Friday, March 06, 2015

“Κυριακή ρεπό” του Ζήση Σαρίκα

Ημερολόγιο καταστρώματος: μέρα 1η

Από τη Γεωργία στην Ελλάδα, από την εξαθλίωση στην αξιοπρέπεια, από το υπόγειο σε ένα τίμιο νοικοκυριό. Η ιστορία της Ελένης, όπως οι ιστορίες χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών, είναι από μόνη-της άξια προσοχής, αλλά δεν αρκεί αυτό για να γίνει υψηλή λογοτεχνία. 
 

Καυκάσιος καφές:
 
Ζήσης Σαρίκας
“Κυριακή ρεπό”
εκδόσεις Εστία
2014
 

 Ώρα εβδόμη πρωινή: απόπλους.  
Τον Ζήση Σαρίκα τον ήξερα ως μεταφραστή του Νίτσε. Έτσι, όταν είδα ότι είναι και λογοτέχνης, αφού έχει εκδώσει μερικά ακόμα βιβλία, πίστεψα ότι θα συναντήσω μια ιστορία με νιτσεϊκά χαρακτηριστικά (κάτι σε υπερήρωα ή σε επικράτηση του ισχυρού ή…). Τελικά, δεν ξέρω αν είδα Νίτσε εν Σαρίκᾳ, ούτε ξέρω αν χρωστά ο συγγραφέας στους μεταφρασμένους απ’ αυτόν λογοτέχνες.
 
Ώρα ενδεκάτη πρωινή: μεσοπέλαγα στις σελίδες.   
          Ηρωίδα-του είναι η Ελένη, Ελληνίδα εκ Γεωργίας, που φτάνει στην Ελλάδα αποφασισμένη με τη δουλειά-της να ριζώσει. Δουλεύει στην αρχή καθαρίστρια-υπάλληλος (δούλα) για λίγα ψίχουλα, αλλά σταδιακά αναλαμβάνει μόνη-της τρεις πολυκατοικίες και μερικά διαμερίσματα, με αποτέλεσμα να μαζέψει δυο δραχμές. Στόχος-της είναι να φέρει την οικογένειά-της, τον άνδρα-της δηλαδή και τα τρία παιδιά-της, στην προγονική πατρίδα, πράγμα που το καταφέρνει σιγά σιγά. Πάνω στη δική-της ιστορία ο νουβελογράφος (πώς σας φαίνεται ο νεολογισμός;!) επισυνάπτει τις ιστορίες των ενοίκων των πολυκατοικιών και τις συνθήκες υπό τις οποίες αυτή εργάζεται.
 
Ώρα δεκάτη τετάρτη: μακριά από εξωτικά νησιά. 
        Στρωτή αφήγηση, άλλοτε με ψυχολογικό βάθος κι άλλοτε όχι. Ευθεία ιστορία, άλλοτε με απλώματα στη μικρο-ιστορία των δευτερευόντων ηρώων κι άλλοτε παρακολούθηση της κεντρικής ηρωίδας. Ύφος καθαρό, λαγαρό, χωρίς κόνξες, άλλοτε ομαλό και ρέον κι άλλοτε επίπεδο και ρηχό. Ο αναγνώστης διαβάζει ένα κείμενο σε τρεις ώρες (και πολύ λέω), χαίρεται μια ζωή που ξέφυγε από την εξαθλίωση της Γεωργίας, ορθοποδίζει στην Ελλάδα και παρά τις δυσκολίες δείχνει πόσο ο αποφασισμένος άνθρωπος με τη δουλειά-του είναι σε θέση να πετύχει. Όμως όλο αυτό αυτοφρενάρει σαν να μην αντέχει το βάρος της υπόθεσης. Δεν ξέρω αν ο Σαρίκας μεταφέρει στο χαρτί μια πραγματική ιστορία, με αποτέλεσμα να χαίρεται κανείς με την αυθεντικότητα της ανθρώπινης προσπάθειας, αλλά λογοτεχνικά δεν είδα την τραγικότητα της ύπαρξης, τις συγκρούσεις που θα ανατρέψουν την επίπεδη υφή του κειμένου, τον αφηγηματικό ελιγμό που θα ανανεώσει το ενδιαφέρον. 

