“Τρόποι να γυρίζεις σπίτι” του Alejandro Zambra

Έζησες ποτέ χούντα; Και πώς μπορείς πλέον να αναπλάσεις την παιδικότητα όταν βρέθηκες σε χαλεπούς καιρούς, που δεν τους κατάλαβες; Τρόποι να ξαναδείς το σπίτι-σου, να ξαναδείς την παιδική-σου ηλικία και την οικογένειά-σου, να ξαναδιαβάσεις με τα γυαλιά της ωριμότητας το ιστορικό παρελθόν που το έζησες ξώφαλτσα.

Χιλιανός καφές με αλκοόλ: Alejandro Zambra “Formas de volver a casa” Anagramma 2011
Alejandro Zambra “Τρόποι να γυρίζεις σπίτι” μετ. Α. Κυριακίδης εκδόσεις Ίκαρος 2016

Πριν το διαβάσω:

          Γιατί το διάλεξα; Επειδή το όνομα του μεταφραστή Αχιλλέα Κυριακίδη πιστοποιεί ποιότητα, ασχέτως αν θα μου αρέσει ή όχι το ίδιο το έργο. Ασχέτως αν το διάλεξε ο ίδιος ή όχι.

Καθώς το διάβαζα:

          Είμαστε πάντα συνδεδεμένοι με την παιδική ηλικία, με έναν ομφάλιο λώρο που δεν σπάει με τίποτα; Κουβαλάμε μέσα-μας σαν δίδυμο εν-σωματωμένο αδελφό τον εαυτό-μας όταν ήταν μικρός και αυτός συχνά μας ψιθυρίζει, ενστικτωδώς και άλογα, την πραγματικότητά-του; Ζούμε μονίμως με έναν αναπόφευκτο παλιμπαιδισμό που χρωματίζει με νοσταλγία τη ζωή μας;

          Λάθος ερωτήματα.

          Η πορεία του κειμένου του Χιλιανού συγγραφέα μας πηγαίνει αλλού: πόσο η παιδική συνείδηση δεν συλλαμβάνει όσα γίνονται και εκ των υστέρων προσπαθεί ο ενήλικος πια να ανασυνθέσει το παρελθόν; Και πώς εισπράττει ένα παιδί τις πολιτικές εξελίξεις που περνάνε κάτω από τη μύτη-του χωρίς να μπορεί να μυρίσει τίποτα;

          Το μυθιστόρημα ξεκινά με τον μικρό αφηγητή να είναι ερωτευμένος με τη λίγο μεγαλύτερή-του Κλάουδια και για χάρη-της παρακολουθεί κάποιον Ραούλ. Η παιδική ματιά δηλώνει ανωριμότητα, αφέλεια και αθωότητα. Στη συνέχεια συναντάμε τον πρωταγωνιστή, ενήλικο πιο γύρω στα τριάντα, συγγραφέα που γράφει ένα βιβλίο, και ψάχνει να βρει τον παιδικό έρωτά-του στο σπίτι-της, όπου η αδελφή-της Χιμένα τον ενημερώνει ότι θα έλθει από την Αμερική. Κι όταν επιστρέφει για να κηδεύσει τον πατέρα-της, οι δύο παιδικοί φίλοι ξανασμίγουν, αυτή τη φορά σε έναν ολοκληρωμένο έρωτα.

          Και τότε ο κεντρικός ήρωας ανακαλύπτει ότι πίσω από το όνομα Ραούλ κρυβόταν στα 1985 ο πατέρας της Κλάουδιας, καθώς διωκόταν από το καθεστώς του Πινοσέτ (1973-1990) και συνάμα έκρυβε στο σπίτι-του αντικαθεστωτικούς. Ο αφηγητής ανακαλύπτει ότι η χούντα του δικτάτορα είχε αναδείξει τόσο ήρωες και αγωνιστές όσο και βολεμένους και εφησυχασμένους πολίτες, όπως οι γονείς-του.

