“Αόρατος” του Paul Auster

Μεταξύ μιας απουσίας και μιας μυθοπλασίας, όπου η δεύτερη έρχεται να καλύψει τα κενά της πρώτης, ποιος αναγνώστης θα είχε παράπονο απ’ αυτήν την επιλογή;

 

 

Αμερικάνικος γλυκός:

Paul Auster

“Invisible”

Picador

2010

“Αόρατος”

μετ. Σ. Γιανναράς

εκδόσεις Μεταίχμιο

2013 

            Επειδή είναι αδύνατο να έχει κανείς πλήρη άποψη της ξένης, μεταφρασμένης πεζογραφίας, καλό είναι να συμβουλεύεται τους ιστολόγους για να διαπιστώσει τι καλό κυκλοφορεί πριν το επιλέξει. Κι έτσι κι εγώ, όταν είδα το άγνωστο όνομα ενός μάλλον ικανότατου Αμερικανού συγγραφέα στον NO14ME και στη Διαβάζοντας, είπα να δοκιμάσω αυτόν τον μυθιστοριογράφο και το καλύτερο βιβλίο-του ως τώρα (σύμφωνα με τους Seatles Times).

            Με το κείμενο αυτό γίνεται κατανοητό τι σημαίνει βάθος χαρακτήρων και καίρια ψυχογράφησή-τους. Ο συγγραφέας με δυο σκηνές και με ισάριθμες πινελιές αποδίδει τα πρόσωπα, αφήνει να καταλάβουμε το εύρος και το πλάτος-τους, μπαίνει μέσα-τους και δείχνει τα βαθιά κοιλώματα του ψυχισμού-τους. Κι αυτό γίνεται ακόμα και με φωτοσκιάσεις, αφού οι νέες πτυχές-τους εμφανίζονται απόλυτα αγαστά ταιριασμένες με τα μέχρι τότε δεδομένα. Έχουμε μπροστά-μας τρεις με έξι πρόσωπα που, αν και δεν αποδίδονται σφαιρικά, ξεπηδούν ολόκορμοι, ψυχικά συμπαγείς, αληθοφανείς μέχρι κεραίας. 

            Ένας εικοσάχρονος νεαρός ο Άνταμ Γουόκερ, φοιτητής που θέλει να γίνει ποιητής, γνωρίζει το 1967 ένα ζευγάρι τριαντάρηδων, τον Ρούντολφ Μπορν και τη Μαργκό. Ο Μπορν του προσφέρει ένα σεβαστό ποσό για να ανοίξουν μαζί ένα λογοτεχνικό περιοδικό, ενώ αυτή του προσφέρεται για πέντε νύχτες πάθους. Τελικά, όταν ο Ρούντολφ σκοτώνει έναν επίδοξο κλέφτη και δεν θέλει να το δηλώσει στην αστυνομία, ο Άνταμ το κάνει, αφού ήταν μπροστά, και έκτοτε διαλύεται η κοινή προσπάθεια για το περιοδικό. Έτσι ξεκινάει η αφήγηση του Γουόκερ…

            Το βασικό αφηγηματικό πλαίσιο του έργου του Όστερ είναι ο εγκιβωτισμός, το μυθιστόρημα δηλαδή μέσα στο μυθιστόρημα, αφού ο παλιός φίλος του Άνταμ ονόματι Τζιμ Φρίμαν λαμβάνει μετά από πολλά χρόνια νέα από τον Άνταμ και ένα μυθιστόρημά-του σε τρεις συνέχειες, πριν ο επίδοξος συγγραφέας πεθάνει. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ανασυντίθεται το παρελθόν, σκιαγραφείται η ζωή του νεαρού από τη γνωριμία-του με τον Μπορν, η αιμομικτική σχέση-του με την αδελφή-του Γκουίν και η μετοίκησή-του στο Παρίσι. Το παρελθόν συνδέεται με το παρόν, τα κενά σιγά σιγά καλύπτονται, η ανάγνωση κινείται σε δύο επίπεδα…

            Το μυθιστόρημα μέσα στο μυθιστόρημα και η προσπάθεια του Τζιμ να διερευνήσει τι απ’ όλα αυτά που διαβάζει είναι αλήθεια και τι επινόηση δίνει την τελική ώθηση στο έργο. Η ψυχογράφηση μας επιτρέπει να δούμε ζωντανές μορφές, οι οποίες ωστόσο προβάλλονται συνεχώς ως μυθοπλαστικές, που όμως στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό σε πραγματικά πρόσωπα. Ο Γουόκερ που γράφει ένα βιβλίο, ο Φρίμαν που αναλαμβάνει να το σουλουπώσει και να το εκδώσει, ο Auster που είναι πραγματικός συγγραφέας και μιλάει για τους άλλους δύο… Πρόκειται δηλαδή για την τεχνική της αβύσσου, η οποία δεν γίνεται ποτέ χαοτική και αέναη, αλλά οδηγεί σε ώσμωση το πραγματικό και το πλαστό. Κι όμως αυτό το πλαστό είναι τόσο παραστατικά δοσμένο, τόσο πολύπλευρα σκιαγραφημένο, τόσο αληθινό στις εξωτερικές και εσωτερικές εκφράσεις-του, που κανείς δεν θέλει να βγει από το μυθιστόρημα για να δει την έξωθεν πραγματικότητα.

            Όλο αυτό το παιχνίδι με την αξιοπιστία του αφηγητή, η εναλλαγή των αφηγηματικών επιπέδων, οι αιφνιδιασμοί που ωστόσο φαίνονται απόλυτα λογικοί κάνει τον αναγνώστη να χτυπά το δάχτυλο στο εξώφυλλο και να λέει «εδώ έχουμε στόφα»! 

[Πρωτοδημοσιεύτηκε στον ιστότοπο In2life  στις 23/4/2014. Το φωτογραφικό υλικό που κοσμεί το κείμενο είναι αντλημένο από τα: www.scoop.it, reality-must-die.deviantart.com, footage.shutterstock.com,  www.pakmaillauderdale.com και rendaan.blogspot.com]

Πατριάρχης Φώτιος