Η φιλοσοφία της αγάπης
Ξεχωρίζει ένας συγγραφέας, ακόμα κι αν δεν επιχειρεί αφηγηματικά τεχνάσματα για να προσελκύσει τον αναγνώστη. Αντίθετα, το καταφέρνει με την απλότητα της γραφής και τη φιλοσοφικότητα των σελίδων-του.
Ο Θοδωρής Καλλιφατίδης γεννήθηκε στους Μολάους Λακωνίας το 1938. Γιος δασκάλου από τον Πόντο, ήρθε στην Αθήνα το 1946, όπου σπούδασε στη σχολή του Καρόλου Κουν και μετά τη στρατιωτική-του θητεία εγκαταστάθηκε στη Σουηδία στη δεκαετία του '60. Σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, όπου αργότερα δίδαξε. Επί τέσσερα χρόνια ήταν διευθυντής στο λογοτεχνικό περιοδικό "Μπόνιερς Λιττερέρα Μαγκαζίν". Έχει εκδώσει μυθιστορήματα, ποιητικές συλλογές, ταξιδιωτικά δοκίμια, θεατρικά έργα. Έχει γράψει σενάρια για τον κινηματογράφο και έχει σκηνοθετήσει μια ταινία.
Εργογραφία (αντλημένη από τη www.biblionet.gr)
- “Μητέρες και γιοί” - 1η έκδ. - Αθήνα : Γαβριηλίδης, 2007.
- “Στο βλέμμα της” - 1η έκδ. - Αθήνα : Γαβριηλίδης, 2006.
- “Η Όλγα της αγάπης” - Αθήνα : Γαβριηλίδης, 2004
- “Αγάπη” • μετάφραση Αντρέας Γεωργίου. - 2η έκδ. - Αθήνα : Γαβριηλίδης, 2004.
- “Ο έκτος επιβάτης” - Αθήνα : Γαβριηλίδης, 2003.
- “Ένα απλό έγκλημα” - Αθήνα : Γαβριηλίδης, 2003.
- “Στο φως του Βορρά” - Αθήνα : Γαβριηλίδης, 2000.
- “Οι εφτά ώρες στον παράδεισο” - Αθήνα : Γαβριηλίδης, 1998
- “Ποια είναι η Γαβριέλα Όρλοβα;” - Αθήνα : Γαβριηλίδης, 1997.
- “Το τελευταίο τριαντάφυλλο” • επιμέλεια Βάσω Κυριαζάκου. - Αθήνα : Γαβριηλίδης, 1996.
- “Μια μέρα στην Αθήνα” : Μυθιστόρημα - Αθήνα : Κάκτος, 1995
- “Τιμάνδρα” - Αθήνα : Γαβριηλίδης, 1994
Μερικά χαρακτηριστικά που μπορεί κανείς να ξεχωρίσει στα έργα-του και δείχνουν ποιότητα γραφής αλλά και σκέψης είναι:
α) Απλότητα γραφής. Οι φράσεις-του είναι απλές, λιτές, φιλοσοφικά καθαρμένες και διατυπωμένες καίρια σαν αποστάγματα σκέψης, που έχουν δουλευτεί με πολλή προσπάθεια. Το αποτέλεσμα όμως που φτάνει στον αναγνώστη είναι τόσο καθαρό όσο και απλό στην αυτονόητη διατύπωσή-του.
β) Στρωτή διήγηση. Χρησιμοποιεί κατά βάση ρεαλιστική αφήγηση, η οποία δεν ξεπέφτει ποτέ σε μια αργοκίνητη ράθυμη ιστορία. Η πορεία στήνεται πάνω στον άξονα αρχή-μέση-τέλος, αλλά απλώνεται με μικρές διασταυρούμενες ιστορίες έξω από αυτόν τον αφηγηματικό άξονα, χωρίς να μπλέκει ή να συγχέει τη δράση. Ειδικά στα αστυνομικά-του («Ένα απλό έγκλημα» και «Ο έκτος επιβάτης») η καθαρότητα αυτή κάνει την υπόθεση αφενός κομμάτι της ζωής-μας κι αφετέρου δείχνει ότι η εξιχνίαση ενός εγκλήματος είναι «απλή υπόθεση» ορθώς συνδυαζόμενων συλλογισμών.
