Πικρός καφές: Πέτρος Πικρός

“Χαμένα κορμιά”
εκδόσεις Άγρα
2009

       Διηγήματα του 1922 που αναδημοσιεύονται σε έναν τόμο με την επιμέλεια της Ντουνιά, στον οποίο συμπεριλαμβάνονται μια κατατοπιστική εισαγωγή και κριτικές της εποχής για το έργο.

        Το πιο παράδοξο (και άξιο προσοχής) και γι’ αυτό θα ξεκινήσω από αυτό είναι ότι ο Πέτρος Πικρός (ψευδώνυμο που παραπέμπει στον Γκόρκι = πικρός) σπούδασε στο εξωτερικό και γενικά ήταν ένας μορφωμένος άνθρωπος της εποχής του. Κι όμως η γλώσσα των ιστοριών-του είναι αυτή ακριβώς του περιθωρίου με έντονο το προφορικό στοιχείο, την αργκό του υποκόσμου, τον ρυθμό και το τέμπο των ανθρώπων του λούμπεν προλεταριάτου. Φυσικά αυτό γίνεται από ιδεολογία, αφού σκοπός του συγγραφέα είναι να δείξει το περιθώριο και τους άκληρους της ζωής, οι οποίοι είναι τα θύματα της κοινωνικής σήψης.

         Το σημαντικό όμως είναι ότι καταφέρνει να πείσει απόλυτα για την αληθοφάνεια του λόγου των προσώπων-του, σαν να είναι δικός-του∙ σαν ο ίδιος να μιλούσε και να έγραφε έτσι. Κι αυτό δείχνει πολύ καλό συγγραφέα, ο οποίος ναι μεν δεν διακρίνεται για την έξοχη πλοκή των έργων-του, συμπεριλαμβανομένου και του πιο γνωστού-του του «Τουμπεκί», αλλά πετυχαίνει να αναπλάσει τη γλώσσα και δη τον κόσμο των πορνών, των κλεφτών, των άστεγων, των απατεώνων που ζουν τη δική-τους εξαθλίωση.

        Είναι σαν τον ηθοποιό που παίζει κόντρα ρόλους κι αυτό αναδεικνύει ακόμα περισσότερο το ταλέντο-του. Οι περισσότεροι σημερινοί πεζογράφοι γράφουν τον δικό-τους μονόπλευρο λόγο, χωρίς ίχνος πολυφωνίας, και φυσικά δίχως την ενσάρκωση ενός άλλου υποκειμένου πέρα απ’ αυτόν/αυτούς με τον οποίο/οποίους τα βιώματά-τους τους έχουν εξοπλίσει.

        Ο Πικρός μιλάει για το περιθώριο για να το κάνει γνωστό ως κοινωνική παράμετρο που η αστική λογοτεχνία προσπαθεί να κρύψει κάτω από το χαλί, μιλάει με αριστερή ιδεολογία και έμμεσα επικριτική διάθεση στο κοινωνικό σύνολο. Η νατουραλιστική-του απεικόνιση εκμοντερνίζεται με ελεύθερο πλάγιο λόγο ο οποίος δείχνει ικανότατο χειρισμό, αλλά κατά βάση παραμένει ρεαλιστικός και φωτογραφικά (και φωνογραφικά) πιστός στην πραγματικότητα. Ίσως δυσκολεύει τον ρυθμό της ανάγνωσης αλλά σίγουρα αποζημιώνει με την ανοίκεια οπτική της ζωής.

Πατριάρχης Φώτιος

Δεν βρήκα σήμερα άλλο κατάλληλο κείμενο να βάλω,

που να ταιριάζει με την Εθνική επέτειο,

επειδή πιθανόν ο ηρωισμός είναι θέμα παρωχημένο για την εποχή και δη για τη λογοτεχνία. Προσεχώς, θα συνεχίσω το θέμα που ανοίξαμε για τα βιβλιοφιλικά ένθετα με αναφορά στη "Βιβλιοθήκη" της Ελευθεροτυπίας.