Απ. Δοξιάδης, Χρ. Παπαδημητρίου, Αλ. Παπαδάτος και A. di Donna“Logicomix”
εκδόσεις Ίκαρος
2008
Λογικό και κωμικό συνάμα
Η ανάμιξη είναι ένα ζητούμενο των καιρών, που άλλοτε επιτυγχάνει κι άλλοτε όχι. Ανάμιξη ειδών, ρευμάτων, υλικών. Αυτό όμως που έκανε ο Δοξιάδης με την παρέα του είναι ένας συγκερασμός πέρα από κάθε προσδοκία. 
Καταρχάς, σχεδίασε κόμικς σε βιβλίο, δίνοντάς του όμως τη δομή και την υφή μυθιστορήματος. Έδωσε δηλαδή στο όλο εγχείρημα λογοτεχνικότητα, αφού μετήλθε αφηγηματικών τεχνικών, για να διηγηθεί τη ζωή του μεγάλου επιστήμονα Μπ. Ράσελ και μαζί την 
περιπέτεια της θεμελίωσης των μαθηματικών. Πρόκειται για την προσπάθεια των μαθηματικών κατά βάση, αλλά και των φιλοσόφων, να θεμελιώσουν με αδιάσειστα ερείσματα τις επιστήμες ιδρύοντας τη Λογική, την επιστήμη των έγκυρων συλλογισμών, όπου όλα αποδεικνύονται και στηρίζονται λογικά.
Μίλησα προηγουμένως για μυθιστορηματική βάση: μ’ αυτήν
εννοώ την πλοκή που οδηγεί το έργο προς το τέλος, την αφηγηματική του διάσταση όπου ο ίδιος ο Ράσελ εξιστορεί με αναδρομές και πρωτοπρόσωπη αφήγηση τη ζωή του μέχρι τη στιγμή που ξεκινάει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Η ζωή του έχει ως στόχο να εξηγήσει γιατί πρέπει 
η Αμερική να μπει στον πόλεμο εναντίον του Χίτλερ. Η αφορμή αυτή χτίζει ένα ολοκληρωμένο στόρι, το οποίο μάλιστα προχωρά με αυτοαναφορικά βήματα. Λέγοντας αυτοαναφορικότητα εννοώ τη μετατροπή των τεσσάρων συντελεστών του κόμικς σε καρτουνίστικους ήρωες, οι οποίοι συζητάνε μέσα στο βιβλίο για το βιβλίο, για τα διλήμματα του Ράσελ αλλά κυρίως για την πορεία που θα δώσουν στην εξέλιξη.
Η επιτυχία του εγχειρήματος δεν βρίσκεται μόνο εκεί. Όπως και σε πολλά άλλα μαθηματικά μυθιστορήματα, διαχέεται μια αισιοδοξία για την ικανότητα της επιστήμης να λύσει τα ανθρώπινα προβλήματα αρχής γενομένης από το 1900, χρονιά κατά την οποία τέθηκαν βασικά προβλήματα των μαθηματικών και οι μαθηματικοί όλου του κόσμου έβαλαν στόχο να τα επιλύσουν. Ο αναγνώστης διαπερνάται από την αισιοδοξία του ανθρώπου που βλέπει τις θετικές επιστήμες να ανοίγουν δρόμο στη σκέψη.
Αυτό με μια βασική προϋπόθεση, μια επισήμανση που ακούγεται προς το ευρύ κοινό λιγοστές φορές. Ο Ράσελ επιδίωξε μαζί με άλλους να θεμελιώσει τη λογική σαν μια ανώτερη γλώσσα, πάνω από την ανθρώπινη υποκειμενικότητα, η οποία θα αποτελούσε τη βάση κάθε συλλογισμού. Ο Βιτγκενστάιν ωστόσο κατάφερε να αποδείξει ότι κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο, αφού η Λογική δεν μπορεί να είναι πάνω από τη γλώσσα και τις παρερμηνείες της, αλλά βρίσκεται μέσα σ’ αυτήν. Επομένως, η γλώσσα και η σήμανση του κόσμου είναι και θα είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα δοκιμάζονται οι γνώσεις μας. Η αλήθεια είναι πολλαπλής, το δίκιο μοιρασμένο σε πολλές γνώμες και έτσι η σχετικοκρατία (μαζί με τα δεινά που επιφέρει) είναι πλέον καθεστώς στην ανθρώπινη σκέψη. Γι’ αυτό άλλωστε πολλοί επιστήμονες τρελάθηκαν, καθώς η πρωτοποριακή σκέψη τους αγγίζει πολλές φορές τα όρια της παράνοιας.
