ΛΟΓΟ(ΤΕΧΝΗ)Α και ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

            Μπορεί η τέχνη να ξεσηκώσει τη ναρκωμένη συνείδηση του ανθρώπου; Μπορεί “να ρίξει καθεστώτα” ή να βγάλει στους δρόμους καναπεδάτους κυρίους και κυρίες; Κι όχι μόνο σε καιρό πολέμου και αντίστασης αλλά και σε εποχές κρίσης, ο τρόπος γραφής μπορεί να εξεγείρει το κοιμισμένο-μας εγώ;

 

Γλυπτό στην
Eyre Square του Galway

Γιατί να αποτυπώνει κανείς τον κόσμο όπως είναι; Τι θα δώσει στον αποδέκτη του καλλιτεχνήματός-του αν του δείξει αυτό που βλέπει και ο ίδιος; Πολλοί καλλιτέχνες θέτουν στον εαυτό-τους αυτά τα ερωτήματα και τελικά απορρίπτουν την απλή φωτογράφηση της πραγματικότητας. Αντίθετα, ένα μεγάλο μέρος της τέχνης θέλει να αλλάξει τον κόσμο, να αλώσει το καθημερινό και οικείο και να το ανανεώσει σε μια απόπειρα ανατροπής. Η τέχνη μ’ αυτόν τον τρόπο γίνεται πνευματική προβοκάτσια, υποβολιμαία θρυαλλίδα, προκειμένου να μεταμορφώσει την πραγματικότητα.

Pablo Picaso:
Η γυναίκα
μπροστά στον καθρέφτη

            Ακούγοντας παλιότερα, στα χρόνια της συντηρητικής νιότης-μου, για “επαναστατική τέχνη”, πίστευα ότι μιλάμε κατ’ ανάγκη για σαρωτικές ανακατατάξεις και αναρχικές τάσεις. Απεναντίας, η τέχνη μπορεί να γίνει ανατρεπτική για να συγκλονίσει και να υποκινήσει σε πιο ήπιες αναταράξεις. Το σημαντικό είναι να σε κάνει να δεις τον κόσμο ως το φθαρμένο είδωλο μιας καλύτερης πραγματικότητας, να δεις το αλλοιωμένο και συμβιβασμένο πρόσωπο που θέλει ρετούς. Να σε κάνει να αφυπνιστείς και να πεις έστω και στιγμιαία ότι δεν σου αρέσει αυτό το τακτοποιημένο φαρισαϊκό περιβάλλον. Αλλαγή λοιπόν μπορεί να σημαίνει επανάσταση, εξέγερση, ανατροπή, ανταρσία, λαιμητόμος, πυρπόληση αλλά και μπούχτισμα, αντικομφορμισμός, αποστασιοποίηση, καθημερινή αντίσταση, ανάγκη για μεταρρυθμίσεις, προσωπικές και κυρίως κοινωνικές, ανυπακοή, φρεσκάρισμα του ξεθωριασμένου χρώματος του ουρανού…

Πηγή:
www.bestdesigntuts.com112

            Οι εικαστικές τέχνες, και όποιος επισκεφτεί μια έκθεση ζωγραφικής ή γλυπτικής μπορεί να το καταλάβει αν σταθεί στο μήνυμα των έργων, έχουν δοκιμάσει να σοκάρουν ήδη από τα τέλη του 19^ου αιώνα και τις αρχές του 20ού. Ο μοντερνισμός και οι πρωτοπορίες επιχείρησαν να δώσουν την πραγματικότητα με πρίσμα χρωμάτων και οπτικών γωνιών, να αποδομήσουν το οικείο είδωλο του κόσμου και να ωθήσουν τον θεατή στο να τολμήσει το προσωπικό-του ξέσπασμα. Δεν ξέρω αν έχουν γίνει έρευνες για το πόσο επιτυχείς στάθηκαν αυτές οι επαναστάσεις, πόσο επηρέασαν λ.χ. τις αλλαγές μετά τον Α΄ και πιο πολύ μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, πόσο οδήγησαν στο Μάη του ’68 κ.ο.κ. Βλέπω όμως, κάθε φορά που μπαίνω σε μια πινακοθήκη με μοντέρνους πίνακες, αυτό το συνολικό μήνυμα, ασχέτως αν μου αρέσει ο Χ ή ο Ψ πίνακας: η πλημμύρα που σηκώνεται μέσα-μου είναι συνέπεια της παρωθητικής δράσης μιας τέχνης που δεν αντέχει τον συμβιβασμό και τη μαζοποιημένη ομοιομορφία.

            Η λογοτεχνία το κατορθώνει αυτό; Το επιχείρησε ο μεσοπόλεμος με την απελευθέρωση των μορφών και τα ανατρεπτικά μηνύματα του υπερρεαλισμού, του ντανταϊσμού, του εσωτερικού μονολόγου, της μεσοπολεμικής και μεταπολεμικής διαστρέβλωσης της αφήγησης… Μερικά έργα χάρη στη γλώσσα-τους αλλά και στις έμμεσες αφηγηματικές αποδομήσεις-τους δείχνουν φανερά στην επανάσταση που ξεκινά από τις σελίδες-τους και επεκτείνεται στο μυαλό και στην καρδιά του αναγνώστη και έπειτα στη ζωή-του.

