Μωσαϊκό με σοκολάτα: κλασικά κείμενα

Επίκαιρα ή μουσειακά;

Το 62% των βιβλίων που διαβάζουν οι βιβλιόφιλοι είναι λογοτεχνία (http://vivliocafe.blogspot.com/2008/10/blog-post_25.html). Ερώτημα νο 1: πόσα από αυτά ανήκουν στα κλασικά λεγόμενα κείμενα (δεν αναφέρομαι στους αρχαίους), πόσα δηλαδή είναι βιβλία που δεν εκδόθηκαν τα τελευταία δέκα ας πούμε χρόνια αλλά έχουν ήδη περάσει στην ιστορία των ελληνικών γραμμάτων; Γενικότερα ποια θέση έχουν οι κλασικοί συγγραφείς στα διαβάσματα του Νεοέλληνα του 21ου αιώνα;
Μια μεγάλη μερίδα αμφισβητεί τη γενιά του ’30 (Μυριβήλης, Βενέζης, Θεοτοκάς, Καραγάτσης) και την εξοβελίζει από τη βιβλιοθήκη της. Από την άλλη, πολλοί όπως ο Βιζυηνός ή ο Βουτυράς επανέρχονται για διαφορετικούς λόγους στο προσκήνιο, ενώ ο Παπαδιαμάντης –που κρίνεται σταθερά αναγνωστέος-

θεωρείται από πολλούς ρηχός, ανιαρός, επαναλαμβανόμενος κ.ο.κ. (βλ. και τα σχόλια της Pellegrina στο προηγούμενο ποστ). Οι μεγάλοι Ευρωπαίοι κλασικοί δεν παύουν να έχουν πέραση και σήμερα (Ντοστογιέφσκι, Τολστόι, Κάφκα κλπ.), μολονότι για πολλούς αναγνώστες η απέραντη περιγραφή και η επιμονή τους σε σχοινοτενείς αφηγήσεις είναι πλέον κουραστική. Διαβάζουμε επομένως τους κλασικούς και σε τι ποσοστό επί των αναγνωσμάτων μας;
Ερώτημα νο 2: τους διαβάζουμε –αν τελικά γίνεται κι αυτό- επειδή βλέπουμε στη γραφή τους διαχρονικά θέματα και ανησυχίες του ανθρώπου ή επειδή βαραίνουν με το όνομά τους, αν και πλέον έχουν μόνο ιστορική αξία; Απολαμβάνουμε ένα ογκωδέστατο ρεαλιστικό μυθιστόρημα λ.χ. σαν τον “Ηλίθιο” του Ρώσου συγγραφέα ή το διαβάζουμε ως συστατικό της παιδείας μας;
Κι από κει και πέρα, ερώτημα νο 3: μπορεί ο χώρος των ιστολογίων να αντέξει κλασικά αναγνώσματα; [βλ. τη συζήτηση με τη Χριστίνα γύρω από το θέμα στο http://anagnosi.blogspot.com/2008/10/708.html]. Είναι ο κυβερνοχώρος ανοικτός και στα κλασικά κείμενα; Θεωρητικά ναι, αλλά στην πράξη; Παράλληλα, μπορεί να γίνει συζήτηση γύρω από ένα τέτοιο έργο που έχει περιβληθεί με την αίγλη του σπουδαίου, ενώ μπορεί πλέον να είναι παρωχημένο; Πώς μπορώ εγώ ή ο άλλος να μειώσουμε την αξία ενός έργου που έχει αντέξει χρόνια, δεκαετίες ή και αιώνες, με ολιγόλογους αφορισμούς ή με προσωπικές προτιμήσεις;
Τέλος, τι είναι αυτό που κρίνει ποιο έργο διασώζεται ως κλασικό και αξίζει να διαβάζεται ανά τις γενιές (ερώτημα νο 4); Είναι ένας Κανόνας που εγκαθιδρύεται και κατόπιν διαβάζεται ως μορφή αυθεντίας με την ψυχολογική υποβολή ότι είναι και ακλόνητος; Προφανώς ο καθένας μπορεί να αμφισβητήσει την αξία ενός καταξιωμένου ως τώρα έργου, αλλά δύσκολα θα μπορέσει να το εξοβελίσει από την ιστορία, ή μήπως όχι;
Μια υποσημείωση: κλασικά κείμενα είναι πλέον το "Το κιβώτιο" του Αλεξάνδρου, το "Φράγμα" του Πλασκοβίτη και άλλα ανάλογα και όχι μόνο τα παλιά που έχουν περάσει στην εκπαίδευση.

Πατριάρχης Φώτιος