Το βιβλίο ρουφιέται σαν δροσερό νερό. Το ανοίγεις και
το κλείνεις εν ριπή οφθαλμού, παρόλο που πολλά σημεία είναι βραδέα και για λόγους μυθιστορηματικής οικονομίας λέγονται πολλά περιττά, ενώ ανάλογα τα πορίσματα των επιστημόνων ακούγονται σχετικά βιαστικά.
Από τα πιο τολμηρά αλλά και πετυχημένα έργα της ελληνικής μαθηματικής λογοτεχνίας.
Καταρχάς, σχεδίασε κόμικς σε βιβλίο, δίνοντάς του όμως τη δομή και την υφή μυθιστορήματος. Έδωσε δηλαδή στο όλο εγχείρημα λογοτεχνικότητα, αφού μετήλθε αφηγηματικών τεχνικών, για να διηγηθεί τη ζωή του μεγάλου επιστήμονα Μπ. Ράσελ και μαζί την 
περιπέτεια της θεμελίωσης των μαθηματικών. Πρόκειται για την προσπάθεια των μαθηματικών κατά βάση, αλλά και των φιλοσόφων, να θεμελιώσουν με αδιάσειστα ερείσματα τις επιστήμες ιδρύοντας τη Λογική, την επιστήμη των έγκυρων συλλογισμών, όπου όλα αποδεικνύονται και στηρίζονται λογικά.Μίλησα προηγουμένως για μυθιστορηματική βάση: μ’ αυτήν
εννοώ την πλοκή που οδηγεί το έργο προς το τέλος, την αφηγηματική του διάσταση όπου ο ίδιος ο Ράσελ εξιστορεί με αναδρομές και πρωτοπρόσωπη αφήγηση τη ζωή του μέχρι τη στιγμή που ξεκινάει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Η ζωή του έχει ως στόχο να εξηγήσει γιατί πρέπει 
η Αμερική να μπει στον πόλεμο εναντίον του Χίτλερ. Η αφορμή αυτή χτίζει ένα ολοκληρωμένο στόρι, το οποίο μάλιστα προχωρά με αυτοαναφορικά βήματα. Λέγοντας αυτοαναφορικότητα εννοώ τη μετατροπή των τεσσάρων συντελεστών του κόμικς σε καρτουνίστικους ήρωες, οι οποίοι συζητάνε μέσα στο βιβλίο για το βιβλίο, για τα διλήμματα του Ράσελ αλλά κυρίως για την πορεία που θα δώσουν στην εξέλιξη.Η επιτυχία του εγχειρήματος δεν βρίσκεται μόνο εκεί. Όπως και σε πολλά άλλα μαθηματικά μυθιστορήματα, διαχέεται μια αισιοδοξία για την ικανότητα της επιστήμης να λύσει τα ανθρώπινα προβλήματα αρχής γενομένης από το 1900, χρονιά κατά την οποία τέθηκαν βασικά προβλήματα των μαθηματικών και οι μαθηματικοί όλου του κόσμου έβαλαν στόχο να τα επιλύσουν. Ο αναγνώστης διαπερνάται από την αισιοδοξία του ανθρώπου που βλέπει τις θετικές επιστήμες να ανοίγουν δρόμο στη σκέψη.
Αυτό με μια βασική προϋπόθεση, μια επισήμανση που ακούγεται προς το ευρύ κοινό λιγοστές φορές. Ο Ράσελ επιδίωξε μαζί με άλλους να θεμελιώσει τη λογική σαν μια ανώτερη γλώσσα, πάνω από την ανθρώπινη υποκειμενικότητα, η οποία θα αποτελούσε τη βάση κάθε συλλογισμού. Ο Βιτγκενστάιν ωστόσο κατάφερε να αποδείξει ότι κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο, αφού η Λογική δεν μπορεί να είναι πάνω από τη γλώσσα και τις παρερμηνείες της, αλλά βρίσκεται μέσα σ’ αυτήν. Επομένως, η γλώσσα και η σήμανση του κόσμου είναι και θα είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα δοκιμάζονται οι γνώσεις μας. Η αλήθεια είναι πολλαπλής, το δίκιο μοιρασμένο σε πολλές γνώμες και έτσι η σχετικοκρατία (μαζί με τα δεινά που επιφέρει) είναι πλέον καθεστώς στην ανθρώπινη σκέψη. Γι’ αυτό άλλωστε πολλοί επιστήμονες τρελάθηκαν, καθώς η πρωτοποριακή σκέψη τους αγγίζει πολλές φορές τα όρια της παράνοιας.
