“Το σπίτι στο Βόσπορο” του Ζουλφί Λιβανελί

Η Κωνσταντινούπολη της νοσταλγίας για μια ζωή που έχει ήδη χαθεί, έχει ήδη αντικατασταθεί από τις σύγχρονες αξίες του κέρδους και της απανθρωπιάς ίσως εξακολουθεί να ανθίσταται.

Τούρκικος καφές με καϊμάκι:
Zülfü Livaneli
“Leyla’nin Evi”
Remsa Kitabevi A.S.
2006
Ζουλφί Λιβανελί
“Το σπίτι στο Βόσπορο”
μετ. Φρ. Καράογλαν
εκδόσεις Πατάκη
                             2010

            Ο κόσμος του Λιβανελί και η αφήγησή-του μου θυμίζει ανατολίτικη χαλαρότητα, μικρασιάτικη ραθυμία, κωνσταντινουπολίτικη ζεστασιά. Χωρίς κόλπα και χωρίς μορφικές καινοτομίες ο συγγραφέας κερδίζει τον αναγνώστη με το ίδιο-του το θέμα, το οποίο φυσικά το χειρίζεται με ρεαλιστική απλότητα αλλά και με επιδέξιες κατευθύνσεις της ιστορίας. Διαβάζει κανείς μια αφήγηση βγαλμένη από τα παλιά με μια εξιστόρηση που δεν τον κάνει να ανιά χωρίς να αναπηδά κιόλας από τη έμμεση μαγεία τού παραμυθιακού ξεδιπλώματος του μύθου.

            Το βιβλίο στήνεται πάνω σε δύο ιδεολογικούς άξονες οι οποίοι δίνονται μέσα από τα ίδια τα γεγονότα και τα πρόσωπα.

            Ο πρώτος έχει να κάνει με το θέμα του ξεριζώματος από τον γενέθλιο τόπο, του ξεσπιτώματος από την πατρογονική οικία, του εκπατρισμού και εξορισμού του ανθρώπου από τον οικείο γι’ αυτόν χώρο στον οποίο μεγάλωσε. Η ογδοντάχρονη Λεϋλά Μποσναλί, που μπορεί να θεωρηθεί και η πρωταγωνίστρια, αναγκάζεται να φύγει από το σπιτάκι του κήπου, όταν το γιαλί (παραθαλάσσια κατοικία) στο Βόσπορο αγοράστηκε από νέο ιδιοκτήτη, ο οποίος θέλει να το ανακαινίσει.

            Το ίδιο θέμα απηχείται στις ιστορίες μουσουλμάνων που έχασαν τα εδάφη-τους και αναγκάστηκαν με τη συρρίκνωση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας να εκπατριστούν, εμφιλοχωρεί στο περιστατικό με τον Έλληνα της Πόλης που αναπολεί τις χαμένες πατρίδες, υπονοείται στα διλήμματα του Αλί Γεκτά μπέη, ο οποίος έζησε για όλη-του τη ζωή ως υπηρέτης στο γιαλί του Ριζά μπέη και τώρα νιώθει άβολα που θα αφήσει το οικείο γι’ αυτόν περιβάλλον και θα μετοικήσει στο γιαλί του γιου-του, στο οποίο νιώθει ότι δεν είναι ευπρόσδεκτος κυρίως από τη νύφη-του.

            Ο δεύτερος άξονας έχει να κάνει με το χάσμα γενεών και την αντίθεση της παλαιάς ζωής με την καινούργια. Οι παλιές ένδοξες μέρες του γιαλιού με τους πασάδες και τους καλεσμένους-τους αντίκεινται στη μίζερη πολυκατοικία της Ισταμπούλ, τα μεγάλης αξίας αντικείμενά-του θεωρούνται από τους νέους περιττά και πετιούνται σαν παλιατσαρίες, η εντιμότητα του Αλί Γεκτά αντιπαραβάλλεται με το θράσος της νύφης-του. Κυρίως βέβαια φαίνεται από την αντίθεση του αρχοντικού κόσμου της Λεϋλά χανούμ με τη γερμανοτουρκάλα Ρόξυ, φίλη του δημοσιογράφου Γιουσούφ, ο οποίος περιμάζεψε τη γηραιά κυρία στο σπίτι-του. Η Ρόξυ έχει απηυδήσει από τη συμπεριφορά του πατέρα-της, δούλεψε για ένα διάστημα σε σεξ-σοπ στη Γερμανία, μετέχει σε ένα νεανικό γκρουπ χιπ-χοπ, το οποίο γράφει μουσική χωρίς παιδεία, εναντιώνεται καταρχάς στην έλευση της Λεϋλά, που τη θεωρεί απολίθωμα.

             Ο Λιβανελί σαφώς παίρνει το μέρος του παρελθόντος, της Λεϋλά και του Αλί Γεκτά, μιλάει με νοσταλγία για τα περασμένα μεγαλεία και οδηγεί τη νεαρή Ρόξυ να αποδεχτεί σταδιακά την αξία της γηραιάς στην ευγένειά-της, στην μουσική-της παιδεία και στο συνολικό αρχοντικό-της στυλ.

            Είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται με ενδιαφέρον αλλά χωρίς την ταχύτητα της βιασύνης και της εμμονής μόνο στην εξέλιξη των γεγονότων. Μετράει πιο πολύ ένας εσωτερικός ρυθμός, ο οποίος δεν επιβάλλεται, αλλά υποβάλλεται στην αναγνώστη.

Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο In2life.

Πατριάρχης Φώτιος