Black Forest: Μιχαηλίδης - Νικηφόρου

Άλλο ιστορία και άλλο αφήγηση

Είχα υποστηρίξει και παλαιότερα ότι άλλο πράγμα είναι η ιστορία και η έξυπνη ιδέα κι άλλο η αφήγηση, δηλαδή η λογοτεχνική της μετάπλαση. Γι’ αυτό το γεγονός ότι ένα βιβλίο που έχει μια πρωτότυπη ιδέα ή μια έξυπνη σύλληψη ή άπτεται ενός επίκαιρου κοινωνικού θέματος δεν σημαίνει αυτομάτως ότι είναι και καλό βιβλίο. Αφορμή για όλα αυτά είναι η κριτική της Λ.Πανταλέων για τον Νικηφόρου και η βιβλιοκρισία του Β.Χατζηβασιλείου για τον Μιχαηλίδη (αμφότερες στη Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας 24.11.2006).
Ο πρώτος συγγραφέας μιλάει για τον βιασμό ως σύγχρονο φαινόμενο (κοινωνικό, ψυχολογικό, ηθικό κλπ.) και την αυτοδικία, αλλά ο τρόπος που το πραγματεύεται απαξιώνει το θέμα και τη λογοτεχνία. Η αφηγηματική συνταγή λειτουργεί με την πολυτροπικότητα των οπτικών γωνιών, αλλά ούτε οι ήρωες είναι σφαιρικά διαγεγραμμένοι ούτε η υπόθεση κορυφώνεται όπου θα έπρεπε, ώστε να περάσει τα μηνύματά της. Μερικά δυνατά σημεία, όπως ένας μονόλογος στο τέλος, δεν αρκούν.
Από την άλλη, ο Μιχαηλίδης συζευγνύει μαθηματικά και λογοτεχνία και γι’ αυτό είναι αξιέπαινος. Αλλά στην προσπάθειά του να «διδάξει» τα μαθηματικά στους αμύητους κάνει μια τεράστια παρένθεση, η οποία κατά τις προθέσεις του δημιουργού θα έπρεπε να εξηγεί ιδεολογικά τον φόνο, αλλά τελικά χωρίζει το βιβλίο σε δύο μέρη που δεν επικοινωνούν πλήρως.
Συμπερασματικά, ο κριτικός μπορεί να θέλγεται από το θέμα του βιβλίου (ή το όνομα του συγγραφέα), αλλά οφείλει πρώτιστα να απαντήσει στον εαυτό του και στους αναγνώστες του αν ο χειρισμός της ιστορίας πέτυχε τον στόχο του και μετά να αξιολογήσει θετικά το εγχείρημα· αλλιώς να δηλώσει ευθαρσώς τις επιφυλάξεις του.

Πατριάρχης Φώτιος
24.11.2006