γ) Κοινωνική ανάλυση της πολυπολιτισμικής Σουηδίας. Η ματιά του έλληνα ομογενή είναι πρώτιστα κοινωνική. Γράφει για μια Σουηδία όπου ζουν πολλοί ξένοι, συχνότερα ενσωματωμένοι στην τοπική κοινωνία, που βιώνουν ωστόσο την παγίδευση της διπλής πατρίδας, όπως η Φάμπια που αναπολεί τη Ρουμανία στο “Φίλοι και εραστές”. Από την άλλη, η μετασοσιαλιστική κοινωνία ανέδειξε πάμπολλα προβλήματα, όπως την ανεργία, τη μοναξιά και τον αλκοολισμό, τα προσωπικά δράματα που το κράτος πρόνοιας δεν μπορεί να λύσει κ.ο.κ.
δ) Φιλοσοφική ανάλυση. Ο Καλλιφατίδης είναι καθηγητής φιλοσοφίας. Η φιλοσοφία όμως των έργων-του δεν έρχεται με τον βαρύ εξοπλισμό-της να ισοπεδώσει τον αναγνώστη. Αντίθετα χωνεύεται από την υπόθεση, εντάσσεται ομαλά στην αφήγηση και απορρέει τις περισσότερες φορές στη συνείδηση του αφηγητή ή των χαρακτήρων. Η διακειμενική αναγωγή σε αρχαίους έλληνες φιλοσόφους ή σε ευρωπαίους στοχαστές και λογοτέχνες διανθίζει ευχάριστα το κείμενο χωρίς να το φορτώνει και δίνει στον αναγνώστη την ευκαιρία να σκεφτεί για τις καθημερινές αξίες της ζωής.
Δυο λόγια για το τελευταίο-του έργο «Φίλοι και εραστές»:
Είναι η ιστορία του μεσήλικα Γκέοργκ Αντρέασον ο οποίος θρηνεί τον θάνατο της συζύγου-του, αλλά ταυτόχρονα ανακαλύπτει κιόλας ότι όσο αυτή ζούσε είχε εραστή. Αφού ξεπερνάει το πρώτο σοκ και ειδικά με τη συνάντηση μαζί-του, γνωρίζει τη νεότερή-του Φάμπια και την ερωτεύεται σε μια νέα ζωή.
Ο συγγραφέας στήνει δύο υποθέσεις σχεδόν ασύμβατες μεταξύ-τους χωρίς να ωθεί την ανάγνωση προς ένα προκαθορισμένο τέλος. Πιο πολύ η υπόθεση είναι η αφορμή να ξαναπεί πόσο μεγάλη αξία έχουν οι καθημερινές έννοιες όπως η αγάπη, η ευτυχία, η σχέση, η τιμιότητα, η ειλικρίνεια κ.ο.κ., να ξαναδείξει την τραγικότητα που ξεπηδά από το μικρό και μπορεί να βουλιάξει (ή όχι) τα συναισθήματα των ανθρώπων, να ξαναστοχαστεί πάνω στην ανθρώπινη μοίρα και τη θυμική-της ισορροπία. Η ανάγνωση κυλάει σαν σε χαλί χωρίς να σκοντάφτει, οι διάλογοι και οι τετ-α-τετ συναντήσεις των προσώπων αποπνέουν ήθος, φωτίζουν τις εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις, χωρίς να τις προσδίδουν μελοδραματισμό, ενώ η ατμόσφαιρα αναδίδει φιλοσοφικότητα που κρατά ζωντανή τη σκέψη.
Καλό μήνα
Πατριάρχης Φώτιος
15 comments:
Ευχαριστώ πάρα πολύ για αυτές τις πληροφορίες...η αλήθεια είναι που δεν διαβάζω πολλούς έλληνες (μεγάλωσα στο εξωτερικό). Σίγουρα θα τον διαβάσω μετά από την περιγραφή σου. Θα σου πω εντυπώσεις αργότερα!
