Η αξία ενός συγγραφέα
Ξεκίνησα έναν διάλογο με το diavazo.blogspot.com για την αξία του Αλέξη Σταμάτη. Ο diavazo πιστεύει ότι η κορυφή των έργων του συγγραφέα ήταν η “Οδός Θησέως” (2003). Αν όντως είναι αυτό το καλύτερό του, τότε είναι πολύ ελάσσων πεζογράφος. Γιατί;
Γιατί στο εν λόγω βιβλίο προσπάθησε να κάνει είτε μια μυθική αλληγορία, που μεταφέρεται στη σύγχρονη εποχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ή μια σύζευξη τεχνολογίας και θρησκείας ή μια αστυνομικού χαρακτήρα υπόθεση με κινήσεις υπολογιστή. Τι κατάφερε; Άλλο ένα κείμενο της σύγχρονης ουδέτερης, άνοστης και άγευστης γραφής, ένα συνονθύλευμα εντυπωσιοθηρίας, ένα τσαλαβούτημα σε διάφορους χώρους, μερικούς από τους οποίους δεν τους ξέρει (κάτι παραπάνω ξέρουμε εμείς οι Πατριάρχες από τη θρησκεία!!!), χωρίς καν τη δεξιοτεχνία να τους συνδέσει τεχνηέντως. Δείγμα ευκολίας στη συγγραφή αλλά και στην ανάγνωση.
Τώρα ξαναέρχεται με την “Αμερικάνικη φούγκα”. Επιφυλάσσομαι. Τις ίδιες επιφυλάξεις εξέφρασαν και άλλοι δύο σχολιαστές στο diavazo.blogspot.com. Αν κριτήρια για την αξία ενός βιβλίου είναι, κατά το blog, η λογοτεχνική αξία (αόριστο), η χρήση της γλώσσας (η γραφή του Σταμάτη δεν έχει τίποτα ιδιαίτερο πέρα από φυσικά ελληνικά), η πληρότητα και η περιεκτικότητα των διαλόγων (πουθενά δεν μιλάει για φυσικότητα και για λειτουργικότητα), η ανάλυση χαρακτήρων (βιαστικές συνθέσεις που δεν προλαβαίνουν να αναγνωριστούν), η πλοκή με ανατροπές (εύκολοι αιφνιδιασμοί που …δεν αιφνιδιάζουν) και τέλος εγκιβωτισμένα νοήματα (ποτέ τα νοήματα δεν είναι εγκιβωτισμένα, ενώ στον Σταμάτη ο σύνολος προβληματισμός είναι ρηχός), τότε ποια η λογοτεχνική του ποιότητα;
Το diavazo.blogspot.com δεν έχει ωστόσο απόλυτες απόψεις και αυτό του το αναγνωρίζω. Ούτε βέβαια οι δικές μου ρήσεις είναι θέσφατα –ακόμα και η Κάτια πολλές φορές διαφωνεί… Ο διάλογος όμως πρέπει να γίνεται πάντοτε έτσι ολοκληρωμένα και με επιχειρήματα εκατέρωθεν.
Γιατί στο εν λόγω βιβλίο προσπάθησε να κάνει είτε μια μυθική αλληγορία, που μεταφέρεται στη σύγχρονη εποχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών, ή μια σύζευξη τεχνολογίας και θρησκείας ή μια αστυνομικού χαρακτήρα υπόθεση με κινήσεις υπολογιστή. Τι κατάφερε; Άλλο ένα κείμενο της σύγχρονης ουδέτερης, άνοστης και άγευστης γραφής, ένα συνονθύλευμα εντυπωσιοθηρίας, ένα τσαλαβούτημα σε διάφορους χώρους, μερικούς από τους οποίους δεν τους ξέρει (κάτι παραπάνω ξέρουμε εμείς οι Πατριάρχες από τη θρησκεία!!!), χωρίς καν τη δεξιοτεχνία να τους συνδέσει τεχνηέντως. Δείγμα ευκολίας στη συγγραφή αλλά και στην ανάγνωση.
