτεχνήματα που θα τα ονόμαζα βιβλιαναφορικά. Πρόκειται για μυθιστορήματα που έχουν ως βασικό-τους θέμα το βιβλίο, τον συγγραφέα, το εκδοτικό σύστημα, τους κριτικούς, το βιβλιοπωλείο ως χώρο προώθησης και ως κυψέλη ανάγνωσης, τις σχέσεις όλων των εμπλεκομένων με τη βιβλιοπαραγωγή. Θυμίζω από την πρόσφατη σοδειά μερικά έργα που τα παρουσίασα στο Βιβλιοκαφέ: το έργο της Laurence Cossé “Στο καλό μυθιστόρημα” (11/4/2011), το διασκεδαστικό βιβλιαράκι του Alan Bennett “Το βασίλειό μου για ένα βιβλίο” (13/1/2010), το αδιάφορο μυθιστόρημα του Paul Desalmand “Ένα βιβλίο για πέταμα” (9/3/2008), χωρίς να αναφέρω άλλα έργα που αφορούν τη βιβλιοθήκη και την ανάγνωση.

            Το παρόν βιβλίο του γάλλου συγγραφέα θέτει στο κέντρο-του την αμφιλεγόμενη προσωπικότητα όχι ενός συγγραφέα ή κριτικού αλλά μίας ατζέντισσας. Ο αφηγητής είναι συγγραφέας που ξεχώρισε κάπως με το έργο-του «Ο ψύχραιμος» και δέχθηκε αφού το σκέφτηκε την πρόταση της ισχυρής ατζέντισσας των Παρισίων Κλάρα Γκότβαλντ να τον αναλάβει. Αρχίζει έτσι να συχνάζει στους κύκλους-της και ειδικά μετά την έλευση στη Γαλλία της αδελφής-της Χίλντα, συνειδητοποιεί την προσωπικότητά-της αλλά και το παρελθόν-της στη κομουνιστοκρατούμενη Πράγα, ώσπου να φύγει στην ελεύθερη Δύση και να αναρριχηθεί με πυγμή, αποφασιστικότητα, διπλωματία, δημόσιες σχέσεις, γοητεία κ.ο.κ. στον χώρο του βιβλίου αλλά και του κινηματογράφου. Η Κλάρα Γκότβαλντ κατάφερε να μετατρέψει τον αριβισμό-της σε εμπράγματη αναγνώριση και σε ένα δίκτυο που έλεγχε όλη τη πνευματική ζωή του Παρισιού.

            Το κείμενο ξεκινά με τις σκέψεις του συγγραφέα-αφηγητή για τη σχέση-του με την ατζέντισσά-του και τον ρόλο-της στη συγγραφική-του πορεία. Συνεχίζει με αναφορές στη νοοτροπία του εκπατρισμένου και την πολιτική ατμόσφαιρα στην Πράγα, στοιχεία που παραπέμπουν ευθέως στον Μίλαν Κούντερα και στο ταξίδι-του από την τσέχικη ταυτότητα στη γαλλική. Έπειτα, ξαναγυρίζουμε στο εκδοτικό σύστημα με διάστικτες διακειμενικές νύξεις και με σκηνές ερωτισμού, καλοπέρασης, διανοουμενίστικης ευζωίας, ένα είδος φιλελευθερισμού των πνευματικών ανθρώπων που καταντά έκλυτος βίος. Και πάνω σ’ αυτό καταρρέει ο πύργος των αδελφών Γκότβαλντ και αρχίζει η ήρεμη ζωή του αποσυρμένου από την τύρβη συγγραφέα…

            Τα μηνύματα του μυθιστορήματος αφορούν, απ’ όσο κατάλαβα, τον ψεύτικο κόσμο στον οποίο κινούνται όλοι οι περί το βιβλίο και τη σήψη πάνω στην οποία χτίζουν τις καριέρες-τους. Παρά τις ατμοσφαιρικές σκηνές, τις αυτοαναφορικές σκέψεις και την σκιαγράφηση της κραταιής Κλάρα ως δολοπλόκου αλλά και ως ηγέτιδας, ως μαέστρου συγγραφικών οργάνων αλλά και ως προαγωγού, ως φιλικής αλλά και ως δυναστικής παρουσίας, το έργο αγγίζει ελάχιστα όσους δεν παροικούν στην Ιερουσαλήμ. Η κορύφωση και η πτώση, η άνοδος και η κάθοδος, η δέση και η λύση τελικά δεν άφησαν πολλά στο κόσκινο με το οποίο διαβάζω τα βιβλία. Ίσως ο βασικός λόγος είναι ότι ο Γκαρσέν προτίμησε να περιοριστεί σε μια ήρεμη εξέλιξη, που να λέει ίσως πολλά σε όσους τα ζουν, αλλά δεν μεταφέρει το βάρος της υποκρισίας και της αδιέξοδης τραγικότητας τέτοιων ανθρώπων σε όσους δεν βρίσκονται στο παρασκήνιο.

Πατριάρχης Φώτιος