Thursday, July 14, 2016

“Η έξωση από την κόλαση” του Robert Menasse

Πώς διαμορφώνεται μια συλλογική στάση για τις διώξεις των Εβραίων μέσα από τη λογοτεχνία; Και πώς η ιστορία επαναλαμβάνεται με άλλους όρους, αλλά πάντα με τα ίδια συμπεράσματα;


Robert Menasse
“Die Vertriebung aus der Hölle”
Frankfurt 2001
“Η έξωση από την κόλαση”
μετ. Θ. Παρασκευόπουλος
εκδόσεις Πόλις
2016
 


            Από τις πιο δυνατές ενάρξεις που έχω διαβάσει!!! Μέσα σε λίγες σελίδες ένα αφόρητο χαστούκι στον καθωσπρεπισμό! Ένα ισχυρό ράπισμα αλήθειας. Όταν ο Βίκτορ βρίσκεται στο εστιατόριο όπου γίνεται το reunion του σχολείου-του κι έρχεται να μιλήσει για τον εαυτό-του μπροστά στους συμμαθητές και τους πρώην καθηγητές-του, αρχίζει να παραθέτει ονόματα καθηγητών που συμμετείχαν στις ναζιστικές οργανώσεις με τον αριθμό του μητρώου του καθενός! Η συνάθροιση διαλύθηκε μέσα σε καπνό και σκόνη κι αυτός έμεινε μόνος με τη Χίλι, μία από τις συμμαθήτριές-του την οποία παλιά αγαπούσε.
            Ο Βίκτορ Αμπραβανέλ κατάγεται από τους Εβραίους της Ισπανίας κι η οικογένειά-του περιλαμβάνει μια σειρά από φημισμένους ανθρώπους. Νυν ιστορικός σκαλίζει το παρελθόν-του και γι’ αυτό παράλληλα με την τωρινή αφήγηση ξεδιπλώνεται η ιστορία του Μανέ, νεαρού κρυφοεβραίου της Λισαβόνας των αρχών του 17ου αιώνα. Οι διώξεις και η λύσσα της Ιεράς Εξέτασης κατά των Εβραίων παραλληλίζεται συνειρμικά με τη ναζιστική θηριωδία του 20ού αιώνα. Οι δύο παράλληλες ιστορίες (τρεις αν συνυπολογίσει κανείς και την τωρινή συζήτηση με τη Χίλντεγκουντ) εναλλάσσονται, όσο ο αφηγητής Βίκτορ εξιστορεί στη Χίλι συμβάντα που τον οδήγησαν σ’ αυτή τη συνταρακτική αποκάλυψη.
            Ο μικρός Μανέ βρέθηκε μετά από την απώλεια της οικογένειάς-του σε ένα ίδρυμα Ιησουιτών, απ’ όπου αποφοιτώντας αναζητούσε, μαζί με τον πατέρα-του, τρόπο να φύγουν, για να γλιτώσουν από την πυρά. Ο δρόμος τους οδηγεί στο Άμστερνταμ κι ο Μανέ μεταλλάσσεται σε Μενασέ… Ο Βίκτορ σπουδάζει στην Αγγλία σε ένα summer school
Στην ουσία οι δύο ιστορίες αντικατοπτρίζουν η μία την άλλη, αφού αντανακλούν κι δυο τον ίδιο τον συγγραφέα σε διαφορετικές φάσεις μιας οικογενειακής ιστορίας. Ο πρόγονος του συγγραφέα Σαμουήλ Μενασέ και ο Αυστριακός σύγχρονός του Βίκτορ Αμπραβανέλ είναι οι αντικατοπτρισμοί μιας ενιαίας φύσης, αυτής του Εβραίου, που άλλοτε και τώρα, από την Ιερή Εξέταση ή τους Ναζί, υφίσταται διώξεις και αναζητά την αλήθεια και την ταυτότητά-του. Και μάλιστα προς το τέλος του έργου συγκλίνουν, καθώς η Εσθήρ, η αδελφή του Σαμουήλ Μενασέ, παντρεύεται έναν από την οικογένεια των Αμπραβανέλ, που κατάγονταν μάλιστα από τον Δαβίδ…
            Το βιβλίο κάνει μεγάλες ωραίες καμπύλες, άλλοτε στην κορυφή με την εναρκτήρια σκηνή ή την επίσκεψη στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού κι άλλοτε κοιλιές με μακρόσυρτες μικροϊστορίες και αναδρομές. Η ένταση αυξομειώνεται άναρχα, άρρυθμα, πολλές αδιάφορες πεδιάδες, λίγοι λόφοι με θέα, πράγμα που υποσκάπτει την πολύ καλή ιδέα της εναλλαγής. Στο μέρος που αφορά στον 17ο αιώνα θυμίζει τον δικό-μας Ζουργό στο “Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο” αλλά δεν είναι τόσο παραστατικός όσο ο Έλληνας ομότεχνός-του. Ο Menasse επιχειρεί μια διπλή πλοκή, με επίπεδα αλληλένδετα, που όντως δείχνουν συσχετισμούς και παραλληλίες… Αλλά τελικά άλλη μια ιστορία εβραιοδιώξεων πόσο λογοτεχνικά και ιδεολογικά πρόσφορη είναι;