Τώρα ξαναέρχεται με την “Αμερικάνικη φούγκα”. Επιφυλάσσομαι. Τις ίδιες επιφυλάξεις εξέφρασαν και άλλοι δύο σχολιαστές στο diavazo.blogspot.com. Αν κριτήρια για την αξία ενός βιβλίου είναι, κατά το blog, η λογοτεχνική αξία (αόριστο), η χρήση της γλώσσας (η γραφή του Σταμάτη δεν έχει τίποτα ιδιαίτερο πέρα από φυσικά ελληνικά), η πληρότητα και η περιεκτικότητα των διαλόγων (πουθενά δεν μιλάει για φυσικότητα και για λειτουργικότητα), η ανάλυση χαρακτήρων (βιαστικές συνθέσεις που δεν προλαβαίνουν να αναγνωριστούν), η πλοκή με ανατροπές (εύκολοι αιφνιδιασμοί που …δεν αιφνιδιάζουν) και τέλος εγκιβωτισμένα νοήματα (ποτέ τα νοήματα δεν είναι εγκιβωτισμένα, ενώ στον Σταμάτη ο σύνολος προβληματισμός είναι ρηχός), τότε ποια η λογοτεχνική του ποιότητα;
Το diavazo.blogspot.com δεν έχει ωστόσο απόλυτες απόψεις και αυτό του το αναγνωρίζω. Ούτε βέβαια οι δικές μου ρήσεις είναι θέσφατα –ακόμα και η Κάτια πολλές φορές διαφωνεί… Ο διάλογος όμως πρέπει να γίνεται πάντοτε έτσι ολοκληρωμένα και με επιχειρήματα εκατέρωθεν.
Πατριάρχης Φώτιος
19.11.2006
1 comment:
Αυτή τη φορά συμφωνώ με τον Πατριάρχη, αν και δεν ξέρω αν ο τρόπος με τον οποίο συμφωνώ θα τον βρει σύμφωνο !!!
Λοιπόν, αυτό που θέλω να πω είναι ότι στο ΒΙΒΛΙΟΚΑΦΕ δεν συνεννοούμαστε από πριν τι θα γράψουμε. Συνεπώς, συνηγορώ με τον Πατριάρχη –χωρίς να χρεώνω τις απόψεις μου σε εκείνον- και κομίζω στην κουβέντα το παρακάτω απόσπασμα του Καντ, ως σχόλιο στην γενικότερη κουβέντα για την αξιολόγηση του λογοτεχνικού έργου.
Δεν υπάρχει μέσα στην ανθρώπινη φύση καμιά εξαίρετη ιδιότητα που να μην μπορεί να εκφυλιστεί ποικιλοτρόπως σε μια μείζονα ατέλεια. Έχουμε τη συνήθεια να αποκαλούμε μυθιστορηματικό το υπέροχο ή το ωραίο που υπερβαίνει το κοινό μέτρο. Το αφύσικο –όμως- που θεωρείται υπέροχο καίτοι δεν εμπεριέχει τίποτε ή σχεδόν τίποτε υπέροχο, είναι επιτηδευμένο. Όποιος αρέσκεται και δίνει πίστη στο αλλόκοτο είναι ευφάνταστος. Όποιος είναι ευεπίφορος στην επιτήδευση γίνεται εκκεντρικός. Από την άλλη, η πλήρης έλλειψη υψηλοφροσύνης εκφυλίζει το αίσθημα του ωραίου σε μια ανουσιότητα. Η ιλαρότητα που βρίθει ασυναρτησιών είναι μωρολογία, αυτός που μωρολογεί ακατάπαυστα είναι ανόητος. Είναι όμως κοινός τόπος ότι και οι σώφρονες μωρολογούν, και μάλλον χρειάζεται να είναι κανείς αρκετά ευφυής για να παραλογίζεται χωρίς εντούτοις να πέφτει σε λάθη. Όμως αυτός που οι λόγοι και οι πράξεις του ούτε ψυχαγωγούν, ούτε συγκινούν είναι ανιαρός. Ο ανιαρός που επιμένει να συγκινεί και να ψυχαγωγεί γίνεται σαχλός. Ο σαχλός που προσέτι γίνεται επηρμένος, θα καταλήξει να είναι αξιογέλαστος.
[Immanuel Kant, "Παρατηρήσεις πάνω στο αίσθημα του ωραίου και του υπέροχου", (1764), κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μετάφραση Χ. Τασάκου, Εκδόσεις Printa, 2006]
Κάτια 2/12/2006
Post a Comment