Το βιβλίο ρουφιέται σαν δροσερό νερό. Το ανοίγεις και
το κλείνεις εν ριπή οφθαλμού, παρόλο που πολλά σημεία είναι βραδέα και για λόγους μυθιστορηματικής οικονομίας λέγονται πολλά περιττά, ενώ ανάλογα τα πορίσματα των επιστημόνων ακούγονται σχετικά βιαστικά.Από τα πιο τολμηρά αλλά και πετυχημένα έργα της ελληνικής μαθηματικής λογοτεχνίας.
Πατριάρχης Φώτιος
12 comments:
Το διάβασα μέσα σε ένα απόγευμα.Μου άρεσε,είναι απλό, κατανοητό και εύστοχο στη μετάδοση της γνώσης που επιθυμεί.Υ.Γ.Μου αρέσουν ούτως η άλλως τα comics πολύ και κάτι αντίστοιχο δεν υπήρχε στην Ελλάδα ή τουλάχιστον δεν το γνωρίζει η γράφουσα.Καλημέρα
Μυθιστορηματικό κόμικ, πέρα δηλαδή από τη λογική του συγκεκριμένου είδους, δεν πρέπει να υπάρχει. Κι αυτό είναι το κατόρθωμα: να ανάγει τα καρτούν σε λογοτεχνία.
Πατριάρχης Φώτιος
Και μάλιστα σε λογοτεχνία η οποία ανιχνεύει την πορεία της φιλοσοφικής σκέψης του Ράσελ. Διόλου απλό αυτό, καθώς κινδινεύει ανά πάσα στιγμή να μετατραπεί σε φτηνό λυσάρειο.
Μαίρη,
συμφωνώ. Το αντίθετο θα έλεγα: καμιά φορά παραγίνεται επιστημονικό, αλλά είναι τέτοιες οι δόσεις που αντέχονται. Μόνο που ενίοτε οι αποδείξεις δεν φαίνονται πώς προκύπτουν μέσω συλλογισμών. Η ανάγκη για εξοικονόημηση χρόνου είναι αδήριτη και τρώει πού και πού τα ενδιάμεσα βήματα.
Πατριάρχης Φώτιος
Συγχωρείστε με, αλλα αυτά που αναφέρετε ως μυθιστορηματική λογική κλπ. γίνονται στα κόμικς εδώ και δεκαετίες. Ούτε καινούργιο είναι ούτε τίποτα αξιοσημείωτο. Είναι εξαιρετικό κόμικ εννοείται. Το "να ανάγει τα καρτούν σε λογοτεχνία" ακούγεται παράταιρο τουλάχιστον, δε χρειάζεται να αναχθούν σε λογοτεχνία είναι αυτόνομα ούτως ή άλλως. Κι αν δεν είχατε ξαναδεί κάτι παρόμοιο σε κόμικ δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ήδη. Υπάρχουν κόμικ και κόμικ, όπως υπάρχουν μυθιστορήματα και μυθιστορήματα. Αυτά από μένα.
Tote,
σ' ευχαριστούμε για τη συμβολή. Αν θέλεις, δώσε παραδείγματα πιο συγκεκριμένα, γιατί κόμικ-μυθιστόρημα δεν ξέρω άλλο στα ελληνικά. Κι άλλο αυτό που εννοώ εγώ, κι άλλο τη λογοτεχνικότητα στο αυτόνομο είδος των κόμικς, που εννοείς εσύ.