Purple Cow,
δεν διατείνομαι ότι έχουμε ως Ελλάδα σπουδαία λογοτεχνία, αλλά υπάρχουν σίγουρα συγγραφείς που μπορούν να δώσουν το στίγμα μιας σοβαρής γραφής. Φυσικά ο Καλλιφατίδης αναδείχθηκε στη Σουηδία κι αυτό του δίνει έναν διπλό αέρα κουλτούρας και εμπειριών.
Πατριάρχης Φώτιος
Καλημέρα. Έτσι είναι, συμφωνώ! Το κλειδί για την επιτυχία του (εννοώ τη λογοτεχνική, όχι την εμπορική!) είναι αυτή η απλότητα. Σημάδι αληθινής, βαθιάς συνείδησης των συναισθηματων, της άποψης και των ιδεών. Είναι τόσο απλός κι όμως α-μί μη-τος, γιατί είναι αληθινός! η γνησιότητα (το βιωμένο, με την ευρύτερη έννοια) κάνει μπαμ και αποδεικνύει ότι γνησιότητα δεν σημαίνει ακατεργαστο, λαϊκίστικο, η φωνή του "απλού ανθρωπου" με την έννοια του αμόρφωτου.
Δεν ειναι και πολύ ασύμβατες οι δυο ιστοριες στο Φίλοι κι εραστες. Μάλλον εννοείς (και συμφωνώ) ότι είναι δύο ξεχωριστές αφηγηματικές κλωστές που μπλέκονται, ενώ θα μπορούσαν να σταθούν η κάθε μία μόνη της :α)το τριγωνο (νεκρή) γυναίκα -Γκέοργκ-εραστής και η σχέση Φαμπιας-Γκέοργκ με φόντο το θέμα των μεταναστών και το ταξίδι στη Ρουμανία.
¨ομως από την άλλη στη ζωή συχνότατα συμβαίνει ο θάνατος να μας σπρώνχει έντονα στη ζωή, δηλ. είναι φυσικό, για ένα συγκεκριμένο χαρακτήρα και τροπο ζωής, να εμπλέκεται το πένθος και το ξεκαθαρισμα των παλιών με κατι νέο που αναζητάς για να σε κρατήσει ζωντανό.
Μου αρεσε και η σχέση με το φίλο του, τον Τσέχο εξόριστο (απήχηση Κούντερα λίγο;), η φωνή με την οποία συνδιαλέγεται φιλοσοφικά.
Επίσης αποδίδει αυτό το πνεύμα των Σουηδών (όπως το καταλαβαίνω εγώ από απόσταση) το μάλλον πρακτικό (ολίγον μίγμα καπιταλισμού-προτεσταντισμού), που και στο πένθος συνεχίζει το καθημερινό προγραμμα ζωής. (Αυτό είναι κάτι που εγω δεν καταλαβαίνω, ως, στο θέμα αυτό, γνησίως μεσογειακή! Αλλά θέλω να πω ότι δεν τον διαβάζω ως Έ λ λ η ν α συγγραφέα, αν και εντάσσεται λόγω γλώσσας -ελληνικά δεν γράφει;)
συγνώμη για τη φλυαρία, είναι ανεπεξεργαστα, μόλις άνοιξα
Υγ το αλλο του που εχω διαβάσει είναι η "Αγάπη", πολύ παλια. Παρόμοια εντύπωση, από μνημης.
Στο παρακάτω μια παλιότερη ανάρτησή μου σχετικά:
http://pelleg.blogspot.com/2009/07/blog-post_10.html
Για το "Φίλοι και εραστές":
Μπαίνω στην κουβέντα με βάση τα θέματα που έθεσε η Pellegrina πιο πάνω:
1. η απλότητα είναι όντως η φιλοσόφηση της ζωής στην πιο μεστή-της προσέγγιση.
2. Ναι, οι δύο ιστορίες στην ουσία δεν έχουν άμεση σχέση, αφού θα μπορούσαν να είναι δυο επιμέρους νουβέλες.
