Stephen Crane, “Το κόκκινο σήμα του θάρρους”

Πότε ξεκινά ο αντιηρωισμός ως στάση ζωής; Πίστευα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι οδυνηρές μάχες στα χαρακώματα άφησαν πίσω τους ματαιωμένες συνειδήσεις. Μάλλον όχι, όμως, αφού ο Crane γράφει μια αντιηρωική μπαλάντα, είκοσι χρόνια πριν.

Stephen Crane “The Red Badge of Courage” 1895 “Το κόκκινο σήμα του θάρρους” μετ. Ν. Παναγιωτόπουλος εκδόσεις Μεταίχμιο 2019

Πόσα χρόνια ζωής; Αν δεν ασχοληθούμε με τα κλασικά έργα, αν δεν γνωρίσουμε έστω κι ένα ποσοστό απ’ αυτά, απ’ όσα αποτέλεσαν φωτάκι-ορόσημο στην πορεία της ανθρωπότητας, πώς θα πούμε ότι φωτιστήκαμε από το διαχρονικό. Κι ας μη μας αρέσουν μερικά απ’ αυτά.

> Αμερικανός ποιητής, μυθιστοριογράφος, διηγηματογράφος και δημοσιογράφος. Πολυγραφότατος, παρά τη σύντομη ζωή του, έγραψε ακολουθώντας την παράδοση του ρεαλισμού, το έργο του, ωστόσο, παρουσιάζει τα πρώτα ψήγματα νατουραλισμού και ιμπρεσιονισμού, εξ ου και η κριτική τον αναγνώρισε ως έναν από τους πλέον καινοτόμους συγγραφείς της γενιάς του. Σημαντικότερα πεζογραφικά έργα του θεωρούνται τα "Maggie: A girl of the streets" (Μάγκι: Ένα κορίτσι του δρόμου), "Open boat" (Βάρκα στο πέλαγος), "The Blue Hotel" (Το μπλε ξενοδοχείο), αλλά κυρίως το "Κόκκινο παράσημο ανδρείας" που θεωρείται και το αριστούργημά του. Δημοσιογράφος και πολεμικός ανταποκριτής - μεταξύ άλλων κάλυψε τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, έγραψε μάλιστα και το μυθιστόρημα "Active service" με βάση τις εμπειρίες του στην Ελλάδα - ταξιδευτής, μποέμ και με ασθενική υγεία, ο Κρέιν θα εγκατασταθεί προς το τέλος της ζωής του στην Αγγλία όπου θα συνδεθεί φιλικά με τον Τζόζεφ Κόνραντ, τον Φορντ Μάντοξ Φορντ, τον Χ. Τζ. Γουέλς, τον Χένρι Τζέιμς και άλλους και θα πεθάνει εκεί στα είκοσι εννιά του μόλις χρόνια, αφήνοντας πίσω του ένα έργο μεγάλης στυλιστικής λεπτότητας και ψυχολογικού βάθους.

Κοιτάζω τη Biblionet και βλέπω ότι μόνο το 2019 το συγκεκριμένο βιβλίο του Αμερικάνου συγγραφέα έχει μεταφραστεί τρεις φορές από τρεις διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους!

-Crane, Stephen, 1871-1900. Το κόκκινο έμβλημα του θάρρους. Η ξεσκέπαστη βάρκα / Στήβεν Κρέιν · μετάφραση Παντελής Ζωιόπουλος. - Αθήνα : Αρμός, 2019, 298σ.

-Crane, Stephen, 1871-1900. Το κόκκινο σήμα του θάρρους / Stephen Crane · μετάφραση Νίκος Παναγιωτόπουλος. - 1η έκδ. - Αθήνα : Μεταίχμιο, 2019. - 276σ.

-Crane, Stephen, 1871-1900. Κόκκινο παράσημο ανδρείας / Stephen Crane · μετάφραση Κατερίνα Σχινά. - 1η έκδ. - Αθήνα : Διαλέγεσθαι, 2019. - 293σ.

