Αστυνομική λογοτεχνία και καλοκαίρι

Γιατί το καλοκαίρι αυξάνεται η ανάγνωση αστυνομικών έργων και πολλοί τα προτιμούν για να τους συνοδεύσουν στην παραλία; Γιατί αντίστοιχα οι εφημερίδες προβάλλουν πιο πολύ τέτοια κείμενα, με το δεδομένο ότι θεωρούν το αναγνωστικό κοινό πιο ευεπίφορο να αγοράσει ένα πιο χαλαρό και ενδιαφέρον ανάγνωσμα; Γιατί πρώτοι απ’ όλους οι εκδοτικοί οίκοι προγραμματίζουν εκδόσεις αστυνομικής λογοτεχνίας τους τελευταίους μήνες της άνοιξης και την καλοκαιρινή σεζόν;

Με δυο λόγια, γιατί το αστυνομικό μυθιστόρημα ανθεί το καλοκαίρι;

Η απάντηση ή οι απαντήσεις μπορούν να προκύψουν αν προβούμε σε μια πρόχειρη κοινωνιολογία της ανάγνωσης και σκεφτούμε λίγο τις συνθήκες που ευνοούν ή εμποδίζουν το διάβασμα. Πάνω σ’ αυτές λοιπόν καταθέτω μερικές σκέψεις:

Πριν απ’ όλα τ’ άλλα, τους καλοκαιρινούς μήνες υπάρχει περισσότερος χρόνος για διάβασμα, τουλάχιστον θεωρητικά, αφού έρχονται οι διακοπές των σχολείων και οι άδειες των εργαζομένων. Στο ίδιο μήκος κύματος, υπάρχουν πολλές νεκρές ώρες, όπως ο χρόνος της ηλιοθεραπείας στην παραλία ή οι ήσυχες ώρες του μεσημεριού, όταν όλοι κοιμούνται. Η ηλιόφωτη μέρα έχει μεγαλώσει κι αυτό δημιουργεί την εντύπωση ότι έχουμε πιο πολύ αξιοποιήσιμο χρόνο. Το διάβασμα επομένως είναι μια επιλογή για να καλυφθεί ο ελεύθερος χρόνος. Γιατί όμως κάτι σε μυστήριο;

Από τη μια, πολλοί προτιμούν ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, πρώτα επειδή ο ήλιος και η μεγάλη μέρα, οι ανοικτοί ορίζοντες και τα καινούργια μέρη, η παραμονή στο ύπαιθρο και σε ευρείς χώρους κάνει την προσοχή να συγκεντρώνεται δυσκολότερα από τη μικρή σκηνή ενός κλειστού χειμερινού δωματίου. Έτσι, το αστυνομικό έργο προσφέρει την ενδιαφέρουσα πλοκή, τη γοργή εξέλιξη, το σασπένς κ.ο.κ. που θα προσελκύσουν την προσοχή και θα τη διατηρήσουν εστιασμένη στο στόρι και στην αδημονία για το τι θα γίνει μετά.

Από την άλλη, επειδή τα περισσότερα αστυνομικά εξακολουθούν να γράφονται με όρους παραλογοτεχνίας, χωρίς βαθιές λογοτεχνικές αξιώσεις (παρά τη στροφή που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια), το μυαλό μπορεί να “πηδάει” από παράγραφο σε παράγραφο, να παραλείπει δευτερεύοντα σημεία χωρίς αυτή η παροδική αφαίρεση της προσοχής να στοιχίζει σε ουσιαστικό βαθμό από την εντύπωση που θα πρέπει να αποκομίσει. Δηλαδή η αστυνομική εξέλιξη μπορεί να παρακολουθηθεί επαρκώς, ακόμα και με μειωμένη προσοχή. Μ’ αυτό το σκεπτικό, πολλοί αναγνώστες αποφεύγουν αυτούς τους μήνες δοκίμια ή λογοτεχνικά έργα με βαριά εξάρτυση, πραγματείες ή κείμενα με δεύτερα και τρίτα επίπεδα ανάγνωσης (ίσως τα διηγήματα ανήκουν γι’ αυτούς τους λόγους στην κατηγορία των εύληπτων έργων, που προσφέρονται για καλοκαιρινή ανάγνωση).

Θα ήθελα να ακούσω άλλες ανάλογες σκέψεις, που να εξηγούν την ανθοφορία που παρατηρείται στο αστυνομικό είδος κατά τη θερινή ραστώνη. Είναι φυσικά ανθηρό είδος αλλά πιο πολύ με προβλημάτισε το γιατί φυτρώνει και ακμάζει περισσότερο το καλοκαίρι.

Θα ακολουθήσει παρουσίαση αστυνομικών έργων που με συντρόφευσαν το καλοκαίρι.

Πατριάρχης Φώτιος