Διπλή Μπύρα: Χένινγκ Μανκέλ

Η παγκόσμια οικονομία στο έλεος των υπολογιστών

Αστυνομικό μυθιστόρημα με μηχανισμό ρολογιού

        Το πώς γράφει κανείς δείχνει πώς σκέφτεται. Ακόμα περισσότερο δείχνει πώς σκέφτεται ο λαός-του (ή τουλάχιστον μια μερίδα του λαού-του) που έχει διαμορφωθεί με συγκεκριμένες παραμέτρους σε θέματα κοινωνίας, πολιτικής, παγκοσμιοποίησης, ατομικότητας, ανθρώπινων δικαιωμάτων κ.ο.κ.

“Firewall”
μετ. Λ. Καλοβυρνάς
εκδόσεις Ψυχογιός,
2009

         Αν κάτι σε συνεπαίρνει σ’ αυτό το βιβλίο είναι το εκπληκτικό ξεδίπλωμα της υπόθεσης, σημείο σημείο, που να πιστέψεις ήδη από το πρώτο τέταρτο ότι πρόκειται για μια κραταιή πλοκή, μια ιδιαίτερα μελετημένη πορεία σκέψης. Κι αν ένα καλό αστυνομικό μυθιστόρημα σημαίνει απόλυτα ισορροπημένη ανάπτυξη των ενδείξεων μέχρι την τελική εξαγωγή τού συμπεράσματος, το “Firewall” του Σουηδού συγγραφέα είναι ακριβώς αυτό. Ο αναγνώστης βλέπει να σχηματίζεται εξ αρχής ένα παζλ σημείων, φαινομενικά ασύνδετων μεταξύ-τους, αλλά ικανών να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη στο συνολικό σχέδιο.

         Δύο άσχετα πτώματα, το ένα καταρχάς αδιάφορο, το άλλο προϊόν μιας ασύλληπτης στην ανθρώπινη συνείδηση επίθεσης από μια δεκαεννιάχρονη και μια δεκατετράχρονη. Η ασίγαστης αίσθησης φράση του αστυνόμου Κουρτ Βαλάντερ, που έχει αναλάβει την υπόθεση, αποκαλύπτει το μέγεθος της ανάγκης για διαλεύκανσή του: «Θέλω να διερευνήσω αυτό το έγκλημα για να δω πώς λειτουργεί αυτή η κοινωνία» (την γράφω από μνήμης). Η αστυνομική λογοτεχνία αποδεικνύει παγκοσμίως ότι δεν αναζητεί πλέον μεμονωμένα αίτια εγκληματικότητας (απιστία, εκδίκηση κ.ο.κ.), αλλά τις βαθύτερες αιτίες τής κοινωνικής παθογένειας. Στο παρόν έργο ο παγκόσμιος ηλεκτρονικός ιστός κινδυνεύει από μια ομάδα που τον θεωρεί όργανο μιας λανθασμένης πολιτικής για την οικονομία ολόκληρου του πλανήτη.

         Ολοκληρώνοντας το έργο θαυμάζει κανείς ακόμα περισσότερο το πλήρες σχέδιο που κατάστρωσε ο συγγραφέας, για να συνδέσει τα επιμέρους στοιχεία προς ένα ικανοποιητικό σχέδιο. Ένας ολόκληρος μηχανισμός ρολογιού όπου τα πάντα, γρανάζια και ελάσματα, μοχλοί και διακόπτες, πρέπει να είναι σε απόλυτο συντονισμό μεταξύ τους, για να κινούνται όπως πρέπει οι δείκτες. Ανάλογα, όλα πρέπει να τέθηκαν μέσα στο μυθιστόρημα με οργάνωση και σύστημα, ώστε να κινείται χωρίς κενά η πορεία τής αφήγησης. Ο συγγραφέας-ωρολογοποιός πρέπει να δαπάνησε άφθονο χρόνο, για να διπλοελέγξει όλα τα στοιχεία και τις συνδέσεις, ώστε να πετύχει το τελικό αποτέλεσμα, χωρίς να μπορεί κανείς να του καταλογίσει αμήχανα χάσματα ή αμελείς ατέλειες.

        Ο Μανκέλ όμως δεν αποδεικνύεται μόνο μαέστρος της πλοκής, αλλά και ικανότατος ψυχογράφος. Τελικά, είναι καθοριστικό να μπορεί ο συγγραφέας να συνδέει πράξεις με κίνητρα, δεδομένα με συναισθήματα, εξωτερικά στοιχεία με ψυχικές διαθέσεις. Ο Σουηδός συγγραφέας κάνει κάτι περισσότερο: παρακολουθεί την υπόθεση μέσα από τα μάτια τού αστυνόμου Βαλάντερ και ταυτόχρονα παρακολουθεί τον Βαλάντερ στις λογικές-του σκέψεις, στις συναισθηματικές-του μεταπτώσεις, στις ανθρώπινές-του στιγμές. Φαίνεται κι αυτός πολύ ανθρώπινος κι όχι απλώς μια μηχανή συσχετισμών και συλλογισμών· έχει τις καλές και τις κακές-του πλευρές, επηρεάζεται από τα τεκταινόμενα, περνάει κρίσεις αυτοεκτίμησης, ετοιμάζεται να υποβάλει την παραίτησή-του και συνάμα (από αίσθημα ευσυνειδησίας) δίνεται εξολοκλήρου στην έρευνα.

Πατριάρχης Φώτιος