“Ήμισυ του παντός” της Δήμητρας Κολλιάκου

Πόσα μυστικά δεν ξέρουμε για τους γονείς-μας, πόσα μένουν για πάντα αφανέρωτα και πόσα εικάζουμε, επινοούμε, ανασυνθέτουμε από μισόλογα και ξεχασμένες μαρτυρίες; Πόσα έχουν μείνει στο κόσκινο της μνήμης απ’ όταν ήμασταν μικροί και τώρα έρχονται να προβληματίσουν;

 

Flat White: Δήμητρα Κολλιάκου “Ήμισυ του παντός” εκδόσεις Πατάκη 2015

          Η Μαίρη (ύστερα από σύσταση του κύριου Δαλμάτη, φίλου της μητέρας-της Σοφίας) αναλαμβάνει να φροντίσει τον γέρο Λάμπρο και τη Γεωργιανή γυναίκα-του Νίνο, αλλά αυτοί την πετάνε έξω από το σπίτι. Έτσι όμως γνωρίζει τον γιο Μίλτο, με τον οποίο συνδέεται, και τη διαμένουσα στο εξωτερικό αδελφή-του Χρυσάνθη με τη μικρή κόρη-της Εύα. Οι μικρές ιστορίες που δένουν πάνω σ’ αυτόν τον κορμό αναδεικνύουν το πλέγμα σχέσεων των χαρακτήρων, αλλά οδηγούν και σε ένα παρελθόν, όπου κεντρικό πρόσωπο αναφύεται η πεθαμένη μητέρα του Μίλτου, Ραλλού.

          Τι θέλει να πετύχει η Κολλιάκου; Πώς όλα όσα διαδραματίζονται στις μεταξύ των ανθρώπων σχέσεις δημιουργούν ένα όλον; Ποιος είναι ο κεντρικός άξονας του βιβλίου πάνω στον οποίο θα δέσουν οι επιμέρους σκηνές; Τελειώνοντας το έργο τι καταλαβαίνουμε ως δεύτερου επιπέδου ερμηνεία; Αυτό με απασχολούσε καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης και οι απαντήσεις που ο καθένας θα δώσει θα κρίνουν και το πόσο πετυχημένο ή αποτυχημένο είναι το μυθιστόρημα.

          Μια πρώτη εξήγηση σε όλα αυτά που συμβαίνουν είναι το χάσμα γενεών, που χωρίζει τον κόσμο σε νεότερους και σε μεγαλύτερους. Αν βάλουμε στην πρώτη ομάδα την αφηγήτρια Μαίρη, τον Μίλτο και τη Χρυσάνθη και στη δεύτερη το ζεύγος Λάμπρου και Νίνο, την πρώτη γυναίκα του Λάμπρου, Ραλλού, τη μητέρα Σοφία, τον νεκρό πατέρα, τον κύριο Δαλμάτη, τον μυστηριώδη Δ., που αναφέρει η Σοφία… Όλο το κείμενο αφήνει ενδείξεις για το πώς βλέπουν τα πράγματα, ή έβλεπαν τα πράγματα, η προηγούμενη γενιά και πώς τα βλέπει η νυν. Το χάσμα προκαλεί εντάσεις, έριδες, δυνάμεις που απομακρύνουν τους μεν από τους δε.

          Μια δεύτερη εξήγηση προέκυψε όταν διάβασα το εξής συμπερασματικό σχόλιο: “Ο Δημοσθένης και η Ραλλού περίμεναν τη γυναίκα του Δημοσθένη να πεθάνει, η Νίνο τη Ραλλού, το ίδιο ίσως και η Σοφία, άλλο που δεν παντρεύτηκε ποτέ τον Δαλμάτη” (σ. 200). Αν αυτή η φράση εκφράζει και τον πυρήνα του έργου, τότε η Κολλιάκου βλέπει τις διαπροσωπικές σχέσεις, και ειδικά τις ερωτικές, σαν ένα πεδίο ανταγωνισμού, στο οποίο οι διεκδικητές επιθυμούν, ή και επιδιώκουν, τον θάνατο του άλλου, για να καρπωθούν τον εραστή ή την ερωμένη. Όλα συμβαίνουν σε επίπεδο προθέσεων και μερικές φορές σε επίπεδο λόγων ή και πράξεων. Η μικρή Μαίρη είδε τον πατέρα-της να πεθαίνει και τώρα μπαίνει στον πειρασμό να σκεφτεί μήπως η Σοφία και ο Δαλμάτης δεν έκαναν όσα μπορούσαν για να τον σώσουν, από ιδιοτέλεια.

          Τέλος, διάφορες ενδείξεις και το τέλος του μυθιστορήματος με έκανε να σκεφτώ ότι η Μαίρη εκφράζει τους ανθρώπους που νιώθουν τύψεις επειδή δεν βοήθησαν τους γονείς-τους, ακόμα και αν είναι έξι χρονών! Είναι η ενοχή που αυθυποβάλλεται στη νέα γενιά, όταν νομίσει ότι θα μπορούσε να κάνει περισσότερα για να αποσοβήσει τον θάνατο των δικών-της. Είναι αυτό η κορυφή του παγόβουνου για όσα δεν έκανε σε όλη τη ζωή-τους και τώρα έρχεται σαν επιθανάτια αυτοκατηγορία; Ή είναι δείγμα της συνειδητοποίησης της αδυναμίας του ανθρώπου να αποτρέψει τον θάνατο;

          Τέλειωσα το βιβλίο με την αμφιθυμία ενός αναγνώστη που είδε αλλά έμεινε στα ερωτηματικά-του και αναρωτιέται βαθιά μέσα-του αν μέσω του “Ημίσεος του παντός” κατάλαβε τον άνθρωπο λίγο περισσότερο. Μετά από καιρό που ξαναπιάνω αυτήν την ανάρτηση, ακόμα είμαι στην ίδια διάθεση.

[Δανείστηκα τον εικαστικό διάκοσμο από:  en.protothema.gr,  dimitrakolliakou.gr,  www.kawarthanow.com,  www.stephanspeaks.com  και  www.theguardian.com]

Πατριάρχης Φώτιος