Χυμός αχλάδι

ΔΙΑΚΟΠΗ - ΣΥΝΕΧΕΙΑ

Να λοιπόν μια ένδειξη ότι οι αναγνώσεις των διακοπών μου πήγαν καλά: επέστρεψα δίχως απαντήσεις, αλλά με ανανεωμένες τις διατυπώσεις των ερωτημάτων μου. Γιατί κάθε φορά που πιάνω στα χέρια ένα βιβλίο σκέφτομαι μήπως (και με ποιον τρόπο) το νόημα μπορεί να είναι κάτι περισσότερο από «πρόθεση». Μπορεί ποτέ το υποκείμενο (ο αναγνώστης, ο συγγραφέας, ο σχολιαστής) να ξέρει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες διαμορφώθηκε η στάση και το νόημα; Και αν τούτο δεν είναι δυνατό, μπορεί τουλάχιστον να αναγνωρίσει με επάρκεια τους κανόνες για τη χρήση των λογοτεχνικών υλικών ακολουθώντας τις σημασιολογικές υποδείξεις του έργου; Και ύστερα, ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε μια χρήσιμη διατύπωση με την οποία δυο άνθρωποι συνεννοούνται κάτω από ειδικές συνθήκες (για παράδειγμα: ένας συγγραφέας και ένας αναγνώστης), και σε μια φράση με νόημα εν γένει; Δηλαδή ποια σημασιολογία διαφοροποιεί το πεδίο της τρέχουσας, «κοινής», ομιλούμενης γλώσσας από τη λογοτεχνία που την αναπαράγει; Θέλω να πω, η επικοινωνία από πού αρχίζει; Από την παρουσία του υποκειμένου στους πολλούς / στον εαυτό του / στους άλλους; Επομένως από τη μαζικότητα / την ταυτότητα / τη διυποκειμενικότητα; Και τότε η επικοινωνία (που οπωσδήποτε προϋποθέτει έναν συμμέτοχο) είναι πράγματι μια συναίνεση (consensus) με τον λόγο του άλλου (dissensus); Και ό,τι θέλω να πω για το αντικείμενο (για το έργο) έχει πράγματι νόημα ή το νόημα προέρχεται από εμένα που το σχολιάζω και το εξηγώ;

Και να ένα δεύτερο –απότοκο- ζήτημα πάνω στη «φύση» του λογοτεχνικού: είναι η λογοτεχνία ενιαία; Ή μάλλον είναι ενιαία για όλους, και με ποιους τρόπους; Κι αν είναι, γιατί την κατακερματίζουμε; Από την άλλη, αν θα έπρεπε να οδηγηθούμε προς την ιδέα της «συνέχειας», δεν θα βρισκόμασταν άραγε αμέσως αντίθετοι προς την ίδια την ιστορία της λογοτεχνίας, καταστρατηγώντας την ενόψει μια «λογικής ενότητας»; Γιατί είναι πλέον γνωστό ότι η ιστορία δεν «προχωρά», δεν έχει «διαδρομή», αλλά διαμορφώνεται μέσα από χάσματα, ελλείψεις και διαφορές. Από την εποχή του Kant (για να εκλέξουμε ένα σημαδιακό σημείο), βλέπουμε τα κείμενα με τον ίδιο τρόπο; Μιλάμε γι’ αυτά με τον ίδιο τρόπο; Οροθετούμε με τους ίδιους κανόνες τα αναλυτικά μας εργαλεία; Έχουμε πάντοτε πεδία ομοιογενή (όπως θέλει ο Bourdieu) όπου το νέο παράδειγμα ενσωματώνεται στο προηγούμενο ή όπου το παλιό εμφανίζεται δίχως διαταράξεις; Τι ξέρουμε αλήθεια (ή μάλλον τι μπορούμε να ξέρουμε διαχρονικά) για τη γραφή, αν η λογοτεχνία αλλάζει διαρκώς ακόμα και εκείνο το παρελθόν της; Και ποιος αποφαίνεται γι’ αυτό; Ποιος κρίνει;

Η απάντηση εδώ είναι: κανείς. Η υπόθεση τότε παραπέμπεται διαρκώς εκ νέου. Η ετυμηγορία οφείλει να είναι πάντοτε εφέσιμη. Το δικαστήριο είναι και πάλι η λογοτεχνία. Μετά την διακοπή αποκαθίσταται (και εδώ βρίσκεται το οξύμωρο) μια «νέα συνέχεια». Το ζήτημα είναι με ποιον τρόπο είναι «νέα» αφού κάθε φορά εξακολουθεί να είναι «συνέχεια».

Κάτια
30/8/2006