Ελληνικός καφές μέτριος: Νίκος Χρυσός

“Το μυστικό της τελευταίας σελίδας”
εκδόσεις Καστανιώτη
2009

Διαβάζοντας κανείς το οπισθόφυλλο με την υπόθεση και την κεντρική ιδέα δελεάζεται να διαβάσει το βιβλίο:
Ο Χρήστος Κάσιος, δημοσιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και λάτρης των παλαιών βιβλίων, αναλαμβάνει να βρει στοιχεία για τα μέλη και την ιστορία μιας ξεχασμένης λογοτεχνικής παρέας που έδρασε στην Αθήνα του ’50. Η αναζήτηση μοιάζει γι' αυτόν αρχικά ακίνδυνη και λυτρωτική, μια και τον αποσπά από την καθημερινότητά του. Βήμα βήμα, όμως, βυθίζεται σ' ένα θολό και σκοτεινό τοπίο, σ' έναν χάρτινο λαβύρινθο γεμάτο μυστικά περάσματα. Στο μεταίχμιο της ηλικίας του, και ενώ αγωνίζεται να συμφιλιωθεί με τις απώλειες που του στοιχειώνουν τις μέρες, ο ήρωας του βιβλίου περιφέρεται στη φθινοπωρινή Αθήνα, αναζητώντας τα ίχνη εκείνων των άγνωστων δημιουργών. Μια περίεργη σφραγίδα στην τελευταία πάντα σελίδα παλαιών βιβλίων γίνεται αφορμή για μια μυστηριώδη περιπλάνηση: για μια απρόβλεπτη περιπέτεια στον κόσμο των παλαιοβιβλιοπωλείων, σε έναν κόσμο όπου το βιβλίο πρωταγωνιστεί όχι ως συλλεκτικό αντικείμενο ή εμπόρευμα, αλλά ως η τελευταία κιβωτός της ανθρώπινης ευαισθησίας και επινοητικότητας.
Ο αναγνώστης δεν απογοητεύεται. Η περιβόητη τριάδα Άγγλων ποιητών που έζησαν τη δεκαετία του ’50 και τώρα γίνονται ερήμην-τους προϊόν ενός εκδοτικού οίκου δεν είναι πραγματική. Πίσω-τους κρύβεται ένας ποιητής, Έλληνας και αφανής, ο οποίος αποφάσισε να γράψει με διαφορετική υπογραφή στις τελευταίες σελίδες των βιβλίων που είχε στην κατοχή του από ένα ποίημα και να τα πουλήσει, ώστε να περιπλανηθούν οι στίχοι-του από χέρι σε χέρι.
Ο συγγραφέας φτιάχνει δύο ατμόσφαιρες οι οποίες κινούνται σχεδόν παράλληλα: από τη μία ο κόσμος των παλαιοβιβλιοπωλείων, όπου πέρα από σπάνια βιβλία και παλιές εκδόσεις, συντηρείται και μια αγνή αγάπη για το βιβλίο και την ποίηση –σε μια εποχή σπάνιδος της ποίησης όπως η σημερινή η πράξη του φαίνεται σαν να διώκεται η ποίηση κι αυτή κινείται υπόγεια για να επιβιώσει. Ωραία αλληγορία. Από την άλλη, ο κόσμος των κριτικών και των εφημερίδων, δοσμένος σε εκδοτικά συμφέροντα, πουλημένος και συμβιβασμένος στην αγορά του βιβλίου, στημένος όπως και οι σικέ συνεντεύξεις ή βιβλιοκρισίες. Εδώ δεν φαίνεται πολύ πειστικός και αποτελεσματικός ως προς την ατμόσφαιρα και το ακριβές στίγμα του τύπου.
Ο ρυθμός, χωρίς να είναι γρήγορος ή επαρκώς μυστηριώδης, κρατάει το ενδιαφέρον σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο. Ίσως αυτό που λείπει είναι η αναγκαία σύγκρουση, το κλίμα έντασης που θα προσδώσει στο αφήγημα δραματικότητα, θα κάνει τα επιμέρους νήματα να συγκλίνουν προς την αποκάλυψη με μεγαλύτερο νεύρο και τόλμη. Ως πρωτόλειο κρίνεται άξιο για την πλοκή-του, αλλά ανεπαρκές για το σφρίγος-του.

Πατριάρχης Φώτιος