3. Είναι όντως χαρακτηριστικό των Σουηδών μια τέτοια απάθεια που μας φαίνεται ψυχρή ή είναι η φιλοσοφία που κάνει τον Καλλιφατίδη στωικό; Μάλλον και τα δύο.
4. Δεν διαβάζουμε κανέναν ως Έλληνα, αλλά διαβάζουμε ελληνική γλώσσα που συσσωρεύει ελληνική κουλτούρα (στην παρούσα περίπτωση εμπλουτισμένη με σκανδιναβικά βιώματα). Ο Καλλιφατίδης έγραφε στα σουηδικά και τα μετέφραζε ο ίδιος, αλλά τα τελευταία-του βιβλία, από το 2003 θαρρώ, είναι γραμμένα κατευθείαν στα ελληνικά.
Πατριάρχης Φώτιος
Καλά αρχή λοιπόν,καλό μήνα,καλή βδομάδα!
Την "κρέπα" του Καλλιφατίδη περίπου μέχρι την 200ή σελίδα-μπουκιά την απολάμβανα πραγματικά.
Χαριτωμένη και έξυπνη η γραφή του, με απλότητα,συνεχή ροή και με τρομερά ενδιαφέροντα ως χαρακτήρα τον Τσέχο,που από ένα σημείο και μετά ίσως και να είναι το alter ego του Γκέοργκ αφού οι δυο άντρες μοιάζουν αντίβαρο ο ένας του άλλου.
Φρέσκες λοιπόν οι φράουλες,με σωστή δόση αρώματος και λεία υφή η κρέμα ,καλοψημένο το ζυμαράκι και ξαφνικά, εντελώς ξαφνικά, ο αγαπητός Καλλιφατίδης παίρνει πίσω την φίνα κρέπα του κι αρχίζει κραδαίνοντας την κουτάλα να την μετατρέπει σε βαλκανική κρεατόσουπα "Φάμπια", με μπαχάρια,αλάτια,τον κακό Σουηδό και κείνη την αντιπαθίλα την μαμά της την καθηγητριάρα,η οποία,έτσι που τον έχει βάλει ο συγγραφέας τον Γκέοργκ να πατάει με το ένα πόδι στον τάφο καλύτερα θα του ταίριαζε ώστε να γηροκομηθούνε μαζί κι η συνταγή "σούπα Φάμπια" να δέσει μ΄ένα καλό,ντόπιο,φρέσκο μοσχάρι, συγγνώμη,παλικάρι.
Μου φάνηκε ότι έκανε χαρακίρι στα καλά του καθουμένου!Με άλλα λόγια ο Καλλιφατίδης άρχισε ξαφνικά να γράφει.. άλλο βιβλίο, τα άρλεκιν δρώμενα του οποίου δεν μπορούσα να καταπιώ με τίποτα.
Ιδέα για την συνέχεια:Γρηγοριάδης,
Ζουργός,Σωτάκης και έστω μόνο του το βιβλίο του Πολλάτου "Ο Σκοτεινός Κύριος του Βέρτεκοπ".
Δεν έτυχε ως τώρα να διαβάσω Καλλιφατίδη. Η ανάρτησή σου με παρακινεί να το κάνω. Κρίμα μόνο που ήδη περιμένω 5 βιβλία που παράγγειλα από την "Πρωτοπορία" κι έτσι θα καθυστεήσω κάπως.
