Η κόρη του Οιδίποδα” του Θανάση Σκρουμπέλου

Όταν ο Οιδίποδας που φτάνει στον Κολωνό είναι Αφρικανός πρόσφυγας, όταν ο Κρέων είναι Ρώσος μαφιόζος, όταν οι Κολωνιάτες είναι λαϊκοί τύποι, άλλοι παραδόπιστοι κι άλλοι αρχαιογνώστες, τότε…

 

Malincino: Θανάσης Σκρουμπέλος “Η κόρη του Οιδίποδα” εκδόσεις Τόπος 2015

          Η ιδέα είναι έξοχη. Να συνδυάσει κανείς σε ένα βιβλίο τον Κολωνό της αρχαιότητας με τον σημερινό. Να φέρει σε παραλληλία το ωραίο προάστιο του κλεινού άστεως με τη σημερινή υποβαθμισμένη γειτονιά της πολυπολιτισμικής πρωτεύουσας. Και μάλιστα να βοηθήσει το “Οιδίπους επί Κολωνώ” του Σοφοκλή, έργο το οποίο θα αποτελέσει το υπόβαθρο για αναλογίες και αντιπαραβολές.

          Ο Κολωνός στην προαναφερθείσα τραγωδία αποτέλεσε το σημείο υποδοχής του εξόριστου από τη Θήβα και τυφλού Οιδίποδα από την ξένια Αθήνα, της αποδοχής του διαφορετικού, έστω κι αν αυτός είναι αλλοδαπός και μάλιστα μιαρός. Ο Θησέας παρουσιάζεται φιλόξενος και ικανός να προσπεράσει προκαταλήψεις, ώστε να προσφέρει ανοικτό χέρι στον γηραιό πρώην βασιλιά και στη κόρη-του Αντιγόνη. Πάνω σ’ αυτό το μοτίβο ο Σκρουμπέλος βάζει έναν μαύρο τυφλό βασιλιά, τον Ντίπο, να καταφεύγει στον Κολωνό, για να πάρει πίσω την κόρη-του Νγκόνο, η οποία έχει πέσει θύμα τράφικινγκ.

          Ως εδώ ωραία, ωραιότατα. Μόλις μπήκα όμως στο συγκεκριμένο βιβλίο είδα ότι ο συγγραφέας χρησιμοποιεί όλη αυτή τη μαγιά με φαρσικές διαθέσεις, με τάσεις παρωδίας και με έντονο το κωμικό-αστείο-χιουμοριστικό-καρναβαλικό στοιχείο. Παρά τις όποιες επιφυλάξεις, αυτό διαπιστώθηκε ότι ισχύει όσο προχωρούσε η ανάγνωση και ανακατεύονταν σε ένα ξεσαλωτικό χαρμάνι αρχαία ονόματα και σημερινές συνήθειες, παρατσούκλια και συνήθειες, αργκό και λαϊκοί τύποι, μεταμοντέρνες συγχρονίες και υλικά χυμένα σε μια λογοτεχνική σαλάτα, ή χωματερή. Ως τεχνική δεν είναι αλλόκοτη, αλλά σίγουρα απαιτεί ένα “γιατί” σε ένα θέμα όπως η μετανάστευση και η διακίνηση λευκής σαρκός, που είναι πολύ σοβαρό.

          Γιατί λοιπόν;

          Δεν είναι η πρώτη φορά που ο πεζογράφος χρησιμοποιεί μαύρο για να κλονίσει τα όρια μεταξύ των εθνών. Στον “Μαύρο Μακεδόνα” ένας έγχρωμος Έλληνας πολεμάει στον μακεδονικό αγώνα, χωρίς διάθεση διακωμώδησης, ενώ τώρα ο Ντίπο, ο Αφρικανός Οιδίπους, είναι το κέντρο της συζήτησης περί ρατσισμού, φιλοξενίας, εκμετάλλευσης, ρώσικης μαφίας, ελληνικότητας στις αξίες κ.ο.κ. Αυτή η μίξη, που υπονομεύει καθετί αμιγές, καθετί politically correct, ευνοεί το παράδοξο, το σαλατοειδές, το φαρσικό ώστε να δειχθεί ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα σε μια κυκλική πορεία. Αυτή την εξήγηση μπορώ να δώσω στο γιατί ο Σκρουμπέλος επέλεξε μια τέτοια συνταγή.

          Μια δεύτερη σκέψη, υποβεβλημένη από το ίδιο το έργο, είναι ότι “Η κόρη του Οιδίποδα” είναι μυθιστόρημα στη θέση ενός σατυρικού δράματος μετά τις τραγωδίες “Οιδίπους Τύραννος” και “Οιδίπους επί Κολωνώ”. Έτσι είναι γραμμένο με τη διονυσιακή διάθεση, τη μεθυστική τρέλα, την αλλόφρονα χλεύη, τη σεξουαλική απελευθέρωση, τη γελοιοποίηση των σοβαρών, την ανατροπή της τραγικότητας με κωμικό ξεσάλωμα… Η παρωδία του μυθικού θέματος και η διακωμώδηση του οιδιπόδειου συμπλέγματος ντύνει σατύρους τους Κολωνιάτες, ράβει αρχαία και νέα μοτίβα, περιγελά την τάξη.

          Παρά τις εξηγήσεις, νομίζω ότι ο Σκρουμπέλος έκαψε το θέμα. Αντί να το κάνει μια δραματική αφήγηση, όπως τη “Βέλβετ Μπλου”, έγραψε μια φάρσα που κατά τη γνώμη-μου ναρκοθετεί το θέμα και το αδειάζει. Αντί να δούμε ως αναγνώστες το βαρύ χέρι της Ιστορίας, είδαμε μια επιθεώρηση –δεν ξέρω καν αν εμφανίστηκε με όρους αριστοφανικούς- και μισογελάσαμε με χωρατά, με χοντράδες και με άνοστα αστεία.

[Οι εικόνες που συνοδεύουν το κείμενο είναι παρμένες από: www.oneman.gr,  theatrofili.blogspot.com,  timelineproductions.gr,  www.lifo.gr  &  www.spitogatos.gr]

Πατριάρχης Φώτιος