Διαβάζοντας Ποίηση

Αύριο εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, σαν όλες τις επετείους που μιλάνε για κάτι που χάνεται ή σαν τις μέρες όπου ξαναθυμόμαστε αυτό που πρέπει να βάλουμε στη ζωή-μας. Ευτυχώς που το διαδίκτυο, με τους λάτρεις και τα ψώνια, με τους νεαρούς και τους παθιασμένους, χρησιμοποιεί ξανά την ποίηση και επαναφέρει την πυκνότητά-της στην επικαιρότητα, βγάζοντάς-την από τα σκονισμένα συρτάρια των σκοτεινών γραφείων.

Μερικές σκέψεις ενός ερασιτέχνη αναγνώστη εν όψει της ημέρας:

 

1… Η ανάγνωση της πεζογραφίας είναι σχετικά εύκολη υπόθεση. Έχεις μπροστά-σου τις ράγες της υπόθεσης και τις ακολουθείς, όσο κι αν η μοντέρνα γραφή κάνει παρεκκλίσεις, σπάει την αφήγηση, δημιουργεί σκόπιμα προσκόμματα, παρακωλύει την αναγνωστική άνεση.

2… Στην ποίηση όλες αυτές οι “δυσκολίες” υπήρχαν σχεδόν πάντα. Ο αναγνώστης σε κάθε ποίημα βρίσκεται αντιμέτωπος με μια άξενη ενδοχώρα που δεν ανοίγει τα χαρτιά-της, που δεν καλοδέχεται τον επισκέπτη. Η ενδοχώρα της ποίησης, ειδικά της σύγχρονης, θέλει δύτες με ισχυρό εξοπλισμό και προικισμένους με γερά εφόδια, για να αντιμετωπίσουν αντίξοες συνθήκες και κρυπτικά σημαίνοντα. Γι’ αυτό άλλωστε είναι ελάχιστα δημοφιλής, διαβάζεται από λίγους και απωθεί τους πολλούς, που βρίσκονται δεμένοι στο άρμα της πεζογραφίας, ευπώλητης και μη. 

3… Πώς διαβάζει κανείς λοιπόν ποίηση; Πώς διαβάζω εγώ, ώστε να μην προδώσω το ποίημα και να του αφιερώσω όση προσοχή μπορώ;

Καταρχάς, διαβάζω κάθε ποίημα δύο φορές –μπορεί και παραπάνω. Η πρώτη ανάγνωση δεν μου δίνει κανένα νόημα, κανέναν χάρτη πλοήγησης. Ίσα ίσα μου δείχνει τον ουρανό και τ’ αστέρια-του, χωρίς να μου εξηγεί τους προσανατολισμούς-του. Η δεύτερη ανάγνωση είναι πιο διαφωτιστική. Έχει ήδη αφομοιώσει τα άδηλα διδάγματα της πρώτης και είναι πιο έτοιμη να αποκαλύψει μονοπάτια, Σείριους και άλλους αστερισμούς νοημάτων. Το ποίημα μιλά με τη δεύτερη, σαν κατάδικος που βασανίζεται για να μαρτυρήσει. Και πάλι μη νομίσετε ότι λέει τα πάντα, ούτε καν πολλά. Απλώς όσα μπορεί ο αναγνώστης να αντέξει. 

4… Αυτό υπονοεί ότι η ανάγνωση, η διπλή ανάγνωση, γίνεται σε απόλυτη ησυχία και σε εμμανή προσήλωση. Αν η πεζογραφία διαβάζεται σε τρένα και μετρό, σε πολύβουες πλατείες και σε τηλεοπτικές ακροάσεις, η ποίηση θέλει μοναχικότητα και προσοχή. Αν χάσεις κάτι, αν δεν σταθείς δεόντως σε κάθε στίχο, σε κάθε λέξη, μπορεί το ποίημα να καταρρεύσει σαν στήλη τζένγκα. Γι’ αυτό προσπαθώ να απομονώνομαι, να διαβάζω με προσοχή, να ανοίγω στίχο στίχο το ποίημα, σαν πολύφυλλο λουλούδι που θέλει να ξεδιπλωθεί σέπαλο σέπαλο. Κάθε στίχος μπορεί να σου επιδείξει την πόρτα για να μπεις στο κάστρο του ποιήματος, τη χαραμάδα για να βγεις από το σκοτάδι-σου.