Ώρα δεκάτη ογδόη:  χλωμό ηλιοβασίλεμα
          Γενικά, μια ιστορία με έντονη τραγικότητα δεν αρκεί. Δεν αρκεί μια καλή, συγκινητική και προβληματισμένη αφορμή, που θα μετατραπεί σε λογοτεχνία, για να έχουμε λογοτεχνία υψηλού επιπέδου. Δεν αρκεί η αφήγηση για να περάσει στον αναγνώστη το συγκινησιακό άγγιγμα… Χρειάζεται να δρομολογηθεί η σύγκρουση, να εμπλακεί μια δύναμη και η αντίδραση σ’ αυτήν, να επιδιωχθούν διασταυρώσεις προσώπων, που θα κλονίσουν τη μέχρι τότε αναγνωστική ισορροπία. Ο Σαρίκας τα κάνει όλα αυτά, αλλά με μια μετριοπαθή γραφή, σαν να αφήνει την τραγικότητα να προκύψει από την αμεσολάβητη ανάγνωση. Μάλλον αυτό δεν φτάνει. 

[Οι εικόνες ελήφθησαν από: www.ethnos.gr, ergotelina.blogspot.com, www.star.gr και www.efsyn.gr]
Πατριάρχης Φώτιος

3 comments:

Ρόζα said...

"Αλλά εκείνο που υποδούλωσε οριστικά τον καλλιτέχνη ήταν η πίεση (που συνοδευόταν από μόνιμες και σοβαρές απειλές) να μπει στην επιχειρηματική ζωή ως ειδικός σε θέματα αισθητικής. Παλιότερα οι δημιουργοί όπως ο Κάντ και ο Χιούμ, υπέγραφαν τα γράμματά τους με την έκφραση "Ο ταπεινός δούλος σας", ενώ ταυτόχρονα υπέσκαπταν τα θεμέλια του θρόνου και της Αγίας Τράπεζας. Σήμερα οι καλλιτέχνες φωνάζουν τους αρχηγούς της κυβέρνησης με τα μικρά τους ονόματα, αλλά οι καλλιτεχνικές τους δραστηριότητες εξαρτώνται από την κρίση ανίδεων αφεντικών. Η ανάλυση που έκανε ο Τοκβίλ εδώ και εκατό χρόνια αποδείχτηκε στο μεταξύ απόλυτα σωστή. Κάτω από το ιδιωτικό μονοπώλιο της κουλτούρας "η τυραννία αφήνει ελεύθερο το σώμα και επιτίθεται στην ψυχή. Ο αφέντης δεν λέει πια: θα σκέφτεστε όπως εγώ, αλλιώς θα πεθάνετε. Λέει: Είστε ελεύθεροι να μην σκέφτεστε όπως εγώ` η ζωή σας, η περιουσία σας, όλα θα μείνουν δικά σας, αλλά από σήμερα θα είστε ένας ξένος ανάμεσά μας".
Αυτός που δεν προσαρμόζεται γίνεται οικονομικά αδύναμος και, κατά συνέπεια, πνευματικά αδύναμος, περιθωριακός. Ο περιθωριακός αποκλείεται από τη βιομηχανία και πείθεται για την ανεπάρκειά του.
{...}
Ακριβώς όπως οι υποδουλωμένοι άνθρωποι έπαιρναν την ηθική που τους επιβαλλόταν πολύ πιο σοβαρά απ' ό,τι οι ίδιοι οι αφέντες τους, έτσι και οι εξαπατημένες μάζες καταλαμβάνονται σήμερα από το μύθο της επιτυχίας περισσότερο απ' ό,τι οι ίδιοι οι επιτυχημένοι. Οι μάζες ποθούν αυτό που έχουν οι επιτυχημένοι και επιμένουν να υιοθετούν την ιδεολογία που τις σκλαβώνει."
Τέχνη και μαζική κουλτούρα -επιλογή κειμένων, μετάφραση και εισαγωγή Ζ. Σαρίκας

Έλα, μπλόγκερ, πες ότι δεν καταλαβαίνεις.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Καλημέρα, Ρόζα.
Ωραίο κείμενο και πιθανόν καλό το βιβλίο, κατάλληλο για σκέψη.
Τι λέει το απόσπασμα νομίζω ότι το κατάλαβα.
Γιατί μου το στέλνεις, όχι.
Κι επειδή άμα αρχίσω εικασίες,
θα λες ότι γράφω επίτηδες ασυναρτησίες,
προτιμώ να μην υποθέσω τίποτα.

Πάντως ο προβληματισμός του Σαρίκα είναι
στα μη λογοτεχνικά-του κείμενα πολύ βαθύς.
Καλή Κυριακή
Π.Φ.

Ρόζα said...

Άρχισες τις διαπραγματεύσεις ε;
Καλά, θα σου δώσω μια παράταση.
Μωρό μου.
Κι άλλη φορά να προσέχεις πως μου μιλάς.
Ο Σαρίκας, ναι, είναι καλός και είμαι βέβαιη
ότι αδικείς το βιβλίο του, σε σχέση,
μάλιστα, με σωρεία αηδών που έχεις εμφανίσει εδώ σαν αριστουργήματα.