Η δουλειά του Καλλιφατίδη με ενδιαφέρει πολύ και πιστεύω ότι είναι από τους λογοτέχνες που αξίζει κανείς να παρακολουθεί το έργο τους. Η απλή, άμεση, μεστή γραφή του καταφέρνει να μεταδώσει στον αναγνώστη μια γνήσια συγκίνηση. Η θεματολογία του είναι επίσης ενδιαφέρουσα και αρκετά διαφοροποιημένη από αυτή των περισσοτέρων συγχρόνων μας πεζογράφων. Δεν μπορώ ωστόσο να μην συμφωνήσω με την Vivi ότι συχνά καταφεύγει στην ευκολία των στερεοτύπων ιδιαίτερα όσον αφορά στις περιγραφές της γυναικείας συμπεριφοράς και του γυναικείου σώματος. Το αποτέλεσμα είναι ότι μερικές φορές δίνει την αίσθηση ότι ταιριάζει κι ο ίδιος στο στερεότυπο του άρρενα συγγραφέα μεγαλύτερης ηλικίας που έχει μια λίγο παρωχημένη αντίληψη για το πως πρέπει να ενεργεί και να δείχνει μια ελκυστική στους αναγνώστες ηρωίδα. Αν και τα στερεότυπα αυτά υποκινούνται από τον θαυμασμό του Καλλιφατίδη για το γυναικείο φύλο κι όχι από πρόθεση να το υποτιμήσει μπορεί να γίνουν κουραστικά. Πέραν αυτού, είναι σίγουρα ένας από τους πλέον σημαντικούς πεζογράφους μας.
Vivi,
έχω την εντύπωση ότι ο Καλλιφατίδης ήθελε να κάνει ένα ταξίδι στη βαλκανική πατρίδα κι αντί να έλθει στην Ελλάδα (κι έτσι φανεί στεγνά αυτοβιογραφικός) βάζει μια άλλη επιστροφή...
Πατριάρχης Φώτιος
Anagnostria,
ακόμα κα τα μέτρια βιβλία-του έχουν την καλλιφατίδια εσάνς που δεν αφήνει εύκολα κανέναν αδιάφορο.
Πατριάρχης Φώτιος
Εύα,
μου άρεσε αυτό που λες για τη γραφή του Καλλιφατίδη ως μια εξαποστάσεως (λόγω ηλικίας) παρακολούθησης της ζωής, η οποία φαίνεται πού και πού παλιομοδίτικη.
Ωστόσο, μήπως εμπεριέχεται κι αυτό στη γοητεία του παλιού που βλέπει τον κόσμο νοσταλγικά και "αθώα", έστω κι να μοιάζει γραφικό και παρωχημένο;
Πατριάρχης Φώτιος
Ι. Εχω διαβάσει μόνο το "μητέρες και γιοι". Πράγματι, ο Κ. είχε σε αυτό το βιβλίο την ικανότητα να σου μεταδίδει συγκίνηση, χωρίς να γίνεται γλυκερός. Μου άρεσε και ο χαμηλόφωνος τόνος του.
ΙΙ. Νομίζω, όμως, ότι τις αρετές του, θα πρέπει να της αναζητήσει κανείς και να τις δοκιμάσει σε μυθιστορήματα που εκφεύγουν του κύκλου της ξενότητας, που είναι συνήθως και το κύριο θέμα των βιβλίων του, όπως το τελευταίο του ή η Τιμάνδρα από τα παλαιότερα.
Μύρωνα,
όντως η "ξενότητα" είναι βασικό μοτίβο στα έργα-του, αλλά, αν διαβάσεις τα αστυνομικά-του, αυτό το μοτίβο γίνεται καμβάς για να ζωγραφίσει την ίδια τη ζωή στη Σουηδία.
Πατριάρχης Φώτιος
θα ήταν καλό για να συμμετέχουν πιο πολλοί στην κουβέντα να αναγγέλεις το΄επόμενο βιβλίο τουλάχιστον δέκα μέρες πριν.
Ροβίνα Άλμπα,
αν αναφέρεσαι στα αφιερώματα, έχεις δίκιο. Το έχω κι εγώ αντιληφθεί και θα προσπαθώ γύρω στις 20 του μηνός να προεξαγγέλω τον συγγραφέα του επόμενου μήνα.
Πατριάρχης Φώτιος
Κάπως αργά έρχομαι να προσθέσω και εγώ το σχόλιό μου. Θεωρώ τον Καλλιφατίδη φωτεινό φάρο της σύγχρονης λογοτεχνίας. Και μια και λίγο καιρό πριν μιλούσαμε για το Ιστορικό Μυθιστόρημα, για μένα η "Τιμάνδρα" είναι έξοχο δείγμα του πως πρέπει να γράφονται τα μυθιστορήματα αυτού του είδους.
Post a Comment