Είναι κάποια επέτειος ή έτυχε; [Προσέξτε τη διαφορά στη μετάφραση του τίτλου!]

Το βιβλίο φέρνει σε σύγκρουση τη ρεαλιστική πραγματικότητα με την ιδεαλιστική εξιδανίκευση. Ο νεαρός Henry Fleming κατατάσσεται εθελοντικά στον στρατό το 1863 κατά τη διάρκεια του Εμφύλιου Πολέμου στην Αμερική, για να ζήσει τη μάχη στο πρότυπο των ομηρικών επών και του «Ή ταν ή επί τας»! Η ηρωική πλευρά του πολέμου διαμορφώνει εντυπώσεις πάνω από το κανονικό. Όταν κατατάσσεται, ανακαλύπτει καταρχάς ότι το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους περνάει σε πορείες που πρήζουν τα πόδια, βαραίνουν από τον γυλιό τους ώμους και σπάνε την ψυχολογία εν αναμονή της μάχης που όλο και αναβάλλεται.

Αλλά κι όταν ξεσπάει η μάχη, η συμπεριφορά των στρατιωτών δεν είναι καθόλου ηρωική. Η κάμερα δεν πέφτει στη δόξα της επίθεσης και τη “μαγεία” του θανάτου, αλλά στην ανθρώπινη πλευρά των στρατιωτών που κλαίνε, ετοιμάζονται για την αποδημία εις Κύριον, βρίσκονται μέσα σε καπνούς και σε αίμα… Η δημοσιογραφική ματιά του συγγραφέα είναι σχετικά ουδέτερη, αλλά συνάμα επικεντρώνεται στο μικρό για να δείξει το μεγάλο. Ο πρωταγωνιστής χάνεται μέσα στο πλήθος των συστρατιωτών του, το οποίο πολυπλόκαμο και ομαδικό βιώνει όχι τόσο τη μεγάλη φρίκη όσο τη μικρή οδύνη. Η μάλλον όχι την οδύνη, αλλά τη ματαιότητα.

Ο Henry τελικά ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους, όχι γιατί επέδειξε μια ηρωική στάση, αλλά ακριβώς αντίθετα τραυματίστηκε τυχαία, πράγμα που τον έσωσε από το στίγμα του λιπόψυχου, καθώς δεν πολέμησε στην κρίσιμη μάχη. Ο Crane συνεχίζει να τονίζει την αντιηρωική πτυχή του πολέμου, μετατρέπει μια επονείδιστη συμπεριφορά σε ένδειξη γενναιότητας, ανατρέπει δηλαδή το συνηθισμένο status quo… Ο πόλεμος ωριμάζει τον Henry όχι με τον ηρωισμό και την αίγλη που του παρείχε, αλλά με τον θάνατο, το αίμα, τη φρίκη, την απώλεια…

Το κείμενο είναι γραμμένο με ρεαλιστικό τρόπο, αλλά δεν λείπουν ορισμένες ήπιες ποιητικές περιγραφές, δοσμένες με καίριες μεταφορές και παρομοιώσεις, και ορισμένες φωτεινές φράσεις. Π.χ. στη θέα ενός νεκρού Νότιου με σκισμένη τη σόλα του παπουτσιού του, γράφει ο Crane: “Μετά θάνατον εξέθετε στους εχθρούς του τη φτώχια που εν ζωή ίσως είχε μπορέσει να αποκρύψει από τους φίλους του”. Αν μπορώ να εκφράσω μια ένσταση, αυτή είναι η δημοσιογραφική κάλυψη, που μετατρέπει τη μυθοπλασία σε αφήγηση γεγονότων, σε σειρά πολεμικών περιστατικών, που λίγο προσεγγίζουν την αισθητική του λογοτεχνικού έργου. Αλλά, έστω κι έτσι, το μήνυμα περνάει καθαρά, ο πόλεμος κατεβαίνει από τον θρόνο του ένδοξου στο σκαμνάκι του μάταιου.

In2life, 6/11/2019 

Πάπισσα Ιωάννα