Περιμένουμε εξηγήσεις
Να είσαι καλά
Πατριάρχης Φώτιος
Η διαφωνία μου έγκειται στη φράση "Μυθιστορηματικό κόμικ, πέρα δηλαδή από τη λογική του συγκεκριμένου είδους, δεν πρέπει να υπάρχει. Κι αυτό είναι το κατόρθωμα: να ανάγει τα καρτούν σε λογοτεχνία." Τι εννοείς μυθιστορηματικό κόμικ;; Το ότι σπάει τον 4ο τοίχο; Το ότι αφηγείται κάτι με όποια τεχνική κι αν τα αφηγείται; (είναι αφηγηματική τέχνη τα κόμικ ουτως ή αλλως). Το ότι κάνει τον εαυτό του ήρωα; Ποια είναι ακριβώς η λογική που αναφέρεις;
Η διαφωνία μου έγκειται στα περι φόρμας, όχι στο περιεχόμενο της αφήγησης (Η ζωή του Μ. Ράσελ κλπ).
Τι εννοείς ακριβώς "πέρα δηλαδή από τη λογική του συγκεκριμένου είδους"; Εννοείς τα Μίκυ Μάους; Εννοείς το αστερίξ; Τι ακριβώς, γιατί είναι πολύ γενικόλογο αν μου επιτρέπεις, γιατί κρίνει (και τελικά καταδικάζει) όλο το είδος των κόμικ από ένα (πιθανώς-δεν έχω καταλάβει ακριβώς) μέτριο δείγμα του.
Μπορεί επειδή είναι ένα αφηγηματικό μέσο να έχει κάποια κοινά στοιχεία με οποιαδήποτε άλλη αφηγηματική τέχνη (λογοτεχνία, κινηματογράφο, θέατρο), αλλά νομίζω ότι τέτοια σύγκριση αδικεί τελικά το μέσο των κόμικ, γιατί έχει αποδείξει ότι είναι μοναδικό είδος.
Εάν εννοούσες στα ελληνικά κόμικ (όπως λες στο σχόλιο) τότε ίσως είναι δύσκολο όντως να βρούμε παραδείγματα. Αλλά από το κείμενο κατάλαβα ότι εννοούσες τα κόμικ γενικά. Παραδείγματα μεταφρασμένα στα ελληνικά θα μπορούσε να είναι το MAUS, το Περσεπολις, το Watchmen, κ.α. Υπάρχουν ακόμα κόμικ που αφηγούνται ιστορίες με τρόπο που τα μυθ/τα δεν μπορούν, όπως π.χ. το (αμετάφραστο ακόμα) Jimmy Corrigan του Chris Ware, γιατί παίζει μεγάλο ρόλο το οπτικό-απεικονιστικό στοιχείο, αλλά και το Watchmen που προανέφερα.
Ελληνικά κόμικ-μυθιστορήματα (αν θέσω ως κριτήριο τον αριθμό σελίδων και μόνο, δηλ. όχι μία 4σέλιδη ιστορία π.χ.) θα μπορούσαν ίσως να θεωρηθούν το Χαμένο Φάσμα του Τ. Αποστολίδη, ο Παρίας του Λέανδρου, η (μέτρια) Γεννήτρια του Β. Λώλου, το Εκ των υστέρων του Μαλισιόβα, τα άλμπουμ του Γ. Καλαιτζή (τυφών, μάυρο είδωλο της αφροδίτης και τσιγκανικη ορχήστρα) και πιθανώς και άλλα που δε θυμάμαι.
Το Λοτζικόμιξ είναι πολύ καλό κόμικ, ίσως και από τα 2-3 καλύτερα ελληνικά κόμικ τόσο σε επίπεδο ιστορίας-αφήγησης-σκηνοθεσίας, όσο και σε επίπεδο εικαστικής δουλειάς. Να θυμήσω ότι ο Δοξιάδης είναι και σκηνοθέτης, γι' αυτό πιστεύω ότι το κόμικ το "πέτυχε", έχει "οπτική" και όχι μόνο "λογοτεχνική" ματιά/προσέγγιση. Δεν πιστεύω όμως ότι το Λ. είναι καινοτόμο για το είδος των κόμικ.
Αυτά.
