Thursday, September 15, 2016

“Έχων σώας τας φρένας” του Αργύρη Χιόνη

Ο συγγραφέας προειδοποιεί: “τρελές ιστορίες”, ανάμεσα στην ορθοφροσύνη και την παραφροσύνη, που αφήνει κληρονομιά στα έπιπλα, νοιάζεται για τη γάτα-του, σκέφτεται σαν γυναίκα τη σόμπα-του.



Ελληνικός γλυκός:

Αργύρης Χιόνης
“Έχων σώας τας φρένας”
εκδόσεις Κίχλη
2016
 


Πριν το διαβάσω:
          Γιατί το διάλεξα; επειδή ο Χιόνης είναι ένα όνομα στη διηγηματογραφία που έχει μείνει στον νου-μου ως κάτι άξιο, ως κάτι μεγάλο, αλλά και επειδή η προηγούμενη συλλογή-του με τίτλο “Το οριζόντιο ύψος” μου είχε αφήσει προ μερικών ετών πολύ καλές εντυπώσεις.

Καθώς το διάβαζα:
          Η πρώτη εντύπωση, καθώς μπήκα στα διηγήματα της συλλογής, ήταν σφιγμένη. Ένα χαλαρό τέμπο, πολύ υποδόριο χιούμορ, μια σκανδαλιά σε κάθε παράγραφο, μια λοξή ματιά που κλείνει το μάτι στο παραμύθι, στον μύθο κ.ο.κ. Τα δύο πρώτα διηγήματα με άφησαν αμφίθυμο, αμήχανο, με την εύκολη γραφή και το παιχνιδιάρικο ύφος. Στο τρίτο κείμενο είδα πίσω από το μειδίαμα του συγγραφέα τη βαθύτερη υπαρξιακή αγωνία, που κρύβεται πίσω από το σεντόνι της θυμηδίας.
          Έτσι, αναγνώρισα δύο επίπεδα που κινούνται παράλληλα αλλά σε πολλά σημεία διασταυρώνονται.
          Από τη μία, είναι αυτό το ευτράπελο ύφος, που χαλαρώνει την ανάγνωση, που την κατεβάζει σε παιγνιώδη επίπεδα. Ένας “γεράκος”, πριν από τον θάνατό-του, σκαρώνει σκανταλιές, παίζει με την αφήγηση, κάνει γκριμάτσες στη ζωή και στον θάνατο, χαμογελά στα σοβαρά, για να διασκεδάσει το βάρος-τους, λιμάρει τα λόγια για να μη δείχνουν το τραγικό, τον φόνο, την προδοσία, κινείται στην Ιστορία και στον μύθο, φτιάχνει λογοτεχνικούς θρύλους, αλωνίζει διακειμενικά παρωδώντας, παίζοντας, γελώντας…  Στα διηγήματα του Χιόνη βρίσκουμε την παρωδία άλλων κειμενικών ειδών, το χιούμορ, μερικές φορές σαρκαστικό και αυτοσαρκαστικό, την ανατροπή κ.ο.κ.
          Από την άλλη, φαντάζομαι –πεισμένος και από το οπισθόφυλλο- ότι πολλά από τα θέματά-του είναι βαριά, αφού αναφέρονται στον θάνατο, στην παντοδυναμία του έρωτα, την εξαιτίας του γήρατος εξασθένισης του σώματος, της αγωνίας για την απώλεια του γενετήσιου ενστίκτου, την αφαίρεση της ζωής, τη συμβίωση με κάποιο ζώο κ.ο.κ. Κατά δήλωση του συγγραφέα, όλα αυτά δεν πέπτονται εύκολα και γι’ αυτό δεν τα πραγματεύτηκε με το σοβαρό ύφος που θα μπορούσε.

