Αμερικάνικος καφές σταλαγματιάς: Έντγκαρ Άλλαν Πόε

“Διηγήματα”
μετ. Μ. Κατή
εκδόσεις Πατάκη
2009

Οφείλω να παραδεχτώ ότι δεν είχα διαβάσει ως τώρα Πόε. Οφείλω να ομολογήσω την ντροπή-μου γιατί έπρεπε να έχω υπόψη-μου το έργο ενός κορυφαίου διηγηματογράφου, που άνοιξε δρόμους και εμπλούτισε το είδος με νέες φρέσκιες για την εποχή του ιδέες.
Αντιγράφω από την εισαγωγή της Κ. Σχινά: «Πειραματίστηκε στην προ-επιστημονική φαντασία, έγραψε πολυεπίπεδες σάτιρες, υπήρξε πρόδρομος του αστυνομικού μυθιστορήματος και τελειοποίησε το γοτθικό αφήγημα φρίκης, τρόμου και μυστηρίου».
Το παρόν τομίδιο περιλαμβάνει τέσσερα διηγήματα, χαρακτηριστικά, απ’ ό,τι καταλαβαίνω, ποικίλων τάσεων της γραφής-του:
1) το έργο “Μερικές κουβέντες με μια μούμια” ενέχει στοιχεία επιστημονικής φαντασίας και, παρόλο που μου φάνηκε άτεχνο στις συγκεκριμένες λεπτομέρειές του (μια αμηχανία στον χειρισμό της αφήγησης), προβάλλει ολοκάθαρα τον πολιτισμό άλλων εποχών, που δεν υστερεί σε πολλά από τον σύγχρονο.
2) “Το χειρόγραφο σ’ ένα μπουκάλι”, μου θύμισε έντονα Ιούλιο Βέρν, ο οποίος ρητά έχει δηλώσει τον θαυμασμό του στο έργο του Αμερικάνου συναδέλφου του. Φαίνεται ότι ο 19ος –με την αλματώδη ανάπτυξη της επιστήμης- έδωσε ώθηση στη φαντασία για τις δυνατότητες του ανθρώπου, αλλά ταυτόχρονα συνέδεσε τη θετική επιστήμη με το μυστήριο και το άγνωστο.
3) “Ο μαύρος γάτος” είναι μακάβριο, φτάνει στα όρια του βάρβαρου, για να αποδώσει απάνθρωπες τάσεις που υπάρχουν στα ανθρώπινα όντα, όχι μόνο απέναντι στα ζώα αλλά και απέναντι στους άλλους. Δεν ξέρω αν η παρατήρηση της Σχινά (ή μιας μεγαλύτερης φιλολογικής παράδοσης) που θέλει το έργο δείγμα ενδο-οικογενειακής βίας είναι βάσιμη ή ακραία ερμηνεία της εποχής μας.
4) Οι “Τρεις Κυριακές σε μια εβδομάδα” δανείζει το θετικό πνεύμα μέτρησης του χρόνου στον “Γύρο του κόσμου σε 80 μέρες” του Ι. Βερν. Ανήκει κι αυτό στα έργα θαυμασμού του ανθρώπου του 19ου αιώνα στις κατακτήσεις της επιστήμης και στον θετικισμό με τον οποίο ακόμα και «παράλογα» φαινόμενα μπορούν να εξηγηθούν με τη λογική.
Υποκλίνομαι στο πνεύμα του Πόε, κυρίως γιατί ο αναγνώστης του σήμερα –γνωρίζοντας την επιρροή-του στους επόμενους- μπορεί να σταθμίσει πόσο πρωτοπόρος υπήρξε σε χώρους που διεύρυναν τη θεματική και τις συλλήψεις του διηγήματος.

Πατριάρχης Φώτιος