Μιχαήλ Μήτρας:
Θαλασσογραφία

            Τελικά, η ποίηση είναι πιο κοντά σ’ αυτό το κλίμα ανατροπής. Χτυπά πιο καίρια στο συναίσθημα, απελευθερώνει σκέψεις και αισθήματα, δρα πιο πολύ αντισυμβατικά. Διαβάζεις ποίηση και ξεσπάς, άλλοτε σε λυγμούς για τη χαμένη αθωότητα κι άλλοτε σε δάκρυα χαράς για το όραμα του μέλλοντος. Διαβάζεις το πυκνό νόημα των στίχων, περιεκτικό και κεντροβόλο, και νιώθεις πως δεν σου αξίζει αυτή η ζωή. Η πεζογραφία από την άλλη είναι πιο μαζεμένη, πιο τακτοποιημένη: φτιάχνει έναν δικό-της κόσμο και σε βάζει σε μια δομημένη ζωή. Ίσως ένας λόγος που το μυθιστόρημα έχει επικρατήσει είναι αυτός: προσφέρει ένα οργανωμένο πλαίσιο δράσης στο οποίο μπορεί να κινηθεί και ο αναγνώστης, παρά τις ανατροπές που συχνά επιχειρούνται.

            Το ζητούμενο ίσως είναι αυτή η επαναστατική διάθεση να περάσει στο ευρύ κοινό και να μη μείνει στο πλαίσιο μιας κλειστής ομάδας φιλόμουσων. Από τη μία, η ίδια η τέχνη να περάσει στη φάση της κοινωνικής-της αποστολής και του ανοίγματός-της στο ευρύ κοινό κι από την άλλη το κοινό πρέπει να διαπαιδαγωγηθεί (από το σχολείο; εδώ γελάνε!) ώστε να μπορεί να θεωρεί τέχνη κάτι παραπάνω από το σκυλάδικο ή το ευπώλητο.

            Κλείνοντας μπορώ να πω πως μεταξύ συντήρησης και προόδου, μεταξύ πειθαρχίας και αναρχίας, μεταξύ βολέματος και επανάστασης, ο άνθρωπος ενίοτε αναζητά στην τέχνη αυτό που θα τον ξεβολέψει. Κι η τέχνη μέσα στην τρέλα-της μπορεί να του το δώσει…

[Η εικόνα κορυφής είναι το έργο του Chidi Okoye "Χαριτωμένη τέχνη"]

Πατριάρχης Φώτιος

 

Zwarez Enigmatic

Art and Revolution

Why should Ι reflect the world as it is? What will Ι give to the recipient of my artwork, if I show him what he already sees? Many artists ask themselves these questions and ultimately reject the simple pictures of reality. Instead, art wants to change the world, to change everyday life, to intimate and to renew in an attempt to overthrow the current situation. Art to him is an intellectual provocation, a substituted   fuse in order to transform reality.

Daniel Spoerri:
Γεύμα
κάτω από το γρασίδι

       When I used to listen, during the conservative years of my youth, about "revolutionary art", I thought it was necessarily about sweeping upheavals and anarchist tendencies. Instead, art can be subversive to shock and stimulate a more moderate turbulence. The important thing is to make you see the world as the damaged image of a better reality, you see the compromised and corrupted person who wants retouching. To make you wake up and say even for a moment that you do not like this neat Pharisees environment. So change may mean revolution, rebellion, subversion, sedition, guillotine, and sicken of burning, detachment, everyday resistance, need for reforms, especially social and personal, disobedience, and the refreshment of the faded colour of the sky...

Αφηρημένο μοντέρνο
γλυπτό τοίχου
από ανάμικτα μέταλλα
του Bruce Gray

        The visual arts (and anyone who has visited a painting or sculpture exhibition can understand the message) have tried to shock the public since the late 19th century and early 20th century. Modernism and the avant-garde have tried to portray reality in light colours and perspectives, to deconstruct the familiar image of the world and to engage the viewer to dare himself to let go of what is right and be outraged. I do not know if research has been done on how successful these revolutions have been, for example how they affected the changes that were made after the first and mostly after the Second World War and if what led to May '68 etc. But I see, every time I go to a gallery of modern paintings, this overall message, whether I like the X or Z painting: a flood rises in me as a consequence of an art that cannot afford to compromise and become globalized.

        Can literature succeed in this? Literature tried this between the two World Wars by releasing the forms and subversive messages of surrealism, Dadaism, internal monologue, the interwar and post-war perversion ... Some stories thanks to their language but also to the indirect narrative show clearly the revolution that is starting from the pages of the book, which expands to the mind and the heart of the reader and then to his life.

Conclusively, poetry is closer to this climate of change. It hits more keynotes emotionally, it releases thoughts and feelings, and it acts more unconventionally. Someone reads poetry and breaks down in tears; sometimes it is tears for the lost innocence and sometimes tears of joy for what the future holds. You read the thick meaning of the lyrics, which are full of meaning, and you feel like you do not deserve this life. The prose on the other hand is more put together, more neat: it creates its own world and puts the reader in a structured story and life. Perhaps one reason the novel has prevailed is this: it is the fact that it offers an organized framework in which the plot can be unfolded and the reader can join in, despite the twists that are often undertaken.

            The challenge is perhaps for the idea of revolution to go to the general public and not to be left in a closed group of philosophers. On the one hand, the art itself has to pass the stage of its social mission and to be open to the general public and on the other hand the need to educate the public (from school? I am just kidding) to be able to consider art something more than Greek nightclubs.

            Finally I can say that between maintenance and progress, between discipline and anarchy, between shots and revolution, man sometimes seeks in art what will awake him. And art in its madness can give it to him...

Bookmark