Γαλλικός καφές με λίγη ζάχαρη: Maurice Attia

Pointe Rouge
2007
“Η κόκκινη Μασσαλία”
μετ. Ρ. Κολαΐτη
εκδόσεις Πόλις
2009

         Μασσαλία 1968. Από τον νότο έρχονται οι αντίλαλοι του πολέμου στην Αλγερία, από τον βορρά ακούγονται οι αναταραχές του Μάη στο εξεγερμένο Παρίσι.

        Ο Maurice Attia, Αλγερινός ο ίδιος, συνεχίζει στην ουσία το προηγούμενο βιβλίο του “Το κόκκινο Αλγέρι”, με τα ίδια πρόσωπα και στο ίδιο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο. Ο καμβάς του είναι το πολιτικό προσκήνιο και παρασκήνιο της ταραγμένης Γαλλίας του 1968, χρονιά κατά την οποία και σε πολλά άλλα κράτη (βλ. Ελλάδα) οι πολιτικές συνθήκες κάθε άλλο παρά ομαλές είναι. Το παλίμψηστο του γαλλόφωνου συγγραφέα ξεκινά από την οριοθέτηση των αριστερών και αριστερίστικων οργανώσεων, τις διαπλοκές και τις εξαρτήσεις τους, τα καρφώματα και τις παράλληλες κινήσεις, η γενοκτονία των Αρμενίων και ο αγώνας των Αλγερινών, το αντιστασιακό ταμπεραμέντο και τους πολλαπλούς ρόλους κάθε προσώπου.

       Χτίζεται έτσι ένα πολυπρόσωπο οικοδόμημα, που ευτυχώς δεν μας μπερδεύει, αν δεν ψάχνουμε επισταμένα κάθε οργάνωση και τον ρόλο της. Ξαναγυρίζοντας στα πρόσωπα μπορώ να πω ότι μέσα στο πολιτικοκοινωνικό γίγνεσθαι ξεχωρίζουν οι βασικοί πρωταγωνιστές, αποκτούν προσωπικό στίγμα, ψυχογραφούνται μέσα και παράλληλα με τις εξελίξεις: ο αστυνόμος Πάκο, η σύντροφός του Ιρέν, ο συνάδελφός του Αρμένιος Κουπιγκιάν, η φίλη του Εύα κ.ο.κ. Καθένας από αυτούς βιώνει μια τραγική στιγμή μέσα στο έργο (ο Πάκο λίγο έλειψε να χάσει τη ζωή του, η Ιρέν βιάζεται, του Κουπιγκιάν δολοφονείται ο αδελφός και όλη η οικογένειά του κ.ο.κ.), με αποτέλεσμα πέρα από δημόσιος ο λόγος του Attia να γίνεται εναλλάξ και ανθρωποκεντρικός.

       Κι όλα αυτά δοσμένα με τη σαγήνη του αστυνομικού μυθιστορήματος, το χρώμα του αίματος και του ξεκληρίσματος, το κυνήγι του δολοφόνου μέσα στο πολιτικό πανηγύρι, η αγωνία της δράσης. Η εναλλαγή της φωνής της αφήγησης ανάμεσα στα τέσσερα βασικά πρόσωπα τονίζουν πέρα από την προσωπική ματιά του καθενός και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να λυθεί η υπόθεση. Η εξιχνίαση των πολλαπλών φόνων ή αποπειρών δολοφονίας περνάει μέσα από την ψυχή των ηρώων και γι’ αυτό η αφήγηση συμπλέκει αξεδιάλυτα αστυνομικό γρίφο και προσωπικές αναμοχλεύσεις και τραγωδίες.

        Το παλίμψηστο της «Κόκκινης Μασσαλίας» χωνεύει στο ίδιο χωνευτήρι το πολιτικό, το ατομικό (ψυχολογικό και δραματικό) και το αστυνομικό. Έχω την εντύπωση πως το αστυνομικό είναι απλώς η αφορμή και το δέλεαρ, ενώ το βάρος πέφτει στην πολιτική αποτύπωση μιας εποχής. Αν εξαιρέσει κανείς την απλοϊκά μανιχαϊστική λύση (αφού ο υποκινητής των δολοφονιών είναι ένας φανατικός δεξιός της εποχής, δεδομένο που σήμερα φαντάζει ανεπίκαιρο), ο αναγνώστης, ακόμα κι αυτός για τον οποίο η Γαλλία και τα πολιτικά της δεν είναι οικεία, ταξιδεύει σκληρά αλλά και μεστά μέσα στον κυκεώνα φραξιών και κινήσεων που στιγμάτισαν τον Μάη του ’68.

Πατριάρχης Φώτιος