[Οι εικόνες που συνοδεύουν το κείμενο αντλήθηκαν από: jewsdownunder.com,  www.eca.ed.ac.uk και  atalayaenelcaucaso.wordpress.com]

Πατριάρχης Φώτιος

6 comments:

Unknown said...

Υπάρχουν και πολλά βιβλία μαρτυρίες για όσα υπέστησαν οι Εβραίοι, ένα που ξεχώρισα και ακόμη το θυμάμαι με κάθε λεπτομέρεια είναι το "Μαζάλ" του Λέοντα Περαχιά, επίσης και το Sonderkommando της Venezia Shlomo.
Σουμέλα

Anonymous said...

Παρά την εντυπωσιακή αρχή του, η συνέχεια με απογοήτευσε και τελικά με έκανε να βαρεθώ τόσο πολύ που το παράτησα. Πάρα πολύ φλύαρο σε ορισμένα σημεία και η γραφή δεν κατάφερνε να απογειωθεί πουθενά.
Ε.Γ.

Βιβή Γ. said...

Θυμίζω και το μυθιστόρημα του Ισαάκ Μπάσεβιτς Σίνγκερ "Ο Σατανάς στο Γκόραϋ" εκδ.Ίνδικτος και επιτρέψτε μου να πω,παίρνοντας νήμα από την τελευταία φράση σου,Πατριάρχη,ότι παραμένει ιδεολογικά πρόσφορη κάθε παλιά ή καινούργια ιστορία εβραιοδιώξεων σε ιστορικό,αλληγορικό και,θα το πω,διδακτικό επίπεδο,γιατί μοιάζει σαν να μην έχει καταλάβει(και δεν μιλάω μόνο για το σύγχρονο Ισραήλ)τίποτα απολύτως και κανείς από τις εθνικές του συμφορές,από δυο παγκόσμιους μέσα σε μια εικοσαετία κι ένα σωρό φρικαλεότητες που έχει κάνει ή δεχτεί,παντού στη γη ανά τους αιώνες.
Ποιος ξέρει,μπορεί με το πες πες περί Εβραίων να γίνουν οι σωστοί παραλληλισμοί κάποτε και να δούμε καλύτερες μέρες.
Μη γελάτε,είμαι άνθρωπος που δεν χάνει ποτέ τις ελπίδες του...

Πάπισσα Ιωάννα said...

Σουμέλα, καλημέρα.
Δεν νομίζω ότι θα μου άρεσαν βιβλία-μαρτυρίες (προτιμώ τις λογοτεχνικές αφηγήσεις)
και ειδικά για ένα θέμα για το οποίο έτυχε να έχω διαβάσει πολλά.
Γενικότερα, η λογοτεχνία με κάνει να σκέφτομαι ότι υπάρχουν και δεύτερα επίπεδα,
κάτι που δεν μου επιτρέπει να κάνω η πραγματικότητα.
Π.Φ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Ε.Γ.,
κάπως έτσι ένιωσα κι εγώ.
Μπήκα δυναμικά, ξεσηκώθηκα (κάτι που δεν μου συμβαίνει συχνά),
αλλά μετά παρακολούθησα την υπόθεση με βαλτωμένο ενδιαφέρον.
Καλημέρα
Π.Φ.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Βιβή,
πολύ ενδιαφέρουσα εξήγηση για το γιατί αξίζουν τέτοιες ιστορίες.
Με πείθει εν μέρει,
αν και ο αντίλογος λέει ότι, παρά την τραγικότητα του θέματος,
έχει κάπως θυματοποιηθεί τόσο πολύ ο εβραϊκός λαός, σε αφηγηματική πληθώρα,
που μας οδηγεί σε ένα είδος μιθριδατισμού.
Καλημέρα
Π.Φ.