Friday, July 16, 2010

“Κάτι θα γίνει, θα δεις” του Χρ. Οικονόμου

Το διήγημα πρέπει να είναι μια γροθιά συναισθημάτων. Πρέπει να είναι συμπυκνωμένη ιστορία που να κορυφώνεται απότομα. Ή να είναι μια γλυκιά ατμόσφαιρα που να προλαβαίνει σε λίγες σελίδες να ρουφήξει μέσα-της τον αναγνώστη. Ή να αποτελεί ένα ποίημα γραμμένο σε πεζό λόγο.

Παγωμένος φραπέ με γάλα:
Χρήστος Οικονόμου
“Κάτι θα γίνει, θα δεις”
εκδόσεις Πόλις
2010

        Ο σαραντάχρονος συγγραφέας καταθέτει δεκαέξι διηγήματα, γραμμένα για τον (άγνωστο;) κόσμο των δυτικών προαστίων και τα βάσανα που ποικίλοι χαρακτήρες κουβαλάνε. Στην ουσία μάς παρασέρνει στην ατμόσφαιρα φτώχιας και αδιεξόδου που ζουν, προλέγοντας μια κατάσταση που είναι πλέον πολύ επίκαιρη, αλλά προφανώς, όταν ο ίδιος τα έγραφε, είχε κατά νου συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπων που βίωναν και βιώνουν ακόμα την απόγνωση της πείνας, την τραγική ζωή γονιών ή συντρόφων.
        Το βασικό ερώτημα είναι ποια στάση κρατούν όλοι αυτοί οι ήρωες της καθημερινότητας; Πόσο προβάλλουν την ηθική, την ευθύνη των κυβερνώντων, την κακοδαιμονία του κράτους; Ποια είναι η προσωπική τους στάση απέναντι στη μοίρα; Ο Χρήστος Οικονόμου δεν πολιτικολογεί φτηνά και μιντιακά, δεν καταλογίζει ευθύνες εύκολες και πρόχειρες. Σχεδόν πουθενά δεν ακούγεται το κράτος ή οι ευθύνες των αρμοδίων, έστω κι αν μερικά γεροντάκια ρίχνουν και καμιά βρισιά στο κράτος που τους έχει και περιμένουν μέσα στη νύχτα για να ανοίξει το ΙΚΑ.
         Πρώτ’ απ’ όλα οι χαρακτήρες-του διατηρούν ακόμα και μέσα στην απόγνωση της κατάσχεσης ή της τέλειας λιμοκτονίας μια ανθρώπινη αξιοπρέπεια, μια ηθική στάση που δεν ξεπέφτει σε παρανομίες ή σε έκνομες ενέργειες εις βάρος των άλλων.
         Δεύτερη παρατήρηση είναι η απουσία / παρουσία μοιρολατρίας έστω κι αν τα πρόσωπα δεν διακρίνονται για την ενεργητικότητά-τους. Στην ουσία βρίσκονται σε μια ημιπαθητική κατάσταση, λίγο αποδεχόμενοι την κατάσταση κάνοντας απελπισμένες συμβολικές ενέργειες (όπως η ιδέα να κολλήσουν τα χέρια-τους στο σπίτι που απειλείται από κατάσχεση για να μην τους το πάρουν), λίγο αρνούμενοι τη μοίρα τους διαδηλώνοντας (έστω κι αν το πλακάτ δεν έχει καθόλου λόγια).
         Τα διηγήματα του σαραντάχρονου συγγραφέα καταφέρνουν (πέρα από τα θέματα με τα οποία τολμούν να ασχοληθούν, πέρα από την ιδεολογία τους), να μεταδώσουν την αγωνία κάθε ήρωα στον αναγνώστη κι ο τελευταίος, αν όχι να ταυτιστεί μαζί-τους, τουλάχιστον να εισχωρήσει ψυχικά στην ζωή-τους και να συναισθανθεί το βαρύ φορτίο της αβεβαιότητας μέσα στην οποία ζουν.
         Ο κόσμος του Οικονόμου είναι αξιοπρεπής έστω κι αν δεν έχει πολλές διεξόδους, είναι ντόμπρος έστω κι αν ξέρει ότι δεν μπορεί να κάνει και πολλά, είναι ρεαλιστής έστω κι αν μια πράξη τρέλας είναι πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού-του.
Πατριάρχης Φώτιος

6 comments:

Anonymous said...

