“Η ταπείνωση” του Φίλιπ Ρόθ

Υπάρχει μια παράξενη διελκυστίνδα έλξης και άπωσης μεταξύ της αναγνωστικής-μου συνείδησης και του έργου τού Ροθ: είναι σαν τη Χημεία, η οποία ήταν το χειρότερό-μου μάθημα στις Πανελλήνιες, αλλά, ακριβώς επειδή τη μισούσα, της επιτέθηκα κατά μέτωπο για να τη μάθω και να τη βγάλω από πάνω-μου, με αποτέλεσμα να γράψω τον καλύτερο βαθμό σε σχέση με τα άλλα μαθήματα. Έτσι και με τον αμερικανό συγγραφέα, του οποίου τα έργα, αν και δεν μου αρέσουν όσο σε άλλους, εξακολουθώ να τα παρακολουθώ. Και τώρα νομίζω ότι ανταμείφθηκα…

Dolcino Freddo φουντούκι:

Philip Roth

“The Humbling”

2009

Φίλιπ Ροθ

“Η ταπείνωση”

μετ. Κ. Σχινά

εκδόσεις Πόλις

2010

         Το μυθιστόρημα καταλαμβάνει μόλις 160 σελίδες και γενικά διαβάζεται άνετα και μέχρις ενός σημείου με ενδιαφέρον. Η υπόθεση έχει με λίγα λόγια ως εξής: ένας 66χρονος ηθοποιός παθαίνει σοκ και αδυνατεί να παίξει, όπως παλιά, χάνοντας την αυτοπεποίθησή-του. Καταφεύγει σε μια κλινική ψυχολογικής υποστήριξης κι έπειτα βρίσκει ανάταση στη ζωή-του, όταν τα φτιάχνει με την 40χρονη κόρη ενός φιλικού ζευγαριού, η οποία ήταν λεσβία. Η σχέση-τους προχωρά, παρά τις αντιδράσεις των γονιών-της και τη λυσσαλέα επάνοδο της πρώην συντρόφου-της, η οποία δεν μπορεί να χωνέψει ότι η φίλη-της έγινε ξαφνικά ετεροφυλόφιλη και την παράτησε. Ο ηθοποιός μάλιστα αποφασίζει να εξετάσει το ενδεχόμενο να κάνουν μαζί ένα παιδί, αλλά πριν της αποκαλύψει τη σκέψη-του, αυτή τον παρατάει. Η αυτοκτονία δεν είναι τελικά η κατάλληλη λύση…

          Γιατί είδα με συμπάθεια και εντέλει απόλαυσα το βιβλίο; Καταρχάς, ο Ροθ ξεφεύγει από δύο μοτίβα που έχουν καταντήσει μανιέρα στα κείμενά-του: αφενός, η ιδέα της εβραϊκότητας που τον κατατρύχει σε πλήθος έργων-του απουσιάζει από αυτό, με αποτέλεσμα να μην μπλέκουμε με ένα σωρό λεπτομέρειες για τις τελετές-τους και τα πιστεύω-τους, λεπτομέρειες που βαραίνουν ασύλληπτα την ιστορία. Αφετέρου, η συσσώρευση σεξουαλικών σκηνών έχει μειωθεί, με εξαίρεση λίγες σελίδες στο δεύτερο μισό του βιβλίου. Ο Ροθ δείχνει με αυτό του πάθος σαν πορνόγερος που δεν μπορεί πλέον να το κάνει και το φαντασιώνεται διαρκώς.

       Πέραν όμως από αυτά τα μειονεκτήματα που δεν συναντά κανείς στην “Ταπείνωση” (εκτός από λίγες σελίδες στο κρεβάτι), μπορεί να διακρίνει τη στόφα του λογοτέχνη στον τρόπο που αποτυπώνεται η ψυχολογία των προσώπων. Δεν πρόκειται φυσικά για ένα ψυχολογικό έργο όπου η θολή ατμόσφαιρα των συναισθημάτων, συνοδευόμενη από μια ποιητική γλώσσα, κουράζει τον αναγνώστη με τα ρευστά τοπία-της και τις ομιχλώδεις πλαγιές-της. Αντίθετα, ο Ροθ καταφέρνει να αναδείξει σκέψεις και συναισθήματα, κίνητρα και ιδέες μέσα από τους διαλόγους και την αντίδραση, κυρίως του πρωταγωνιστή, απέναντι στα γεγονότα. Η προσπάθεια του ενός να πείσει τον άλλο είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος για να αντιληφθούμε τις διαφορετικές οπτικές γωνίες. Οι διάλογοι του μυθιστορήματος αναδεικνύουν την κοσμοαντίληψη διαφορετικών ανθρώπων.

         Ειδικά ο πρωταγωνιστής ηθοποιός αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο έχασε την αυτοπεποίθησή-του, την ανάγκη-του να ξανανιώσει, πράγμα που το βρίσκει στον έρωτά-του με μια πολύ νεότερή-του αλλά και τη σταδιακή πορεία που καταρχάς τον ανέβασε και εν συνεχεία τον ξαναγκρέμισε.

Πατριάρχης Φώτιος