Άλλο παμφάγος κι άλλο …βιβλιογνώστης

Τι ρόλο παίζει η πληθώρα βιβλίων, που έχει διαβάσει κανείς, στην αναγνωστική-του επάρκεια; Καταξιώνεται κανείς αναγνωστικά, αν περηφανεύεται για το πλήθος των βιβλίων που έχουν παρελάσει από τα ράφια της βιβλιοθήκης-του και από τα οπτικά νεύρα των ματιών-του; Είναι ο όγκος συνώνυμο της ουσίας, ακόμα και αν όλα τα αναγνώσματα είναι άξια λόγου;

Πού το πάω; Μα να καταδικάσω τη βιβλιοφιλική-μου μανία, αν αυτή δεν διακρίνεται κι από άλλες αναγνωστικές ικανότητες.

Κατ’ αρχάς, ο αναγνώστης φυσικά και πλαταίνει, βαθαίνει, διευρύνεται, αναπτύσσεται κ.ο.κ. όσο διαβάζει, γιατί αποκτά εμπειρίες, βρίσκει όλο και πιο πολλές αφηγηματικές και ιδεολογικές θέσεις, μαθαίνει και σκέφτεται, παρατηρεί και εμβαθύνει. Ακόμα περισσότερο ολοκληρώνει στο μυαλό-του τον χάρτη της λογοτεχνίας, γνωρίζει τις κορυφές του μυθιστορήματος, αναγνωρίζει τις αξίες της διηγηματογραφίας, βλέπει αστοχίες και συνειδητοποιεί στραβά και παράξενα. Όλα αυτά τον κάνουν πιο ικανό να κρίνει, να συγκρίνει, να σταθμίσει ποιότητες και να προχωρά από ανάγνωση σε ανάγνωση σε ουσιαστικότερες παρατηρήσεις,

αλλά

            η συσσώρευση βιβλίων και η περιδιάβαση χιλιάδων σελίδων δεν αρκεί!

            Μην θεωρούμε ότι, επειδή αποκτήσαμε βήμα και συσσωρεύσαμε στο μυαλό-μας αναγνώσεις και συγγραφείς, γίναμε και κάτι παραπάνω από αναγνώστες. Το ζητούμενο είναι να γίνουμε επαρκείς αναγνώστες!

Επομένως, η ανάγνωση, η πολυμάθεια, η καταγραφή απόψεων, η σημειωματογραφία που λέγανε παλιά, η περιγραφή σκηνών ανάγνωσης και αναμνήσεων, ακόμα και η ιστολογική συστηματικότητα δεν σε κάνει εμβριθή αναγνώστη. Ο “εμβριθής αναγνώστης” χρειάζεται να μαθαίνει τον εαυτό-του και να αναζητεί κάτι πέρα από την απόλαυση ή την ad hoc κατανόηση. Ο εμβριθής αναγνώστης ψάχνει να ανακαλύψει όχι μόνο τις αισθητικές αρετές του κειμένου, αλλά και ένα βαθύτερο νόημα, έναν εσωτερικό πυρήνα που να αναγάγει το βιβλίο σε δίοδο για μια άλλη πραγματικότητα. Ο εμβριθής αναγνώστης δεν επαναπαύεται στις βιαστικές αποτυπώσεις των σκέψεών-του, αν δεν έχει δουλέψει πολύ, εσωτερικά, αυτές τις αναγνωστικές ανταποκρίσεις. Απλά, δεν έχει μια λίστα με likes και μια άλλη με dislikes αυτοθαυμαζόμενος για το κομπολόι με τις χάνδρες-του.

            Η αναγνωστική ωριμότητα δεν επέρχεται μόνο με την ανάγνωση λογοτεχνίας. Αυτό δεν επιτυγχάνεται μόνο με την τοποθέτηση σε ντάνα νέων και παλιών τίτλων, για τους οποίους μπορεί κανείς να κομπάζει. Αυτό χτίζεται σταδιακά με την υποδοχή της λογοτεχνίας, με τη δεξίωση άλλων (ανθρωπιστικών) επιστημών που ανοίγουν πόρτες στη σύλληψη του ανθρώπου, του κόσμου, της κοινωνίας, στους μηχανισμούς αντίληψης, ιδεολογικοποίησης, κοινωνικής στάσης και ρόλου κ.ο.κ. Αυτό χτίζεται προοδευτικά με την ανακάλυψη στα γραπτά των άλλων, κριτικών και (γιατί όχι και) ιστολόγων, το “κομπρεσέρ” που θα διεισδύσει κάτω από το έδαφος, στο υπέδαφος του έργου και στα θεμέλια της κατασκευής-του.

            Φυσικά παίζει ρόλο και ένα είδος ενστίκτου, ένα είδος αναγνωστικής αντίληψης, το οποίο με το συναίσθημα, με τη διαίσθηση, με την ταχύτητα συνδυασμών, φέρνει αποτελέσματα στο πόση ποικιλία νοημάτων και επιπέδων μπορεί κανείς να βρει ή να δώσει στο έργο που διαβάζει. Αυτό όμως δεν μπορεί κανείς να το έχει εκ γενετής, ούτε προσδιορίζεται γονιδιακά. Είναι το προϊόν μιας άδηλης, μακρόχρονης και πολύπλοκης, διαδικασίας, που περιλαμβάνει το πώς μάθαμε να διαβάζουμε και το τι ζητάμε από τη λογοτεχνία, ποια κριτήρια έχουμε και πώς το μυαλό-μας αναζητεί δεύτερα και τρίτα γεωλογικά στρώματα κάτω από την απλή σύλληψη της υπόθεσης, των χαρακτήρων, των ιδεών…

            Μη βαυκαλιζόμαστε ότι πετύχαμε πολλά, αν παρουσιάσουμε δέκα μέτρα βιβλία και είκοσι ντάνες χαρτί. Η αναγνωστική επάρκεια χτίζεται με μια ευρύτερη παιδεία, που κάνει το βιβλίο όχι στόχο αλλά μέσο ευρύτερων συλλήψεων. Ο αναγνώστης κερδίζει όσο βαθαίνει την ανάγνωσή-του και όχι όσο την πλαταίνει. Και η αναγνωστική καταξίωση δεν κρίνεται από τον όγκο των παρουσιάσεων αλλά από το βάθος του συλλογισμού.

            Το ψάχνω.

 

[Το φωτογραφικό υλικό αντλήθηκε από: weheartit.com, musingsofabookshopgirl.blogspot.com, www.hippocampusmagazine.com, vignettedesign.blogspot.com, indulgy.com και avidmysteryreader.com]

Πατριάρχης Φώτιος