“Αλάτι κόκκινο” του Δημήτρη Αλεξίου

Μια περιδιάβαση στη Σκύρο, ένα απαγχονισμένο σώμα, μια έρευνα που ακολουθεί τους δικούς-της ρυθμούς: κάπως έτσι το αλάτι κόκκινο μπαίνει στο πιάτο-μας. 

Καφές φίλτρου:

Δημήτρης Αλεξίου

“Αλάτι κόκκινο”

εκδόσεις διόπτρα

2012 

Αγαπητέ Δημήτρη,

                        σ’ ευχαριστώ για άλλη μια φορά που εμπιστεύεσαι έναν άγνωστό-σου, προκειμένου να σου πει τη γνώμη-του, που παίρνεις στα σοβαρά αυτό το καφενεδάκι, στο οποίο μεταξύ τυρού και αχλαδίου διαβάζουμε και συζητάμε για βιβλία, και φυσικά που είχες την καλοσύνη να μου στείλεις τον τελευταίο-σου κόπο (δεύτερη φορά που κάνεις το ίδιο λάθος και δεν ξέρω πότε θα μάθεις από τα λάθη-σου!).

            Πριν ξεκινήσω το βιβλίο, προσπάθησα να θυμηθώ τις εντυπώσεις που μου άφησε το προηγούμενο, έχω κρατήσει καλές εντυπώσεις από τα “Αμαρτωλά θαύματα”, αλλά σκόπιμα δεν ανέτρεξα προκαταβολικά στο αντίστοιχο ποστ, ώστε να μπω στο “Αλάτι κόκκινο” με πιο παρθένα ματιά. Και συνάντησα ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με πτώμα, με αστυνόμο που διεξάγει τις έρευνες, με μετάβαση από το ένα πρόσωπο  στο άλλο, μαρτυρίες που προσθέτουν σταδιακά τα κομμάτια στο παζλ του μυστηρίου. Είδα όμως συνάμα μια αστεία φιγούρα, όπως αυτή του υπαστυνόμου Καλαμαράκη (θυμίζει λίγο πολύ τον Καταρέλλα του Καμιλλέρι), είδα πολύ σκυριανό τοπίο και τοπική λαογραφία, είδα εμβόλιμα παραμύθια που ξαναζωντανεύουν ιστορίες του παρελθόντος σαν αλληγορίες για το παρόν, κι ίσως σαν φανοστάτες που θα χαράξουν ατμοσφαιρικά τον δρόμο μέχρι την εξήγηση του εγκλήματος. Κι είναι κι αυτό το κόκκινο σημάδι εκ γεννησιμιού-της πάνω στη μικρή Καλλιώ η οποία βρέθηκε κρεμασμένη τη μέρα του σεισμού…

Βρήκα πολύ καλό το μήνυμα που έδωσε ο αστυνόμος στην κόρη-του για το τι είναι ένα πτώμα και πώς αξίζει τον σεβασμό που θα άξιζε κάθε δικός-μας άνθρωπος, αν και φάνηκε λίγο διδακτικής κοπής. Κι αυτή η ποιητική άλλη όψη του αστυνόμου θα μπορούσε, αν αξιοποιούνταν ουσιαστικότερα, να αποδώσει καλύτερα αποτελέσματα.

            Η εντύπωση τώρα που μου άφησε ολόκληρο το μυθιστόρημα ήταν πολύ κατώτερη, αν το συγκρίνει κανείς με τα “Αμαρτωλά θαύματα”, όπου το μεταφυσικό επίπεδο έδινε άλλον αέρα στην αφήγηση, η οποία μετεωριζόταν τόσο πετυχημένα ανάμεσα στο ρεαλιστικό και στο φανταστικό. Εκεί τα μηνύματα προέκυπταν από την ίδια την ιστορία…

Εδώ αντίθετα βλέπω έναν αργό ρυθμό, σκόπιμα ίσως επιλεγμένο για να υπηρετήσει την ιδιαίτερη, “ποιητική” (;), ψυχολογική (;) μέθοδο που ακολουθεί ο αστυνόμος Ψαθάς. Η όλη-του στάση φαίνεται αντιεπαγγελματική, αφού τίποτα απ’ όσα κάνει, καμία διαδικασία που ακολουθεί δεν φαίνεται να είναι προγραμματισμένη βάσει αρχών και μεθόδων που επιλέγουν οι επαγγελματίες αστυνόμοι. Έτσι, η αστυνομική πλοκή, ακόμα κι αν είναι πλαίσιο δράσης και όχι στόχος, μοιάζει αναιμική, χωρίς την συλλογιστική που θα έκανε τον ερευνητή ικανό να ακολουθήσει τις ενδείξεις και να φτάσει στην αρχή του εγκλήματος.

Το βάρος λοιπόν μεταφέρεται σαφώς στο νησιώτικο περιβάλλον που πλαισιώνει τον φόνο. Κι εκεί συναντάμε πολλή καθυστέρηση σε περιγραφές τοπίων και συνηθειών, εξηγήσεις ονομάτων, αφηγήσεις εθίμων κ.ο.κ., μια λαογραφική και ταξιδιωτική ξενάγηση του νησιού-σου, Δημήτρη. Μα μάλλον σε παρέσυρε η αγάπη για την ιδιαίτερη πατρίδα-σου και άφησες το μείγμα να γείρει πολύ υπέρ αυτού του είδους των στοιχείων, με αποτέλεσμα να φαίνονται ατελώς συναρμοσμένα με τον βασικό άξονα του έργου. Με άλλα λόγια, η συνταγή με πολλή λαογραφία και τοπιογραφία, πολλή Σκύρος και περιήγηση στα χωριά-της και μικρές επεκτάσεις στο βάθος των θρύλων δεν άφησε το έργο να πετάξει.

Συνοπτικά, νομίζω ότι η προσπάθεια μείξης αστυνομικής πλοκής και τοπογραφικής αφήγησης δεν πέτυχε. Κανένα από τα δύο δεν πήρε μορφή χάρη στο άλλο κι έτσι και τα δύο μοιάζουν μισά και ατελή.

Σ’ ευχαριστώ, ούτως ή άλλως, που με εμπιστεύεσαι και κυρίως που μπαίνεις στο Βιβλιοκαφέ για να τα πούμε.

Πατριάρχης Φώτιος