Έλενα Πονιατόφσκα, “Το τρένο θα περάσει πρώτο”

Μεξικό. Οι σιδηροδρομικοί απεργούν και παραλύουν τον κόσμο. Η μαχητικότητά τους είναι συγκινητική. Είναι ένας άνεμος αισιοδοξίας ότι οι μάχες μπορούν να έχουν αίσιο τέλος. Ουτοπία ή ρεαλισμός;

Elena Poniatowska “El tren pasa primero” 2007 Έλενα Πονιατόφσκα “Το τρένο θα περάσει πρώτο” μετ. Μ. Μπονάτσου εκδόσεις Καστανιώτη -2017

Μια ιστορία αλήθειας και κλείνει το τραύμα (MC Yinka):

Βραβείο Cervantes για το σύνολο του έργου της συγγραφέως και βραβείο Rómulo Gallegos για το συγκεκριμένο μυθιστόρημα.

Τα κακά τα κείμενα / Τη δική μου τη φθορά / Τα ψευτοπαλίκαρα (MC Yinka):

Η Poniatowska, διαβάζω, διακρίνεται για τη σύζευξη λογοτεχνίας και δημοσιογραφίας. Κι αυτό το βιβλίο της συνδυάζει το ιστορικό και χρονογραφικό χαρακτήρα με τη μυθοπλασία. Πρόκειται για την απεργία των σιδηροδρομικών που παρέλυσε τη χώρα του Μεξικό κάπου στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Η νίκη των απεργών κι η μισθολογική και θεσμική αναβάθμισή τους γιορτάστηκε ως νίκη του λαού απέναντι στο κεφάλαιο και στους Αμερικάνους που έλεγχαν την οικονομία της χώρας.

Πρωτεργάτης της απεργίας είναι ο Trinidad Pineda Chiñas. Ο οποίος αναδεικνύεται αδιαμφισβήτητος ηγέτης του εργατικού κινήματος και εκλέγεται  γενικός γραμματέας του συνδικαλιστικού οργάνου των σιδηροδρομικών. Μέχρι τότε επικεφαλής οριζόταν από την κυβέρνηση, με αποτέλεσμα να ελέγχονται τα συνδικάτα και να ξεπουλιούνται οι αγώνες. Τώρα ο Trinidad χαράζει μια σταθερή γραμμή. Ο Τύπος τον κατηγορεί για κομουνιστή, ενώ ο ίδιος δεν διστάζει να έρθει σε αντίθεση και με τα κομουνιστικά-σοσιαλιστικά κόμματα. Ως ιδεαλιστής κομουνιστής δίνει έναν σκληρό αγώνα, ακόμα και εναντίον των συντρόφων του, που δειλιάζουν.

Στην ουσία η Poniatowska μετατρέπει σε ρεπορταζιακό μυθιστόρημα ή σε μυθιστορηματική βιογραφία τα γεγονότα του 1958-1959: http://nvdatabase.swarthmore.edu/content/mexican-railroad-workers-strike-wages-and-union-rights-1958-1959. Τότε έγινε μια μαζική απεργία των σιδηροδρομικών υπό την ηγεσία του Demetrio Vallejo. Ο οποίος φυλακίστηκε τελικά για τους αγώνες του.

Η Μεξικάνα συγγραφέας γράφει μ’ έναν μαχητικό και ορμητικό τρόπο. Όλα σαρώνονται απ’ την ενέργεια των απεργών και την αισιοδοξία της νίκης. Η γραφή της, ζωντανή και καταιγιστική, παρασέρνει κι εμάς στη λαίλαπα μιας ταξικής μάχης, που αποβαίνει νικηφόρα. Η ιστορία παρουσιάζεται ζωντανή μ’ αλλαγμένα τα ονόματα, αλλά ανάγλυφη την ατμόσφαιρα και το επαναστατικό κλίμα της απεργίας.

 

Το μυαλό μου ν’ ανοίξει να δώσει τροφή στην πένα (MC Yinka):

Mε κέρδισε η πνοή κι η μαχητικότητα. Μ’ άφησε αποστασιοποιημένη η μετατροπή της σειράς απεργιών σε λογοτεχνία.