Επίσης δείχνει μεγάλη τεχνική ικανότητα στο είδος του διηγήματος. Και βέβαια, επιτέλους τέλος στα ψευδο-υπαρξιακά μιας ολόκληρης γενιάς Ελλήνων συγγραφέων (συνομηλίκων περίπου του Οικονόμου).

- μια αναγνώστρια

Πάπισσα Ιωάννα said...

Αναγνώστρια,
ναι, αυτά τα "ψευτουπαρξιακά" ζητήματα της γενιάς των 30-40 με το ατομικό όραμα και το ατομικιστικό νεολαιίστικο στυλ είχαν πολλαπλασιαστεί.
Ελπίζω ότι ήταν μόδα και πέρασε...
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Ο Οικονόμου στρέφει το βλέμμα στους παρίες που αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο. Συμφωνώ με την αναγνώστρια ότι οι προηγούμενες δυο δεκαετίες της καταναλωτικής αφθονίας, σηματοδοτήθηκαν συγγραφικά από μια σειρά ατελέσφορων κειμενικών ενδοσκοπήσεων. Ωστόσο, αν και σε μερικά σημεία έπιασα τον εαυτό μου να λέει "θα ήθελα να το γράψω εγώ αυτό", η γραφή του με τις συνεχείς επαναλήψεις καταλήγει να γίνει βαριά και στιλιζαρισμένη και ενίοτε αβάσταχτα μελό. Επίσης, βρίσκω λιγάκι απλουστευτική την αγιοποίηση των φτωχών. Αλλά σε γενικές γραμμές θεωρώ ότι ίσως είναι και το καλύτερο έργο που γράφτηκε φέτος και μάλλον θα επιβραβευτεί από τα βραβεία. Θεωρώ ότι ως πιο προσεκτική και προσγειωμένη ανάγνωση με εκφράζει η κριτική της Θεοδοσοπούλου δυο-τρεις βδομάδες πριν στη Βιβλιοθήκη.

Πάπισσα Ιωάννα said...

Δώρα,
συμφωνώ εν πολλοίς, αν και δεν ξέρω αν πρόκειται για "αγιοποίηση". Στην αγιοποίηση τα πράγματα δίνονται εξιδανικευμένα, εξωτερικά και εσωτερικά, ενώ στα διηγήματα του Οικονόμου περισσότερο μια ρεαλιστική απόγνωση διακρίνω, μια προσπάθεια των "παρίών" (εύστοχος χαρακτηρισμός εκ μέρους-σου) να ζήσουν και να επιβιώσουν.
Όσο για τα βραβεία, υπάρχουν και άλλα βιβλία που μπορούν να το συναγωνιστούν, και μην ξεχνάμε έχουμε ένα ολόκληρο φθινόπωρο, για να ελπίσουμε σε κάτι καλύτερο.
Καλό καλοκαίρι
Πατριάρχης Φώτιος

Anonymous said...

Αγαπητέ Πατριάρχη, υπάρχει πάντα και ο Γκανάς και...φυσικά υπάρχουν και οι εκπλήξεις κάποιων νέων και ανωνύμων (ιδιοτελής αυτή η παρατήρηση και εντελώς ουτοπική φυσικά)
μιλώ πάντα για το διήγημα βέβαια.

υγ. και μια προσωπική παραγγελιά: θα ήθελα τη γνώμη σας για το βιβλίο της Νικολαϊδου. Και για να σας προκαταβάλω, για μια ακόμη φορά θα συμφωνήσω με την εμβριθή ανάλυση της Θεοδοσοπούλου

Πάπισσα Ιωάννα said...

Δώρα,
έχω ξαναγράψει ότι οι κριτικές της Θεοδοσοπούλου είναι κατ' εμέ ρηχές και περιγραφικές.
Τη συγκεκριμένη βέβαια δεν τη θυμάμαι, ούτε του Οικονόμου. Το βιβλίο της Νικολαΐδου θα το βάλω στο πρόγραμμα για το καλοκαίρι.

Όσο για το διήγημα, δεν θυμάμαι κάτι που να μου έκανε αίσθηση, και γι' αυτό μέχρι τούδε ο Οικονόμου είναι τοπ.
Πατριάρχης Φώτιος