Το καθεστώς του Πινοσέτ κατάργησε τις ατομικές και πολιτικές ελευθερίες το λαού και μεθόδευσε την εξουδετέρωση των αντιπάλων του με τη χρήση ωμής βίας. Παρά τη στυγνή δικτατορία του, με δολοφονίες, μαζικές εκτοπίσεις και φυλακίσεις , μόνο από το 1983 και μετά ο χιλιανός λαός άρχισε να αντιδρά, κυρίως λόγω των μεγάλων οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπιζε η χώρα.Το 1988, ύστερα από διεθνείς πιέσεις, διοργάνωσε δημοψήφισμα στο οποίο οι Χιλιανοί είπαν ΟΧΙ στην παραμονή του στην εξουσία , ωστόσο εκείνος ξεκαθάρισε ότι επρόκειτο να παραμείνει στην προεδρία της Χιλής μέχρι το 1990. Τα θύματα της δικτατορίας του Πινοσέτ στη Χιλή είναι 9.800 περισσότερα από ό,τι πιστευόταν, με συνέπεια να ξεπερνούν συνολικά τα 40.000, σύμφωνα με την εξεταστική επιτροπή που φτιάχτηκε για αυτόν ειδικά τον λόγο στο Σαντιάγο. Οι αριθμοί αφορούν τους φυλακισθέντες και βασανισθέντες της 17χρονης χιλιανής χούντας (1973-1990), ενώ ο επίσημος αριθμός νεκρών και εξαφανισθέντων ανέρχεται σε 3.065. (el.wikipedia.org/wiki/)

          Το κείμενο του Σάμπρα δεν ξεκινά δυναμικά και γενικά θα έλεγα ότι δεν κορυφώνεται. Από ένα σημείο όμως και μετά η επανανακάλυψη του παρελθόντος, η πολιτική διάσταση που αυτό αποκτά, η σύνδεση του ατομικού (έρωτας) με το συλλογικό (πολιτική) σε συνδυασμό με την ποιότητα της γραφής κάνουν τον αναγνώστη να προσέξει περισσότερο τη λογοτεχνική-του αξία. Τα μικρά κεφάλαια συνδυάζουν γεγονότα και σχόλια, κινήσεις και σκέψεις, ενώ η ματιά του ώριμου πλέον αφηγητή προσπαθεί να αναπληρώσει όσα έχασε λόγω της ηλικίας-του.

          Τελικά μαζί με το παρελθόν εμείς οι αναγνώστες παρακολουθούμε και το παρόν, κατά το οποίο γράφεται το μυθιστόρημα του αφηγητή. Κι η Κλάουδια, που πιθανόν δεν υπήρξε ποτέ, είναι το μυθοπλαστικό alter ego της Έμε, της πρώην γυναίκας του συγγραφέα, με την οποία ξαναβρίσκονται για λίγο και εν μέρει συμφιλιώνονται. Η αναζήτηση της γυναίκας και η αναζήτηση του παρελθόντος που πέρασε ανεπαίσθητα συντήκονται στην αναζήτηση του μυθιστορήματος.

         

Αφού το διάβασα:

Διάβασα το βιβλίο γρήγορα και άνετα. Τα μικρά κεφάλαια και η ευκρινής γραφή βοηθάνε σε κάτι τέτοιο. Το ήπιο αεράκι της αφήγησης βοήθησε εξίσου, παρά τη χαλαρή συνεκτική δομή και την έλλειψη γερής αρμοδεσιάς που να στηρίζει τα συναισθήματα. Βρήκα μόνο τα τελευταία σε μια εξομολόγηση, παρά καλοδεμένα γεγονότα και έναν άξονα που να τα συνδέει.

[Οι εικόνες που συνοδεύουν το κείμενο είναι παρμένες από:  www.talklocal.com,  science.howstuffworks.com,  theentrepreneurialwife.com,   www.history.com   και   www.telesurtv.net]

Πατριάρχης Φώτιος