Rachel Cusk, “Περίγραμμα”

Μπορεί μια σειρά από αφηγήσεις να απεικονίζει έμμεσα την προσωπικότητα της πρωταγωνίστριας χωρίς αυτή να εκμυστηρεύεται πολλά για τον εαυτό της; Το περίγραμμα του ανθρώπου μέσα από τα σχήματα της ζωής των άλλων;

Rachel Cusk “Outline” 2014 “Περίγραμμα” μετ. Α. Δημητριάδου εκδόσεις Gutenberg 2019

Γιατί τόσος ντόρος για τη Rachel Cusk; Τη συναντώ στις εφημερίδες που αναφέρονται στα βιβλία της, αλλά πέφτω πάνω της και σε ένα αγγλόφωνο άρθρο (Ελλάδα και κόσμος) κι αναρωτιέμαι αν πράγματι έχει κάτι καινούργιο να μας πει.

> Η Ρέιτσελ Κασκ γεννήθηκε το 1967. Έχει γράψει έξι μυθιστορήματα: Το "Saving Agnes", το οποίο κέρδισε το βραβείο Whitbread πρωτοεμφανιζόμενου μυθιστορήματος, το "The Temporary", το "The Country Life", που κέρδισε το βραβείο "Somerset Maugham", το "The Lucky Ones", (υποψήφιο για το βραβείο μυθιστορήματος Whitbread), το "In the Fold" και το "Arlington Park" (υποψήφιο για το βραβείο μυθιστορήματος Orange). Το δοκιμιακό της βιβλίο, "A Life's Work" (2001), γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Το 2003 το περιοδικό Granta την περιέλαβε στη λίστα με τους καλύτερους νέους Βρετανούς συγγραφείς.

Η πρωταγωνίστρια του “Περιγράμματος” είναι η Φαίη, συγγραφέας, χωρισμένη με δύο παιδιά, που πηγαίνει αεροπορικώς στην Αθήνα να κάνει μερικά μαθήματα σε ένα θερινό σχολείο. Η Αθήνα και ευρύτερα η Ελλάδα παρουσιάζεται κυρίως με θετικά (Ακρόπολη, συναρπαστικό μέρος, ωραίοι Έλληνες, καλή διατροφή) αλλά και με αρνητικά χρώματα (αφόρητη ζέστη). Ωστόσο, η εξωστρέφεια του τόπου είναι ίσως ιδανική για τους στόχους της συγγραφέως.

Το σχέδιο της Αγγλίδας λογοτέχνιδας είναι να παρουσιάσει την ηρωίδα της όχι μέσω των δικών της σκέψεων και αναφορών στη ζωή της, αλλά μέσω των συνομιλητών της, τους οποίους συναντά στο ταξίδι της. Αυτοί οι άγνωστοί της καταρχάς άνθρωποι μιλάνε για τη δική τους ζωή, η οποία, απ’ ό,τι φαίνεται στις προθέσεις της Cusk, αντανακλά τμήματα, μικρά ή μεγάλα, της ζωής της Φαίης. Ο συνεπιβάτης της στο αεροπλάνο αναλύει τα προβλήματα με τις οικογένειές του, καθώς είχε παντρευτεί δύο (ή μάλλον τρεις) φορές, ο Ryan, συνάδελφος που διδάσκει στο σεμινάριο, εξηγεί πώς η διδασκαλία είναι πιο σημαντική γι’ αυτόν από τη συγγραφή, επειδή αποφέρει οικονομικά οφέλη, το σπίτι όπου μένει δείχνει πολλά για την ιδιοκτήτρια την Κλέλια, η παρατήρηση μιας οικογένειας στο διπλανό yacht σχολιάζει τη δική της ζωή, οι αφηγήσεις των ενήλικων μαθητών στη δημιουργική γραφή, μια επηρμένη συγγραφέας και μια άλλη λεσβία…

Τι έχουμε λοιπόν σ’ αυτό το πολυπρισματικό μυθιστόρημα; Έχουμε πολυάριθμους καθρέφτες που φαινομενικά είναι τζάμια, τα οποία δείχνουν τη ζωή όσων περιστοιχίζουν την πρωταγωνίστρια σ’ αυτό το ταξίδι της στην Ελλάδα; Ουσιαστικά όμως είναι αντικατοπτρισμοί της δικής της ζωής, από την οικογένεια έως τη συγγραφή, όπως αυτή συναντάται σε άλλους ανθρώπους με πολλές αναλογίες με τη δική της πορεία. Ωραία σκέψη: κάθε άνθρωπος είναι μεν μοναδικός, αλλά είναι μοναδικός ως συνισταμένη στοιχείων που βρίσκονται και σε άλλα άτομα, σ’ αυτόν βέβαια συγκερασμένα στην αναλογία που η φύση και η κοινωνία μεθόδευσε. Και ανάλογα με το τι παρατηρεί σ’ αυτούς και τι έμμεσα σχολιάζει στη ζωή τους φαίνεται και τι είναι ο ίδιος.

Το βιβλίο αρθρώνεται αποσπασματικό, σαν αλυσίδα φωνών πάνω σε δύο ευήκοα ώτα. Το ένα επεισόδιο μετά το άλλο. Μια σκυταλοδρομία αφηγήσεων, που μοιάζουν άσχετες, όσο κι αν η φαεινή ιδέα της Cusk θέλει να τις προσανατολίσει προς τη Φαίη. Ποικίλες όψεις της ζωής της ιδωμένες στα πρόσωπα άλλων. Ξαναλέω, φοβερή ιδέα, αλλά στην πράξη μοιάζει αρκετά αφαιρετική. Η αφήγηση και οι αφηγήσεις τρέχουν με ενδιαφέρον, τα πρόσωπα με τα οποία συναντάται η πρωταγωνίστρια έχουν τις δικές τους οικογενειακές και συγγραφικές ανησυχίες, που εύκολα τις εξομολογούνται, η Αθήνα περνάει ως μια σύγχρονη πρωτεύουσα, ιδανική για διακοπές…

Πάπισσα Ιωάννα