> Η Έλενα Πονιατόφσκα (ολόκληρο το όνομά της Helene Elizabeth Louise Amelie Paula Dolores) γεννήθηκε στο Παρίσι, το 1932. Ο πατέρας της, απόγονος Πολωνών ευγενών, και η μεξικανικής καταγωγής μητέρα της, μετανάστευσαν στο Μεξικό το 1942, όταν η μελλοντική συγγραφέας ήταν μόλις δέκα χρονών. Εκεί μεγάλωσε, αλλά αργότερα σπούδασε στη Γαλλία, τις ΗΠΑ και φυσικά στη δεύτερη πατρίδα της. Από το 1954 ασχολείται με τη δημοσιογραφία, θεωρώντας την όχι επάγγελμα, αλλά κοινωνικό λειτούργημα· παράλληλα συνέγραφε και πολλά βιβλία (μυθιστορήματα, δοκίμια, ρεπορτάζ, διηγήματα και θεατρικά εργα), ενώ για ένα διάστημα δίδαξε και σε πανεπιστήμια του Μεξικού.
Το πρώτο της μυθιστόρημα εκδόθηκε το 1969 ("Hasta no verte Jesus mio") και βασιζόταν στις διηγήσεις του Χεσού Παλάνκο, ενός εργάτη γης που είχε συμμετάσχει στον Μεξικανικό εμφύλιο πόλεμο, στις αρχές του 20ού αιώνα.
Το επόμενο βιβλίο της ήταν το "La noche de Tlatelolco" (1971) και βασιζόταν στη σφαγή των φοιτητών, στην Πόλη του Μεξικού, την οποία διέταξαν ο τότε πρόεδρος της χώρας Ντιάς Ορτάζ και ο υπουργός του των Εσωτερικών (και κατοπινός πρόεδρος) Λουίς Ετσεβερία, στις 2 Οκτωβρίου του 1968. Το μακελειό εκείνο (η βρετανική εφημερίδα Guardian υπολόγισε σε 350 τους νεκρούς φοιτητές), που σημάδεψε μια ολόκληρη γενιά, εξακολουθεί ν' αποτελεί μαύρη κηλίδα στην ιστορία του Μεξικού ως σήμερα, και οι υπεύθυνοί του δεν δικάστηκαν ποτέ. Παρότι γράφτηκαν πολλά βιβλία γι' αυτό, το συγκεκριμένο έργο της Πονιατόφσκι, ένα από τα δημοφιλέστερά της, αποτέλεσε ορόσημο για τη μεξικανική λογοτεχνία, γιατί χειρίστηκε πολλές και διαφορετικές πηγές στη συγγραφή του (ρεπορτάζ, προφορικές διηγήσεις, μαρτυρίες όσων επέζησαν από τη φοβερή σφαγή, επίσημα έγγραφα, άρθρα εφημερίδων κτλ.) Η Πονιατόφσκα ακολούθησε το ίδιο στιλ και σε άλλα βιβλία της με θέματα, όπως τον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο ή τον αγώνα των Ζαπατίστας στην επαρχία Τσιάπας του Μεξικού.
Άλλα έργα της: "Querido Diego, te abraza" (μυθιστόρημα, 1978, βασισμένο σε υποθετικές επιστολές που κάποια γυναίκα στέλνει στον ζωγράφο Ντιέγκο Ριβέρα), "La casa de la tierra" (διηγήματα, 1980), "El ultimo guajalote" (δοκίμιο, 1982), "Moletiques y pasiones" (μυθιστόρημα, 1987), "La flor de lis" (μυθιστόρημα, 1988), "Tinisima" (μυθιστόρημα, 1992, βασισμένο στον βίο της Ιταλίδας φωτογράφου Τίνας Μοντότι, που έζησε στο Μεξικό το πρώτο ήμισυ του 20ού αίωνα) κ.ά.
Το 2001, το τελευταίο μυθιστόρημά της, "Το δέρμα του ουρανού" (La piel del cielo), βραβεύτηκε από διεθνή επιτροπή, αποτελούμενη από ισπανόγλωσσους συγγραφείς, με το βραβείο, Alfaguara 2001, ξεχωρίζοντας ανάμεσα στα καλύτερα 592 ισπανόγλωσσα μυθιστορήματα του προηγούμενου έτους, επειδή "η συγγραφέας κινεί με πρωτοφανή δύναμη τα πρόσωπα του έργου της".
Η Έλενα Πονιατόφσκα τιμήθηκε επιπλέον με το βραβείο Xavier Villaurrutia, το 1971, αλλά το αποποιήθηκε. Ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Columbia της Νέας Υόρκης, του Sinaloa, της Toluca και του Πανεπιστημίου της Φλόριντα. Επίσης, το 1979 έλαβε το Εθνικό Βραβείο Δημοσιογραφίας του Μεξικού.

Πάπισσα Ιωάννα