Τσιμπολογώντας: εφημερίδες του τριήμερου

1. Επιτέλους υπάρχουν κριτικοί που δεν διστάζουν να αποκαθηλώσουν τις ιερές αγελάδες της λογοτεχνίας, αν αυτές δεν κατεβάζουν αγνό γάλα! Ο Γαραντούδης στα Νέα-Σαββατοκύριακο (http://digital.tanea.gr/ClipForm.aspx?nid=13850218) κατακρίνει το τελευταίο βιβλίο του Κουμανταρέα με τίτλο “Σ’ ένα στρατόπεδο στην άκρη της ερημιάς”. Κι αφού εξηγήσει την απαρέσκειά-του (προσωπικά θα περίμενα πιο αναλυτικά τα επιχειρήματά-του), καταλήγει σε κάτι πολύ καταπελτικό: «Οι παραπάνω παρατηρήσεις καταλήγουν σε ένα τελικό δίλημμα η δεύτερη λύση του οποίου γεννά γενικότερη ανησυχία σε όσους διαβάζουν και κρίνουν τη σοβαρή λογοτεχνία: όψιμη κάμψη ενός καταξιωμένου συγγραφέα ή εκδήλωση της αδυναμίας του να αντισταθεί στην προχειρότητα και τις ευκολίες της πεζογραφίας του καιρού και του τόπου μας».

        Χωρίς να έχω διαβάσει το βιβλίο ακόμα, χαιρετίζω την αποδέσμευση της κριτικής από μεγάλα ονόματα και παραδόσεις, όταν οι καταξιωμένοι συγγραφείς γίνονται ολονέν και χειρότεροι. Επανάπαυση στις δάφνες και ένα βιβλίο κάθε ένα ή δύο χρόνια ή κατιούσα πορεία της γραφής, χωρίς φρέσκιες ιδέες και τεχνικές; Μια άποψη γίνεται σιγά σιγά πεποίθηση: οι φτασμένοι συγγραφείς δεν αγωνιούν πλέον για τα έργα-τους, όπως έκαναν στο πρώτο, δεύτερο ή τρίτο πόνημά-τους, και εύκολα εκδίδουν ελαφρά τη καρδία ό,τι γράψουν.

2. Αντίθετα, το “Logicomix” του Δοξιάδη και των συνεργατών-του (σύμφωνα με δημοσίευμα στο Βημαgazino της Κυριακής) μεταφράστηκε στα αγγλικά και βρίσκεται στις υψηλές θέσεις των ευπωλήτων. Η ελληνική λογοτεχνία μπορεί πραγματικά να γίνει διεθνής, με την ώσμωση του οικουμενικού (η επιστήμη του 20ου αιώνα) με το ντόπιο (την αρχαιοελληνική αίσθηση της δημοκρατικότητας). Ο Δοξιάδης αξιοποίησε την εικόνα, σε μια εποχή εικόνας και θεάματος, την μπόλιασε με μυθιστορηματικότητα και επιστημονική εξέλιξη, έβαλε και φιλοσοφία, κι έτσι δημιούργησε μια άρτια σύνθεση.

3. Φυγόκεντρο της λογοτεχνίας: οι νέες ελληνικές ταινίες κερδίζουν επαίνους και θετικές κριτικές αποτιμήσεις. Μπορούμε δηλαδή να ελπίζουμε ότι αυτό που λένε όλοι "Η βαριά βιομηχανία μας είναι ο πολιτισμός" ότι ισχύει; Γιατί στα λόγια ακούγεται ωραίο, αλλά στην πράξη δεν έχουμε να επιδείξουμε ούτε κινηματογράφο που να αντέχει σε διάρκεια, ούτε λογοτεχνία που να μας διαφημίζει διεθνώς, ούτε εικαστικές τέχνες που να αντέχουν στον χρόνο. Ή μάλλον έχουμε όλα αυτά αλλά κάπου μένουμε πίσω στην προαγωγή τους.

          Ο Ζουμπουλάκης στο Βήμα (http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=34&artId=294598&dt=18/10/2009 ) παρουσιάζει τις νέες αυτές παραγωγές που δείχνουν ότι πού και πού κάτι κινείται στο ελληνικό σινεμά. Ξεχωρίζω δύο φιλμ τα οποία τράβηξαν την προσοχή-μου: η “Ακαδημία Πλάτωνος” του Φ. Τσίτου που αναφέρεται στην κρίση ταυτότητας ενός Ελληναρά που ανακαλύπτει ότι είναι Αλβανός! (γλυκόπικρη κωμωδία με έξυπνο χειρισμό του θέματος) και η “Ψυχή βαθιά” του Π. Βούλγαρη (συν-σενάριο με την Καρυστιάνη), που αναφέρεται στον Εμφύλιο πόλεμο. Δες επίσης τα άρθρα των Ξυδάκη και Κατσουνάκη στην Καθημερινή.

4. Και μετά τον κινηματογράφο ας ξαναγυρίσουμε στη λογοτεχνία, συνδυασμένη αυτή τη φορά με το θέατρο: το Θέατρο Τέχνης ανεβάζει ποιήματα της Κικής Δημουλά σε σκηνοθεσία Μ. Ξανθοπουλίδου. Παράλληλα, το Θέατρο του Μαρτίου ανεβάζει τον “Ιαγουάρο” (1987) του Αλέξανδρου Κοτζιά σε σκηνοθεσία Θ. Εσπίριτου. Η λογοτεχνία γίνεται θέαμα (με την καλή έννοια). Το ζήτημα είναι αν οι συγκεκριμένες παραστάσεις μπορούν να εξαγάγουν νοήματα που δεν φαίνονται εύκολα με την ανάγνωση.

Πατριάρχης Φώτιος