Αφού το διάβασα:
          Καταρχάς, μου φαίνεται ότι ο συνδυασμός του ευτράπελου και παρωδιακού με τα σοβαρά, βαριά θέματα δεν απέδωσε απόλυτα τους αναμενόμενους καρπούς. Τα θέματα δεν αποφορτίστηκαν από το φορτίο-τους αλλά εξαερώθηκαν σε κωμικές εκδοχές της ζωής, χωρίς το βάρος ενός πιο  μεστού προβληματισμού. Προτιμώ να βλέπω στα κείμενα όλο το σκανδαλιάρικο ύφος και τρόπο του Χιόνη, που θέλησε να παίξει με τα είδη των κειμένων, με τις συνταγές, με τα στερεότυπα, να μεταμοντερνίσει –χωρίς να έχει κάτι εναντίον του μεταμοντερνισμού!- παρά να γράψει με το σοβαρό ύφος με το οποίο τον γνώρισα. Νομίζω ότι, επειδή είχα προϊδεαστεί για τη σύζευξη σοβαρού θέματος με ανάλαφρη μορφή, δεν αφέθηκα να χαρώ το χιόνιο παιγνίδισμα.
          Σταδιακά κι όσο καθίζει η ανάγνωση, συνειδητοποιώ ότι η γραφή του Χιόνη είναι αυτό το ευτράπελο, χωρίς δεύτερες συνάψεις. Συνειδητοποιώ τη δύναμη του διηγήματος: μπορεί να περάσει απλά ό,τι φιδοσέρνεται στην ψυχή του συγγραφέα και να το αποδώσει λοξά, πλάγια, τεθλασμένα, υπόγεια και υποδόρια, συγκινητικά πίσω από τα χαμόγελα και την τρέλα. Συνειδητοποιώ ότι το ζώο που εμφανίζεται συχνά στα διηγήματα του κατά βάση ποιητή είναι ένα μυθοπλαστικό υποκατάστατο, που αξίζει να διαβαστεί ως συμ-πρωταγωνιστής. [Μόλις διάβασα και την κριτική της Μαρούτσου, που πλησιάζει με πολύ σεβασμό τον Χιόνη].  
          Τέλος, η έκδοση, αν και προέρχεται από τα χέρια της εκδότριας της «Κίχλης» Κριτσέλη, ικανότατης, σχολαστικής με την καλή έννοια, προσεκτικής και επιμελούς, εδώ έφτασε σε έναν κυκεώνα, που μπερδεύει τον αναγνώστη. Κείμενα, σημειώσεις, κόντρα σημειώσεις, ημιτελή κείμενα, επίμετρο, νέες σημειώσεις τέλους… Θα προτιμούσα μια δομή που να μπορεί να την παρακολουθεί ο αναγνώστης –π.χ. κάποιες σημειώσεις θα ήταν καλύτερο να είναι υποσημειώσεις.

[Οι εικόνες που συνοδεύουν το κείμενο είναι παρμένες από:  www.iefimerida.gr,  www.lifo.gr,  www.newsbeast.gr,  pasavant.blogspot.com  και  mikroimegaloi.gr]

          Εις μνήμην Μάρης Θεοδοσοπούλου
και Παντελή Καλιότσου
Πατριάρχης Φώτιος   

3 comments:

Unknown said...

Ο Αργύρης Χιόνης είναι σταθμός για τα Ελληνικά διαβάσματα, κατά την άποψή μου. Τα πεζά του και τα ποιήματά παίζουν με το παράλογο είναι διεισδυτικά σαρκαστικά ειρωνικά και επαναστατικά.
Είναι ένας από τους αγαπημένους μου συγγραφείς.
Τον πρωτογνώρισα μέσα από τις μεταφράσεις του Αστερίξ και Οβελίξ που ήταν αξιοσημείωτες

https://sarantakos.wordpress.com/tag/%CE%B1%CF%81%CE%B3%CF%8D%CF%81%CE%B7%CF%82-%CF%87%CE%B9%CF%8C%CE%BD%CE%B7%CF%82/

Σουμέλα

Νώντας Τσίγκας said...
This comment has been removed by the author.
Πάπισσα Ιωάννα said...

Σουμέλα, συγνώμη που άργησα να σου απαντήσω αλλά έλειπα εκτός Αθηνών για δυο μέρες.
Ο Χιόνης όντως είναι σημαντικός,
στο διήγημα και στην ποίηση.
Π.Φ.