5… Η ανάγνωση έτσι γίνεται κουραστική. Γι’ αυτό δεν μπορώ να διαβάσω πάνω από δύο-τρία ποιήματα τη φορά. Ρουφάω το δυνατό ναρκωτικό-τους κι έπειτα ζητώ αέρα για να πάρω ανάσες, για να επιβιώσω μετά απ’ αυτή τη εξαντλητική αναμέτρηση με το αόρατο. Μέχρι τρία ποιήματα αντέχω στην πάλη και μετά, προκειμένου να είμαι διαυγής και ανθεκτικός με την ανάγνωση, κλείνω το βιβλίο και αλλάζω ασχολία. Επανέρχομαι αργότερα ή και την επόμενη μέρα. Η ποίηση, όταν διαβάζεται με τους ρυθμούς-της, σε απομυζά. Σου αφαιρεί κάθε ικμάδα σκέψης, καθώς εσύ προσπαθείς να νοηματοδοτήσεις με πολλαπλούς στοχασμούς το ποίημα. Η μάχη με αυτό είναι άνιση και κανείς δεν την απολαμβάνει απλώς συναισθηματικά, χωρίς να ματώσει τον φλοιό του εγκεφάλου-του. 

          Γι’ αυτό η ποίηση δεν μετριέται με σελίδες ή με ποιήματα. Δεν μπορείς να πεις πόσα ποιήματα διάβασες, πόσοι στίχοι διαπέρασαν τη ματιά-σου. Ίσως μπορείς να πεις πόσοι στίχοι διαπέρασαν την ψυχή-σου. 

6… Διαβάζοντας ποίηση πρέπει να κάνω συνεχώς συνδέσεις. Από τη μια μέσα στο ποίημα ώστε η μια εικόνα να με συνδέει με την άλλη, το ένα σημαινόμενο με το άλλο αλλά και κάθε λέξη με τον παραδειγματικό άξονα της άλλης. Από την άλλη, η ποίηση παραπέμπει σε μια εξωκειμενική πραγματικότητα, ναι λοξά, αόριστα, υπαινικτικά, αλλά συνάμα καίρια. Και παράλληλα, παραπέμπει σε μια σειρά άλλους ποιητές ή πεζογράφους, στον κινηματογράφο ή στη μυθολογία, στα εφήμερα ή αιώνια σύμβολα της τέχνης, κι εσύ σαν ντετέκτιβ των μεταφορών και των μετωνυμιών οφείλεις να κάνεις συσχετισμούς μπας και βγεις από τον λαβύρινθό-της.

7… Διαβάζω ποίηση σημαίνει καίω φαιά κύτταρα (τα οποία μαγικώ τω τρόπω πολλαπλασιάζονται πριν μπω στο επόμενο βιβλίο!). Διαβάζω ποίηση σημαίνει ανεβαίνω έναν αναγνωστικό Γολγοθά στίχο στίχο. Σημαίνει αφιερώνω λίγα λεπτά, τόσο κουραστικά όσο και γόνιμα, σημαίνει μαθαίνω τα όρια του εαυτού-μου, σημαίνει ξαναγνωρίζω τον κόσμο. Γι’ αυτό φυσικά η ποίηση δεν είναι αγαπητή σε καιρούς ταχύτητας και επιφανειακότητας.

 

[Οι εικόνες ελήφθησαν από: blogs.voices.com, forbesindia.com, www.adventure-life.com, 7-themes.com, www.hdwallpapers.im, 2lyk-peir-athin.att.sch.gr, www.miratelinc.com και www.reviveactive.com]

Πατριάρχης Φώτιος