Καλημέρα. Το κόμικ είναι σημαντική και πολύ γοητευτική, ιδιαίτερη τέχνη (Η 9η τεχνη) Παλιά η Βαβέλ είχε δέιγματα από πιο πολλά κόμικ εικαστικού αλλά και αφηγηματικού ενδιαφέροντος. Τώρα δεν ξερω πια, νομίζω το εχει ριξει στα πιο επιφανειακά. Είναι κρίμα που νομίζουμε πως απευθυνεται σε περιορισμένο κοινό και που υπάρχει η αντίληψη οτι ειναι "για παιδιά".(Τα κόμικ "για ενηλίκους" δεν τα συζητώ!) Είναι σαν να στήνεις μια κινηματογραφική ταινία, αλλα εδώ ζωγραφίζεις τα καρέ. Επίσης απαιτεί καλλιτέχνες που δυσκολα στην Ελλάδα θα ασχοληθούν, δεν υπάρχει το κίνητρο. Φανταστείτε συνεργασία μυθιστοριογράφων και εικαστικών, αλλά και πάλι θέλει και γνώσεις κομίστα, δηλαδή στήσιμο πλάνων κλπ, "κινηματογραφικές γνώσεις'
Αγαπημένος μου (από την περιορισμένη γκάμα που γνωρίζω): Enki Bilal.
Νομίζω ότι το πιο ενδιαφέρον στοιχείο στο βιβλίο του Δοξιάδη είναι οι γέφυρες που έστησε μεταξύ βιβλίων συμβόλων.
Για να γίνω πιο κατανοητός:
Ας υποθέσουμε ότι είμαστε στην 1η Γυμνασίου.
Στην μια άκρη του Γραφείου βρίσκεται το βιβλίο των μαθηματικών (ΠΟΥ ΜΙΣΟΥΜΕ ΘΑΝΑΣΙΜΑ)
Στην άλλη άκρη του Γραφείου ένα βιβλίο με κόμικς (ΠΟΥ ΛΑΤΡΕΥΟΥΜΕ ΘΑΝΑΣΙΜΑ)
Ξαφνικά εμφανίζεται ο Δοξιάδης, φορώντας ημίψηλο.
Παίρνει τα δύο «αντίθετα» βιβλία, βιβλία σύμβολα, της παιδικότητας το ένα, της ωριμότητας το άλλο, τα πετάει μες το ημίψηλο και βγάζει από μέσα... ένα... έναν κουκουλοφόρο;
Όχι βγάζει τo Logicomix!
Ο Totos, γνώστης απ' ό,τι φαίνεται των κόμικς, ενίσχυσε τον διάλογο και έθεσε μια πολύ σημαντική παράμετρο και μαζί ερώτηση: είναι τα κόμικς λογοτεχνία, είναι δηλαδή ένα παράλληλο είδος με το μυθιστόρημα, το διήγημα, την ποίηση ή το θέατρο; ή είναι ένα άλλο είδος τέχνης, που ναι μεν έχει λογοτεχνικά/αφηγηματικά στοιχεία, αλλά διέπεται από μια άλλη λογική, καθώς συνδυάζει λεκτικά και μη λεκτικά στοιχεία;
Οι απόψεις σας...;
Πατριάρχης Φώτιος
ειναι το δευτερο, αλλα αυτονόητο δεν είναι;
(Και το θεατρο εχει μη λεκτικα στοιχεια)
παρ' οτι το τελειωσα μονο ως μια συλλογη πληροφοριων (αρκετα χρησιμων) το ειδα.
Δεν καταφερε να μου περασει τον πυρετο των ιδεων παρ'όλο που το προσπαθησε. Το τεχνασμα να μιλαει ο Ρασσελ για ωρες απο καθεδρας για τη ζωη του και μετα για την οδυσσεια της λογικης ειναι τοσο παραταιρο που υπονομευει ολο το στορυ απο μονο του.
Οι φιγουρες των κομικς δεν διακρινονται ποτε και πουθενα απο καμια δραματικη ενταση (λιγο ο Βιντγκεστάιν κι ενας αλλος με μουσι που καποια στιγμη κουρευε τριανταφυλλα).
Ισως να ηταν και μεγαλο το εγχειρημα, δε λεω.
Ας επιανε εναν εναν αυτους τους Προμηθεις (υπερθετικος μεν αλλα ειναι οκ νομιζω) της σκεψης και ας εδινε την δραματικοτητα της ζωης τους και του αγωνα τους πιο ολοκληρωμενα.
Δεν θεωρω οτι με εβλαψε η αναγνωση του. Αλλα ως εκει.
Post a Comment