Από τη μία όχθη του αναγνωστικού ποταμού στην άλλη

Το βιβλίο είναι μια μηχανή διακτινισμού που με λίγες γραμμές ή σελίδες διάβασμα σε μεταφέρει στην αντίπερα όχθη, για να συναντήσεις το παραμύθι ή τον εφιάλτη, το ρετιρέ ή το υπόγειο, το δάσος ή τη χωματερή τού συγγραφέα. Συχνά βλέπεις από πριν τι θα συναντήσεις, συχνά όμως μένεις έκπληκτος με αυτό που θα βρεις να σε περιμένει.

Χυμός κεράσι με φράουλα:

Από τον ένα κόσμο στον άλλο

            Είναι το βιβλίο μια γέφυρα που συνδέει δύο άγνωστες όχθες; Είσαι εσύ από τη μία και διαβάζεις κι από την άλλη, πριν από μερικούς μήνες ή χρόνια, κάποιος άγνωστός-σου έγραψε στην απέναντι όχθη το έργο-του για να κοινοποιήσει τις σκέψεις ή τους προβληματισμούς-του; Είναι το βιβλίο μια οθόνη που φέρνει σε διάδραση τον δημιουργό με το κοινό-του, τον αναγνώστη με τον συγγραφέα;

            Σκεφτόμουν τις προάλλες, καθώς διάβαζα, πως ένας άγνωστός-μου άνθρωπος κάθισε να φτιάξει έναν κόσμο από λέξεις και ιδέες, έναν κόσμο που είτε τον έζησε είτε τον έπλασε εξ αρχής, είναι ένα φανταστικό σύμπαν, ένα σύμπαν δημιουργημένης πραγματικότητας, έστω κι αν στηρίζεται σε αληθινά ή βιωμένα γεγονότα. Ο δημιουργός λοιπόν αποφασίζει πως μια ιστορία η οποία κόβει βόλτες στο μυαλό-του, αξίζει να δημοσιευτεί. Κάθεται λοιπόν, ο καθένας με τον τρόπο-του, και μετατρέπει σε λέξεις τον γαλαξία που έχει σκαρφιστεί, γεμίζοντάς-τον με αστέρια, κομήτες, αστερόσκονη, ούφο ή οτιδήποτε άλλο πιστεύει ότι θα τον κάνουν παραστατικό ή κρυπτικό, μαγικό ή ωμό, γεμάτο συναισθήματα ή σκέψεις, ρεαλιστικό ή υπερρεαλιστικό κ.ο.κ.

            Όλα τα χιλιάδες-(δις)εκατομμύρια βιβλία που γράφτηκαν είναι μια ατελείωτη σειρά δημιουργημένων οχθών, μια terra incognita ανεξερεύνητων ηπείρων, με ιστορία και κουλτούρα, με φυσικό περιβάλλον και πόλεις, με ανθρώπους που ζουν τη δική-τους ζωή μέσα στις σελίδες-τους. Μια τεράστια χάρτινη κοσμοθήκη μπορεί να δώσει στον καθένα-μας το πλήθος των επιλογών που θα τον μεταφέρουν (με ένα είδος διακτινισμού) σε άλλα μήκη και πλάτη της ανθρώπινης συνείδησης και κοσμοθεωρίας, σε άλλα επίπεδα ζωής.

            Ο αναγνώστης έτσι ανοίγει το βιβλίο, περνάει τη γέφυρα και εισέρχεται βαθμιαία στον νεοανακαλυφθέντα κόσμο, προσπαθεί να τον αποκωδικοποιήσει και να καταλάβει τι έχει να του δώσει. Ένας εκούσιος εξερευνητής που βουλιάζει στον χάρτη που ανοίγεται μπροστά-του και έτσι ταξιδεύει έξω από το σπίτι-του, την πόλη-του, τη χώρα-του, έξω από την πραγματικότητα όπως αυτός τη βιώνει. Αυτό ίσως είναι και το μεγαλείο ενός βιβλίου: πολλαπλασιάζει τις εμπειρίες-μας, μας μεταφέρει στον γαλαξία μιας άλλης ζωής, όχι αυτής του συγγραφέα αλλά αυτής των ηρώων-του, μας ανοίγει μια πόρτα δίνοντας στη μερικότητά-μας έναν φανταστικό πλουραλισμό.

            Με κάθε βιβλίο που διαβάζουμε, με κάθε ταινία που βλέπουμε, με κάθε θεατρικό έργο που απολαμβάνουμε, γινόμαστε για λίγο κάποιοι άλλοι. Μια ψυχαναλυτική διχοστασία, ένα déjà vu που ποτέ ίσως δεν είχαμε ζήσει πραγματικά, μια ταύτιση με έναν ξένο… Κι ακόμα περισσότερο, γεμίζουμε με εμπειρίες που στον πραγματικό κόσμο δεν θα μπορούσαμε, δεν θα προλαβαίναμε καλύτερα, να γευτούμε. Η ζωή-μας έτσι, από 70-80 χρόνια που διαρκεί, εκτείνεται σε ώρες, μέρες, μήνες, έτη μέσα από τον χωροχρόνο του βιβλίου, από την έκτασή-της που συνήθως καταλαμβάνει μερικές εκατοντάδες στρέμματα απλώνεται σε παγκόσμιες διαστάσεις.

            Η ανάγνωση μάς βγάζει από το αποκλεισμένο νησί του κόσμου-μας, ένα νησί που περιρρέεται από ρεύματα ποταμού, και μας περνά –όχι πάντα αβρόχοις ποσί- στην άλλη όχθη.

Πατριάρχης Φώτιος