“Sputnik Caledonia” του Άντριου Κρούμυ

Πώς συνδυάζεται η φυσική και η μεταφυσική; Πώς η επιστήμη και η λογοτεχνία; Πώς η δική-μας αλήθεια με την αλήθεια των άλλων; Είναι η πραγματικότητα μια απόλυτη ύπαρξη ή υπάρχουν παράλληλες αλήθειες;

Scottish coffee with vodka:

Andrew Crumey
“Sputnik Caledonia”
2008
Άντριου Κρούμυ
“Sputnik Caledonia”
μετ. Γ. Κυριαζής
εκδόσεις Πόλις
2011

            Αν θελήσει κανείς να γνωρίσει μία χαρακτηριστική μεταμοντερνιστική εκδοχή του κόσμου, ανάμεσα σε άλλες, θα άξιζε να διαβάσει το μυθιστόρημα αυτό, που συνοψίζει στην αρχή-του τη μεταμοντερνιστική συνθήκη, όπως αυτή φαίνεται στους διαλόγους του εννιάχρονου Ρόμπ με τον πατέρα-του. Ο μικρός Σκοτσέζος εκφράζει απορίες για τον κόσμο καθώς μεγαλώνει και έχει βάλει στόχο να γίνει αστροναύτης στα πρότυπα των ρώσων κοσμοναυτών. Ο πατέρας, φιλοσοφών εργάτης, αριστερός, ορθολογιστής, προσπαθεί να εξηγήσει τα πάντα με συλλογισμούς και σκέψεις που εκφράζουν ένα υλιστικό-θετικιστικό προφίλ.

Η αποτυχία του πατέρα να φανεί απόλυτα πειστικός, αφού τα σοφίσματά-του συχνά βουλιάζουν μέσα στη λογική-τους, τίθεται σε παραλληλία με τις απλές σκέψεις του γιου, ο οποίος εκφράζει συχνά πιο ρεαλιστικές προτάσεις, βγαλμένες όμως κι αυτές μέσα από την παιδική-του αφέλεια. Ο κόσμος, ισχυρίζεται ο μεταμοντερνισμός, δεν είναι σίγουρο αν  συλλαμβάνεται καλύτερα με τη λογική της ώριμης ανθρωπότητας ή με την αφέλεια της αθωότητας, που μπολιάζεται συχνά από τις μονομανίες των μεγάλων.

            Στο δεύτερο μέρος, η ιστορία μεταπηδά σε μια βάση της Σκωτίας, η οποία πλέον ανήκει στη Λαϊκή Δημοκρατία της Βρετανίας, στα πρότυπα της Ε.Σ.Σ.Δ., όπου μυστικά και απόκρυφα προετοιμάζονται πειράματα που έχουν σχέση με το διάστημα –εξ ου και ο τίτλος, που υπονοεί σκοτσέζικο (καληδονιακό) διαστημικό πρόγραμμα. Εκεί ο Ρόμπ Κόιλ, 19 ετών πια, είναι εθελοντής στρατιώτης και χάρη στις τηλεματικές ικανότητές-του θα είναι ο βασικός συμμέτοχος σε πείραμα λήψης κυμάτων από μια μαύρη τρύπα, το λεγόμενο Κόκκινο Αστέρι. Στο τρίτο μέρος, ο πατέρας Κόιλ, γέρος πλέον, ζει και κατατρώγεται με τον αδόκητο χαμό του γιου-του, που πέθανε από καρκίνο…

            Με παραδοσιακούς όρους έχουμε τρεις ασύμβατες ιστορίες, μια οικογενειακή, μια επιστημονικής φαντασίας και ένα θρίλερ, που διατηρούν την αυτοτέλειά-τους. Ξεχωριστά αν τις κρίνει κανείς, βλέπει τη διαφορά νοοτροπίας μεταξύ του γιου και του πατέρα στην πρώτη, το σασπένς αλλά και την πολλαπλότητα των εκτιμήσεων μεταξύ των μελών της βάσης στη δεύτερη και την τραγική φυσιογνωμία του πατέρα στην τρίτη. Ειδικά στη δεύτερη ιστορία, ο έκπληκτος Ρόμπι βομβαρδίζεται από τη γνώμη των επιστημόνων, τις τάσεις των συστρατιωτών, τις αντιλήψεις των Χριστιανών που διώκονται, των στελεχών του κόμματος, μιας πόρνης την οποία αγάπησε κ.ο.κ. Ο ένας κατηγορεί τον άλλο κι όλα φαίνονται λογικά και δίκαια, αλλά σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς (σαν κι αυτό που ζουν) επικρατεί τελικά η ολιστική αντίληψη του εκπροσώπου του Κόμματος.

            Με μεταμοντέρνους όρους πρέπει να λάβουμε μερικές βασικές παραμέτρους υπόψη για να ξεκλειδώσουμε το κείμενο. Αφενός, η ατάκα που ακούγεται συχνά στο μυθιστόρημα είναι: «όλα συνδέονται μεταξύ-τους» (κατά τη θεωρία του Χάους;). Συνεπώς, ο αναγνώστης πρέπει συνεχώς να κρατά τα ποικίλα νήματα που αφήνουν οι ιστορίες και να συνδυάζει δεδομένα και στιγμιότυπα, να συνάπτει αίτια και αποτελέσματα, να κινείται σε δύο ή και τρία επίπεδα… Διαβάζει τρεις εύπεπτες ιστορίες, αλλά εντέλει είτε θα τις απορρίψει ως ασύνδετες ή θα καταφέρει να λύσει τον κύβο του Ρούμπικ και να συλλάβει την πραγματικότητα σφαιρικά. Γι’ αυτό και στην υπαρξιακή ερώτηση “τι είναι αλήθεια”, πριν από την τελική απάντηση που συνοψίζεται στο ότι τα πάντα συνδέονται μεταξύ-τους, ακούγεται η τρέχουσα θεωρία περί πολλών αληθειών, καθεμία από τις οποίες έχει το δικό-της δίκιο, αλλά και όλες μαζί σχηματίζουν παραλληλίες και ανέχονται η μία την άλλη, ακριβώς επειδή δεν υπάρχει ένα κέντρο αλλά πολλά, δεν υπάρχει ένα δόγμα αλλά πολλά, δεν μπορεί να υποστηριχθεί μία εκδοχή της πραγματικότητας χωρίς να προβληθεί και μια άλλη, εξίσου σωστή.
{Πρωτοδημοσιεύτηκε στο In2life]

Πατριάρχης Φώτιος