“Ο κύριος Μάριος μετάνιωσε αργά” της Μαρλένας Πολιτοπούλου

Το καλοκαίρι ευνοεί ένα ανάγνωσμα παραλίας, που να μπορεί κανείς να το παρακολουθεί ακόμα και αν δεν είναι προσηλωμένος, ένα αστυνομικό που να στηρίζει τη μαγεία-του στην πλοκή και στη δράση. 

Φρέντο καπουτσίνο:

Μαρλένα Πολιτοπούλου

“Ο κύριος Μάριος μετάνιωσε αργά”

εκδόσεις Μεταίχμιο

2011

(1^η έκδοση: Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη, 1999) 

            Όταν λέμε κλασικό αστυνομικό μυθιστόρημα, μυθιστόρημα με σασπένς και ανατροπές, μυθιστόρημα με φόνους, με ύποπτους, με έρευνα από αστυνόμους και συνεργάτες, με συνεντεύξεις που δίνουν στοιχεία με το σταγονόμετρο, με συλλογισμούς που θα εξαγάγουν το τελικό συμπέρασμα, με εξαπάτηση του αναγνώστη, τότε πηγαίνουμε πίσω στη χρυσή εποχή του είδους, στον μεσοπόλεμο. Τότε η αγγλική σχολή παγίωσε τους κανόνες της αστυνομικής λογοτεχνίας.

            Από τότε άλλαξαν πολλά, το αστυνομικό έγινε πιο πολύ κοινωνικό, μεταλλάχτηκε, πρόδωσε τον εαυτό-του, άλλαξε ταυτότητα, συγχωνεύτηκε με άλλα είδη, άνοιξε τη συνταγή-του, αλλά ακόμα η γοητεία του ορθόδοξου δρόμου για την ανακάλυψη του ενόχου δεν έχει εξαλειφθεί. Ακόμα και τώρα γράφονται έργα στα οποία ο αναγνώστης δεν περιμένει να βρει άλλου είδους λογοτεχνικά στοιχεία πέρα από μια καλολαδωμένη μηχανή που οδηγεί με σφιχτή αλληλουχία στο τέλος. Η πλοκή είναι το ΠΑΝ.

            Αφήνοντας λοιπόν τις κατηγορίες και τη μεμψιμοιρία με τα οποία άλλοτε συνόδευα τέτοιους είδους αναλύσεις, θα πέσω στον καναπέ και θα απολαύσω ένα παραδοσιακό αστυνομικό με πλοκή και αγωνία. Στην Άνδρο όπου ζουν ντόπιοι και επήλυδες, κυρίως καλλιτέχνες, βρίσκεται ένα πτώμα, ένας άγνωστος άνδρας τον οποίο πολλοί γνωρίζουν αλλά κανένας δεν θέλει να αναγνωρίσει. Ακολουθούν δύο ακόμα φόνοι και ο αστυνόμος Περικλής Γιατζόγλου και ο συνεργάτης-του Παύλος Γ. αναλαμβάνουν δράση ώστε να εξιχνιάσουν τα εγκλήματα.

            Πολυπρόσωπο έργο, ταγμένο στη σύγχυση των πολλών πιθανών ενόχων και στην αδυναμία να βρεθεί εξ αρχής η κλωστή που συνδέει τα νήματα. Οι μικρές ιστορίες των προσώπων που πάνε πίσω στη Γερμανία δίνουν τελικά την πρώτη ύλη για να γίνουν οι απαραίτητες συνάψεις, να διασταυρωθούν πορείες και να συνδυαστούν στοιχεία που θα οδηγήσουν σε παράτολμες εικασίες, ικανές ωστόσο να καταλήξουν σε απτά αποτελέσματα. Η Πολιτοπούλου σίγουρα ξέρει την τέχνη του αστυνομικού και παρά τις ατέλειές-της, για τις οποίες θα μιλήσω παρακάτω, μπορεί και κρατά το μυθιστόρημα σε μια ικανοποιητική στάθμη. Δεν είναι μόνο το σασπένς και οι ανατροπές-του, αλλά και η γλώσσα-της που μπορεί και ξεφεύγει από τη γραμμή φόνος-ένοχος, ώστε να αναζητήσει τοπία και σκέψεις, ατμόσφαιρες και υλικά κατάλληλα να αναδείξουν ολόκληρο τον μυθοπλαστικό χώρο και όχι το στενό πλαίσιο της διαλεύκανσης του εγκλήματος. Ακόμα καλύτερα προς αυτήν την κατεύθυνση η συγγραφέας οδήγησε ένα από τα επόμενα βιβλία-της, το “Η μνήμη της πολαρόιντ” (2009) που σίγουρα πρόσθεσε πολλά στον κλασικό τρόπο σκέψης.

            Δύο είναι τα βασικά προβλήματα που αλληλένδετα μεταξύ-τους υποβαθμίζουν το συνολικό αποτέλεσμα. Αφενός, πολλοί χαρακτήρες, επίπεδοι, με μονοδιάστατη προσωπικότητα, που δεν αναλύονται περαιτέρω, που δεν απλώνουν σε έκταση και σε βάθος. Αφετέρου, γρήγορες συνδέσεις στοιχείων, άλματα και ακροβατικοί συλλογισμοί, σκέψεις που αιφνιδιάζουν τον αναγνώστη αφού αυτός δεν μπορεί να παρακολουθήσει βήμα βήμα τον ειρμό και νιώθει σαν να του παρουσιάζουν άσους από το μανίκι-τους ή από μηχανής θεούς-στοιχεία που κανείς δεν μπορεί να ελέγξει πόση αλληλουχία και εγκυρότητα διαθέτουν. Το έργο θα ήταν καλύτερο αν η Πολιτοπούλου επιδίωκε να ορθώσει πιο πολύπλευρα τα πρόσωπα, να δώσει μεγαλύτερη υπόσταση στο καθένα, ώστε να γίνουν πιο οικεία, να μην παρελαύνουν με λίγα στοιχεία του βιογραφικού-τους και να φανούν συμπαγή και ολοκληρωμένα μπροστά στους αναγνώστες. Έτσι, έπειτα θα μπορούσε πιο στέρεα να οικοδομήσει τους συλλογισμούς και την αλληλουχία των νοημάτων που θα έκαναν το τέλος να έρχεται μεν με ανατροπές αλλά ταυτόχρονα δίχως τα άλματα σκέψης που δείχνουν άνευ λόγου ταχύτητα.

[Η φωτογραφία κορυφής, που απεικονίζει εκκλησία της Άνδρου, προέρχεται από το glykia-zoi.pblogs.gr]

            Πατριάρχης Φώτιος